DOI Artikel:
Piątkiewicz-Dereniowa, Maria: Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0262
24. Inowłódz, kościół parafialny. Płytki z jeleniem (wg Hen-
neberga)
pięknych barw? Dlaczego zdobisz to, co wnet się
zeszpecą? Czemu malujesz to, po czym musi się
chodzić? Jakie znaczenie mają urocze kształty tam,
gdzie ciągle brudzi je kurzcc?31. Zakaz umieszczania
przedstawień i symboli religijnych na posadzkach
przetrwał stulecia. W wieku XVI zyskał ponowne
potwierdzenie ze strony innej wielkiej postaci Ko-
ścioła, św. Karola Boromeusza. W jego Instructio
fabricae ecclesiae z r. 1512 punkt 469 głosi: „In pavi-
mento neque pictura neque sculptura crux expri-
matur nec vero preterea alia sacra imago“32.
Podsumowując rozważania zawarte w niniejszym
rozdziale stwierdzamy, iż zarówno technika deko-
racji, jak i motywy zdobnicze płytek tynieckich
mieszczą się całkowicie w repertuarze współczesnych
im posadzek z terenu Europy zachodniej, szczególnie
tych pochodzących z ośrodków cysterskich. Podo-
bieństwo w zakresie technologii dotyczy stosowania
obu rozpowszechnionych na Zachodzie technik: re-
31 Mignę, Pat. Lat., s. 182, 915 i n. Tekst ten w oryginale
brzmi: „Utąuid saltem sanctorum imagines non reveremur,
ąuibus utiąue ipsum, ąuod pedibus conculcatur, scatet pavi-
mentum ? Saepe spuitur in ore angeli, saepe alicuius sanctorum
facies calcibus tunditur transeuntium. Et si non sacris his
imaginibus, cur vel non parcitur pulchris coloribus? Cur
decoras, quod mox foedum est? Cur depingis, quod necesse
liefu i inkrustacji, używania polewy ołowiowej, po-
sługiwania się drewnianymi matrycami, wreszcie sto-
sowania ujednoliconych wymiarów płytek, odpowia-
dających ogólnie wymiarom stosowanym na Zacho-
dzie. Podobieństwo ornamentyki dotyczy tak wyboru
motywów i sposobu ich stylizowania, jak i wprowa-
dzenia pewnych schematów kompozycyjnych (cztero-
płytkowe elementy połączone kołem, obramienia
z rytmicznie powtarzających się, jednakowych figur
itp.). Wszystkie te zbieżności mające charakter
ogólny mieszczą się w granicach łączności ówczesnej
Polski z kulturą i sztuką Zachodu. Ustaleniem ewen-
tualnych bliższych analogii, mogących rzucić światło
na powiązania historyczne i warsztatowe, zajmiemy
się w dalszym toku pracy.
Do rozważań porównawczych nie zostały wciąg-
nięte, ze względu na szczupłość dotychczasowych
opracowań, posadzki z terenów położonych na
wschód od granic XIII-wiecznej Polski: z Litwy,
Księstwa Halicko-Włodzimierskiego i Rusi Kijow-
skiej. Wyniki prac badawczych polskich i radziec-
kich wykazały, że na tych terenach w w. XII i XIII
rozpowszechnione były, podobnie jak u nas, posadzki
układane z różnokształtnych płytek tworzących kom-
pozycje geometryczne. Posadzka tego typu znajduje
się m. in. w cerkwi na Górze Zamkowej w Grodnie,
a jej układ zbliżony jest wyraźnie do układu posadzki
z Gniezna33. Inne typy posadzek ze wspomnianych
terenów wschodnich nie mają dotychczas opracowań,
niemniej liczne znaleziska potwierdzają istnienie
płytek reliefowych (np. z motywem gryfa). Brak na-
tomiast, jak dotąd, przykładów stosowania techniki
inkrustacyjnej.
III. POSADZKA TYNIECKA NA TLE ROMAŃSKICH
POSADZEK POLSKICH
Istnienie ozdobnych posadzek ceramicznych da
się stwierdzić w Polsce już w w. XI. W okresie tym,
jak dowiodły odkrycia w Gnieźnie i Trzemesznie,
pojawiają się w naszych kościołach ceramiczne ze-
est conculcari? Quid ibi valent venustae formae, ubi pulvera
maculantur assiduo ?“ Autorka dziękuje uprzejmie p. mgr Marii
Wiszniewskiej za skorygowanie przekładu.
32 Cyt. za F. X. Kraussem, Geschichte der christlichen
Kunst, II, 1, s. 366.
