DOI article:
Piątkiewicz-Dereniowa, Maria: Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0261
22. Clarendon (Wiltshire), pałac. Zestaw płytek lew-gryf
(wg Eames’a)
23. Schlettstatt (Alzacja franc.), kościół St. Fides. Zestaw płytek
centaur-centaur (wg Schnydera)
świadczące, że przepisy te nie były zbyt gorliwie
brane do serca. Karty słynnego wzornika cyster-
skiego z Reun roją się od przedstawień figuralnych25,
które odpowiadają tym piętnowanym przez św. Ber-
narda przedstawieniom i do dziś istnieją na kapi-
telach oraz na posadzkach cysterskich bądź w kręgu
dzieł powstałych pod ich wpływem.
Spośród przedstawień figuralnych najczęściej po-
jawiały się na posadzkach zwierzęta. Lew, jeleń,
a z ptaków orzeł, pelikan i gołąb należą do repertu-
aru najczęściej powtarzających się form. Zwierzęta
przedstawiano pojedynczo bądź parami w układach
realistycznych (walka) bądź ornamentalnych. Bo-
gato reprezentowany był świat zwierząt fantastycz-
nych, jak jednorożec czy smok oraz wszelkiego ro-
dzaju krzyżówki zwierzęce lub zwierzęco-ludzkie,
jak gryf, bazyliszek, centaur czy syrena, których
rzeczywiste istnienie, wzajemne relacje i symbo-
liczny sens, udokumentowane współczesnymi teks-
tami literackimi (.Fizjologus, bestiariusze), były jed-
noznaczne dla ówczesnych odbiorców. Postacie gryfa
i lwa spotykane bywają często na posadzkach jako
pary na dwóch sąsiadujących płytkach. Tak przed-
stawiano je na posadzce inkrustowanej w pałacu
Clarendon w Anglii z lat 1250-1252 (ryc. 22)26 i na
posadzce reliefowej z Pragi27. Tak również zestawia
je Holi w hipotetycznej rekonstrukcji posadzki z Vi-
segrad28. Przedstawienie tynieckie lwa miało rów-
nież, jak postaramy się dalej udowodnić, uzupeł-
nienie w postaci gryfa.
Centaur, zwierzę o naturze agresywnej i bojo-
wej, przedstawiany bywał z reguły z atrybutami walki
i zestawiany z inną postacią zwierzęcą, stanowiącą
jego przeciwnika bądź ofiarę. Na płytce ze zbiorów
Figdora centaur uzbrojony jest w miecz i tarczę29,
na dwóch płytkach z Schlettstatt centaur, tak samo
uzbrojony, stanowi przeciwstawienie innego cen-
taura, mierzącego doń z łuku (ryc. 23)30.
Pominąwszy wielkie cykle figuralne należące do
wyjątków, człowiek przedstawiany bywał na posadz-
kach rzadko, a jego postać miała niemal z reguły cha-
rakter świecki. Czynnikiem, który decydował o ta-
kim ujęciu, była sama funkcja posadzki. W słowach
Apologii św. Bernarda czuje się wyraźne akcenty lęku
przed profanacją postaci świętych: „[...] nie szanu-
jemy nawet wizerunków świętych, od których roi się
posadzka deptana stopami. Często pluje się w twarz
anioła, często oblicze któregoś ze świętych miażdżą
buty przechodzących. Jeśli nie oszczędza się tych
świętych wizerunków, dlaczego nie oszczędza się
25 H. J. H ermann, Die deutschen romanischen Handschriften
(Beschrcibendes Verzeichnis der illuminierten Handschriften
in Osterreich, N. F. I, Leipzig 1926, nr 231 (cod. 507), 123-124).
Na zależność dekoracji posadzek cysterskich od motywów
zawartych we wzorniku z Reun zwraca uwagę Frodl-Kraft,
o. c., przypis 10.
26 E. S. Eames, A Tile Pavement from the Queens Chamber,
Clarendon Pałace, dated 1250-2 (The Journal of the British
Archeological Association XX-XXI, 3-rd series, 1957-1958,
ryc. 1-2, s. 85).
27 V. Denkstein, Z. Drobna i J. Kybalova, Lapida-
rium Narodniho Musea. Sbirka Ceske architektomcke plastiky
XI az XIX stoleti. Praha 1958, nr kat. 8/2, ryc. 20 i 22).
28 I. Holi, A "visegradi palota kapolnajanak padozata (Ar-
cheológiai Ertesito 81, 1954, z. 2, s. 192, tabl. XLII).
29 A. Walcher von Molthein, Deutsche Keramiken der
Sammlung Figdor (Kunst und Kunsthandwerk XII, 1909,
ryc. na s. 55).
