DOI Artikel:
Piątkiewicz-Dereniowa, Maria: Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0269
IV. ZAGADNIENIE GENEZY MOTYWÓW
PROBLEM WARSZTATU I DATOWANIA
Wśród polskich ośrodków produkujących
w w. XIII posadzki ceramiczne zdecydowanie na
czoło wysuwa się Kraków. O jego dominującej po-
zycji świadczy wyjątkowa obfitość produkcji, jej wy-
sokie walory techniczne, a także bogactwo i skala ar-
tystyczna dekoracji. Fragmenty zachowanych w pier-
wotnym układzie posadzek, pojedyncze płytki, jak
również ułamki płytek znalezione na terenie Kra-
kowa i najbliższych okolic stanowią już dziś —
mimo swej fragmentaryczności w stosunku do pier-
wotnego obrazu — wystarczające świadectwo faktu,
że Kraków był w w. XIII kwitnącym ośrodkiem
sztuki ceramicznej47.
Równocześnie krystalizuje się przekonanie o bra-
ku łączności genetycznej pomiędzy ceramiką posadz-
kową a współczesnym jej garncarstwem. Jak wyka-
zują ostatnie opracowania ceramiki Krakowa i naj-
bliższych jego okolic, miejscowe garncarstwo produ-
kowało w w. XIII naczynia o prostych stosunkowo
formach i dekoracji plastycznej ograniczonej do pro-
filowanego wylewu, poziomego czy falistego żłobko-
wania powierzchni i — niekiedy — ornamentu ra-
dełkowego48. I mimo tego że, jak sugeruje Radwań-
ski, pomiędzy krakowskimi płytkami a współczes-
nym im garncarstwem istnieje technologiczne podo-
bieństwo, to jednak wydaje się, iż owa wytwórczość
naczyń przeznaczonych na użytek codzienny, pozba-
wiona większych artystycznych ambicji, nie może być
łączona z produkcją płytek. W ich produkcji nowator-
stwo techniki (inkrustacja) szło w parze z bogactwem
ornamentu i obecnością treści fabularnych, wska-
zujących na kontakty z współczesnym zdobnictwem
europejskim. Nie wydaje się więc możliwe, aby in-
spiracja w zakresie produkcji szła z kręgów miejsco-
wego garncarstwa. Źródło jej tkwić musiało gdzie
indziej.
Biorąc pod uwagę, że posadzka jest integralną
częścią architektury, w jej obrębie szukać musimy
47 Jak dotąd, obecność ceramicznach płytek posadzkowych
stwierdzono u nas jedynie w budynkach sakralnych. Główne
znaleziska, uzyskane drogą wykopalisk wymienia K. Rad-
wański, Wczesnośredniowieczna ceramika krakowska i zagadnie-
nia jej chronologii (Materiały Archeologiczne IX, Kraków
1968, s. 68-69).
48 Radwański, o.c., passim.
49 J. Kloczowski, Zakony w średniowiecznym kościele pol-
38. Strzelno, kościół Norbertanek. Dekoracja bazy kolumny
(fot. T. Kaźmierski)
ewentualnych inspiracji. Współczesny posadzce wy-
strój rzeźbiarski tynieckiego kościoła nie zachował
się, z tej strony więc nie posiadamy żadnej wskazówki.
Brak również danych do romańskiej dekoracji ar-
chitektonicznej kościoła Dominikanów. Materiału
dla porównań dostarczają natomiast budowle współ-
czesne, związane z wymienionymi terytorialnie
bądź historycznie.
Jak wiadomo, Małopolska stanowiła w 1. poło-
wie w. XIII teren niezwykle ożywionej działalności
architektonicznej, zainicjowanej przez dwa świeżo
sprowadzone do kraju i odznaczające się wielką ak-
tywnością zgromadzenia zakonne: cystersów i domi-
nikanów. Inspiratorem i mecenasem owych akcji
osiedleńczych był biskup krakowski, Iwo Odro-
wąż49. Z jego inicjatywy i funduszów powstało w la-
tach 1217-1239 osiemnaście klasztorów i kościołów
parafialnych. Jednym z narzędzi tej wielkiej akcji
budowlanej były sprowadzone do Polski z Włoch
warsztaty cysterskie dla budowy klasztorów w Ję-
drzejowie, Wąchocku i Koprzywnicy. Z fundacji
biskupa Iwona pochodzą opactwa cysterskie w Sule-
jowie i Mogile, kościoły dominikańskie w Krako-
skim (Znak, 137-138, listopad-grudzień 1965, s. 1502). — Ten-
że, Dominikanie polscy na Śląsku w XIII—XIV w.. Lublin 1965,
s. 137. — Tenże, Polska prowincja dominikańska w wiekach
średnich (Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL, 5,
Lublin 1953, s. 42-59. — K. Białoskórska, Problem relacji
polsko-włoskich w XIII w. Zagadnienie mecenatu biskupa Iwona
Odrowąża (Sprawozdanie z posiedzeń komisji Oddziału PAN
w Krakowie, styczeń-czerwiec 1963, s. 249-257).