33 M. W. Malowskaja, K rekonstrukcji majolikowogo poła
Niżniej Cerkwi w Grodno (Kultura Driewniej Rusi, Moskwa
252
neberga)
pięknych barw? Dlaczego zdobisz to, co wnet się
zeszpecą? Czemu malujesz to, po czym musi się
chodzić? Jakie znaczenie mają urocze kształty tam,
gdzie ciągle brudzi je kurzcc?31. Zakaz umieszczania
przedstawień i symboli religijnych na posadzkach
przetrwał stulecia. W wieku XVI zyskał ponowne
potwierdzenie ze strony innej wielkiej postaci Ko-
ścioła, św. Karola Boromeusza. W jego Instructio
fabricae ecclesiae z r. 1512 punkt 469 głosi: „In pavi-
mento neque pictura neque sculptura crux expri-
matur nec vero preterea alia sacra imago“32.
Podsumowując rozważania zawarte w niniejszym
rozdziale stwierdzamy, iż zarówno technika deko-
racji, jak i motywy zdobnicze płytek tynieckich
mieszczą się całkowicie w repertuarze współczesnych
im posadzek z terenu Europy zachodniej, szczególnie
tych pochodzących z ośrodków cysterskich. Podo-
bieństwo w zakresie technologii dotyczy stosowania
obu rozpowszechnionych na Zachodzie technik: re-
31 Mignę, Pat. Lat., s. 182, 915 i n. Tekst ten w oryginale
brzmi: „Utąuid saltem sanctorum imagines non reveremur,
ąuibus utiąue ipsum, ąuod pedibus conculcatur, scatet pavi-
mentum ? Saepe spuitur in ore angeli, saepe alicuius sanctorum
facies calcibus tunditur transeuntium. Et si non sacris his
imaginibus, cur vel non parcitur pulchris coloribus? Cur
decoras, quod mox foedum est? Cur depingis, quod necesse
liefu i inkrustacji, używania polewy ołowiowej, po-
sługiwania się drewnianymi matrycami, wreszcie sto-
sowania ujednoliconych wymiarów płytek, odpowia-
dających ogólnie wymiarom stosowanym na Zacho-
dzie. Podobieństwo ornamentyki dotyczy tak wyboru
motywów i sposobu ich stylizowania, jak i wprowa-
dzenia pewnych schematów kompozycyjnych (cztero-
płytkowe elementy połączone kołem, obramienia
z rytmicznie powtarzających się, jednakowych figur
itp.). Wszystkie te zbieżności mające charakter
ogólny mieszczą się w granicach łączności ówczesnej
Polski z kulturą i sztuką Zachodu. Ustaleniem ewen-
tualnych bliższych analogii, mogących rzucić światło
na powiązania historyczne i warsztatowe, zajmiemy
się w dalszym toku pracy.
Do rozważań porównawczych nie zostały wciąg-
nięte, ze względu na szczupłość dotychczasowych
opracowań, posadzki z terenów położonych na
wschód od granic XIII-wiecznej Polski: z Litwy,
Księstwa Halicko-Włodzimierskiego i Rusi Kijow-
skiej. Wyniki prac badawczych polskich i radziec-
kich wykazały, że na tych terenach w w. XII i XIII
rozpowszechnione były, podobnie jak u nas, posadzki
układane z różnokształtnych płytek tworzących kom-
pozycje geometryczne. Posadzka tego typu znajduje
się m. in. w cerkwi na Górze Zamkowej w Grodnie,
a jej układ zbliżony jest wyraźnie do układu posadzki
z Gniezna33. Inne typy posadzek ze wspomnianych
terenów wschodnich nie mają dotychczas opracowań,
niemniej liczne znaleziska potwierdzają istnienie
płytek reliefowych (np. z motywem gryfa). Brak na-
tomiast, jak dotąd, przykładów stosowania techniki
inkrustacyjnej.
III. POSADZKA TYNIECKA NA TLE ROMAŃSKICH
POSADZEK POLSKICH
Istnienie ozdobnych posadzek ceramicznych da
się stwierdzić w Polsce już w w. XI. W okresie tym,
jak dowiodły odkrycia w Gnieźnie i Trzemesznie,
pojawiają się w naszych kościołach ceramiczne ze-
est conculcari? Quid ibi valent venustae formae, ubi pulvera
maculantur assiduo ?“ Autorka dziękuje uprzejmie p. mgr Marii
Wiszniewskiej za skorygowanie przekładu.
32 Cyt. za F. X. Kraussem, Geschichte der christlichen
Kunst, II, 1, s. 366.
33 M. W. Malowskaja, K rekonstrukcji majolikowogo poła
Niżniej Cerkwi w Grodno (Kultura Driewniej Rusi, Moskwa
252