30 Schnyder, o. c., ryc. 4.
251
(wg Eames’a)
23. Schlettstatt (Alzacja franc.), kościół St. Fides. Zestaw płytek
centaur-centaur (wg Schnydera)
świadczące, że przepisy te nie były zbyt gorliwie
brane do serca. Karty słynnego wzornika cyster-
skiego z Reun roją się od przedstawień figuralnych25,
które odpowiadają tym piętnowanym przez św. Ber-
narda przedstawieniom i do dziś istnieją na kapi-
telach oraz na posadzkach cysterskich bądź w kręgu
dzieł powstałych pod ich wpływem.
Spośród przedstawień figuralnych najczęściej po-
jawiały się na posadzkach zwierzęta. Lew, jeleń,
a z ptaków orzeł, pelikan i gołąb należą do repertu-
aru najczęściej powtarzających się form. Zwierzęta
przedstawiano pojedynczo bądź parami w układach
realistycznych (walka) bądź ornamentalnych. Bo-
gato reprezentowany był świat zwierząt fantastycz-
nych, jak jednorożec czy smok oraz wszelkiego ro-
dzaju krzyżówki zwierzęce lub zwierzęco-ludzkie,
jak gryf, bazyliszek, centaur czy syrena, których
rzeczywiste istnienie, wzajemne relacje i symbo-
liczny sens, udokumentowane współczesnymi teks-
tami literackimi (.Fizjologus, bestiariusze), były jed-
noznaczne dla ówczesnych odbiorców. Postacie gryfa
i lwa spotykane bywają często na posadzkach jako
pary na dwóch sąsiadujących płytkach. Tak przed-
stawiano je na posadzce inkrustowanej w pałacu
Clarendon w Anglii z lat 1250-1252 (ryc. 22)26 i na
posadzce reliefowej z Pragi27. Tak również zestawia
je Holi w hipotetycznej rekonstrukcji posadzki z Vi-
segrad28. Przedstawienie tynieckie lwa miało rów-
nież, jak postaramy się dalej udowodnić, uzupeł-
nienie w postaci gryfa.
Centaur, zwierzę o naturze agresywnej i bojo-
wej, przedstawiany bywał z reguły z atrybutami walki
i zestawiany z inną postacią zwierzęcą, stanowiącą
jego przeciwnika bądź ofiarę. Na płytce ze zbiorów
Figdora centaur uzbrojony jest w miecz i tarczę29,
na dwóch płytkach z Schlettstatt centaur, tak samo
uzbrojony, stanowi przeciwstawienie innego cen-
taura, mierzącego doń z łuku (ryc. 23)30.
Pominąwszy wielkie cykle figuralne należące do
wyjątków, człowiek przedstawiany bywał na posadz-
kach rzadko, a jego postać miała niemal z reguły cha-
rakter świecki. Czynnikiem, który decydował o ta-
kim ujęciu, była sama funkcja posadzki. W słowach
Apologii św. Bernarda czuje się wyraźne akcenty lęku
przed profanacją postaci świętych: „[...] nie szanu-
jemy nawet wizerunków świętych, od których roi się
posadzka deptana stopami. Często pluje się w twarz
anioła, często oblicze któregoś ze świętych miażdżą
buty przechodzących. Jeśli nie oszczędza się tych
świętych wizerunków, dlaczego nie oszczędza się
25 H. J. H ermann, Die deutschen romanischen Handschriften
(Beschrcibendes Verzeichnis der illuminierten Handschriften
in Osterreich, N. F. I, Leipzig 1926, nr 231 (cod. 507), 123-124).
Na zależność dekoracji posadzek cysterskich od motywów
zawartych we wzorniku z Reun zwraca uwagę Frodl-Kraft,
o. c., przypis 10.
26 E. S. Eames, A Tile Pavement from the Queens Chamber,
Clarendon Pałace, dated 1250-2 (The Journal of the British
Archeological Association XX-XXI, 3-rd series, 1957-1958,
ryc. 1-2, s. 85).
27 V. Denkstein, Z. Drobna i J. Kybalova, Lapida-
rium Narodniho Musea. Sbirka Ceske architektomcke plastiky
XI az XIX stoleti. Praha 1958, nr kat. 8/2, ryc. 20 i 22).
28 I. Holi, A "visegradi palota kapolnajanak padozata (Ar-
cheológiai Ertesito 81, 1954, z. 2, s. 192, tabl. XLII).
29 A. Walcher von Molthein, Deutsche Keramiken der
Sammlung Figdor (Kunst und Kunsthandwerk XII, 1909,
ryc. na s. 55).
30 Schnyder, o. c., ryc. 4.
251