17*
259
PROBLEM WARSZTATU I DATOWANIA
Wśród polskich ośrodków produkujących
w w. XIII posadzki ceramiczne zdecydowanie na
czoło wysuwa się Kraków. O jego dominującej po-
zycji świadczy wyjątkowa obfitość produkcji, jej wy-
sokie walory techniczne, a także bogactwo i skala ar-
tystyczna dekoracji. Fragmenty zachowanych w pier-
wotnym układzie posadzek, pojedyncze płytki, jak
również ułamki płytek znalezione na terenie Kra-
kowa i najbliższych okolic stanowią już dziś —
mimo swej fragmentaryczności w stosunku do pier-
wotnego obrazu — wystarczające świadectwo faktu,
że Kraków był w w. XIII kwitnącym ośrodkiem
sztuki ceramicznej47.
Równocześnie krystalizuje się przekonanie o bra-
ku łączności genetycznej pomiędzy ceramiką posadz-
kową a współczesnym jej garncarstwem. Jak wyka-
zują ostatnie opracowania ceramiki Krakowa i naj-
bliższych jego okolic, miejscowe garncarstwo produ-
kowało w w. XIII naczynia o prostych stosunkowo
formach i dekoracji plastycznej ograniczonej do pro-
filowanego wylewu, poziomego czy falistego żłobko-
wania powierzchni i — niekiedy — ornamentu ra-
dełkowego48. I mimo tego że, jak sugeruje Radwań-
ski, pomiędzy krakowskimi płytkami a współczes-
nym im garncarstwem istnieje technologiczne podo-
bieństwo, to jednak wydaje się, iż owa wytwórczość
naczyń przeznaczonych na użytek codzienny, pozba-
wiona większych artystycznych ambicji, nie może być
łączona z produkcją płytek. W ich produkcji nowator-
stwo techniki (inkrustacja) szło w parze z bogactwem
ornamentu i obecnością treści fabularnych, wska-
zujących na kontakty z współczesnym zdobnictwem
europejskim. Nie wydaje się więc możliwe, aby in-
spiracja w zakresie produkcji szła z kręgów miejsco-
wego garncarstwa. Źródło jej tkwić musiało gdzie
indziej.
Biorąc pod uwagę, że posadzka jest integralną
częścią architektury, w jej obrębie szukać musimy
47 Jak dotąd, obecność ceramicznach płytek posadzkowych
stwierdzono u nas jedynie w budynkach sakralnych. Główne
znaleziska, uzyskane drogą wykopalisk wymienia K. Rad-
wański, Wczesnośredniowieczna ceramika krakowska i zagadnie-
nia jej chronologii (Materiały Archeologiczne IX, Kraków
1968, s. 68-69).
48 Radwański, o.c., passim.
49 J. Kloczowski, Zakony w średniowiecznym kościele pol-
38. Strzelno, kościół Norbertanek. Dekoracja bazy kolumny
(fot. T. Kaźmierski)
ewentualnych inspiracji. Współczesny posadzce wy-
strój rzeźbiarski tynieckiego kościoła nie zachował
się, z tej strony więc nie posiadamy żadnej wskazówki.
Brak również danych do romańskiej dekoracji ar-
chitektonicznej kościoła Dominikanów. Materiału
dla porównań dostarczają natomiast budowle współ-
czesne, związane z wymienionymi terytorialnie
bądź historycznie.
Jak wiadomo, Małopolska stanowiła w 1. poło-
wie w. XIII teren niezwykle ożywionej działalności
architektonicznej, zainicjowanej przez dwa świeżo
sprowadzone do kraju i odznaczające się wielką ak-
tywnością zgromadzenia zakonne: cystersów i domi-
nikanów. Inspiratorem i mecenasem owych akcji
osiedleńczych był biskup krakowski, Iwo Odro-
wąż49. Z jego inicjatywy i funduszów powstało w la-
tach 1217-1239 osiemnaście klasztorów i kościołów
parafialnych. Jednym z narzędzi tej wielkiej akcji
budowlanej były sprowadzone do Polski z Włoch
warsztaty cysterskie dla budowy klasztorów w Ję-
drzejowie, Wąchocku i Koprzywnicy. Z fundacji
biskupa Iwona pochodzą opactwa cysterskie w Sule-
jowie i Mogile, kościoły dominikańskie w Krako-
skim (Znak, 137-138, listopad-grudzień 1965, s. 1502). — Ten-
że, Dominikanie polscy na Śląsku w XIII—XIV w.. Lublin 1965,
s. 137. — Tenże, Polska prowincja dominikańska w wiekach
średnich (Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL, 5,
Lublin 1953, s. 42-59. — K. Białoskórska, Problem relacji
polsko-włoskich w XIII w. Zagadnienie mecenatu biskupa Iwona
Odrowąża (Sprawozdanie z posiedzeń komisji Oddziału PAN
w Krakowie, styczeń-czerwiec 1963, s. 249-257).
17*
259