DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Zofia Ameisenowa (1897 - 1967)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0286
(Jadwigi) z domu Schodmak (Siodmak). Ojciec Jej,
znany lekarz miejscowy i społecznik, współzałożyciel
Uniwersytetu Ludowego i jeden z tych, którzy
interweniowali w klubie poselskim socjaldemokra-
tycznym parlamentu austriackiego na rzecz zwolnie-
nia Lenina z więzienia w r. 1914, wielki miłośnik
książki i szeroko pojętej kultury humanistycznej,
swoją wybitną osobowością wywarł trwały wpływ
na starszą z dwojga córek. Po ukończeniu szkoły
powszechnej w mieście rodzinnym w r. 1907 Zofia
Ameisenówna uczęszczała do gimnazjum żeńskiego
typu humanistycznego im. Emilii Plater w Krakowie,
gdzie w dniu 15 lipca 1915 roku złożyła egzamin
dojrzałości z odznaczeniem. Jeszcze będąc w szkole
średniej, miała możność się zetknąć z arcydziełami
sztuki w muzeach Wiednia, Berlina i Kopenhagi.
Zakochana w sztuce włoskiej, którą znała z książek
w ponad 6000 pozycji liczącej bibliotece domowej,
w latach 1915/16-1919/20 odbyła studia historii
sztuki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu
Jagiellońskiego słuchając wykładów i uczestnicząc
w zajęciach prowadzonych przez Jerzego Myciel-
skiego i Juliana Pagaczewskiego w zakresie historii
sztuki oraz Piotra Bieńkowskiego w zakresie archeo-
logii klasycznej. W r. 1920, po uzyskaniu w marcu
absolutorium i zdaniu w maju przepisanego rygo-
rozum, w dniu 17 listopada otrzymała tytuł doktora
filozofii (data dyplomu 7.11.1921) na podstawie
pracy Średniowieczne malowidła ścienne w Krakowie,
przyjętej przez Jerzego Mycielskiego, a drukowanej
w Roczniku Krakowskim XIX (1923)1.
Bezpośrednio po promcji doktorskiej, w dniu
1 grudnia 1920 roku, rozpoczęła pracę zawodową
w Bibliotece Jagiellońskiej, mieszczącej się wówczas
w Collegium Maius. Celem bowiem życiowym Zofii
Ameisenówny, uświadomionym od najwcześniejszej
młodości, była praca naukowa. Nie myślała przy
tym nigdy o karierze uniwersyteckiej. Przyświecał
Jej ideał badacza, określanego w krajach niemieckich
terminem Privatgelehrter, a że droga do działalności
naukowej prowadzi przez książki, po ukończeniu
studiów podjęła z radością pracę w jednej z najstar-
szych bibliotek uniwersyteckich na ziemiach Europy
środkowej obok bibliotek w Pradze, Wiedniu i Er-
1 Bibliografię prac Zofii Ameisenowej ogłosiła S. Korajska
(Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej XVIII, 1, styczeń-czerwiec
1966, Kraków 1968, s. 10-17).
2 Z. Ameisenowa, Inkunabuły graficzne Biblioteki Jagiel-
lońskiej (Exlibris VI, 1924, s. 1), tak pisze o zbiorze grafiki
furcie. Początkowo przyszło Jej pełnić bezpłatnie
funkcje praktykantki przy boku kustosza dra Jerzego
Kieszkowskiego, doc. Uniwersytetu Jagiellońskiego,
zajmującego utworzone w dniu 10 marca 1919 roku
stanowisko specjalnego referenta wyodrębnionych
w r. 1918 Zbiorów Graficznych2. Później w pracy
zawodowej przechodziła kolejno wszystkie szczeble
drabiny służbowej: od siły pomocniczej (1921) i pra-
cowniczki bibliotecznej w grupie uposażenia XI
(1921), przez stanowisko asystentki w stopniu X
(1922), IX (1923) i VIII (1925), a dopiero po
wojnie bibliotekarza w grupie VII (1946), VI i V
(1948), aż do stanowiska kustosza (1951), które
piastowała do przejścia na emeryturę 1 października
1967 roku. Właściwie po śmierci Kieszkowskiego
w r. 1923, stała się faktycznie kierowniczką działu,
tyle że z tytułem i poborami asystentki. Dopiero
w r. 1937/38 przejęła obowiązki zastępczyni kie-
rownika utworzonych wówczas Zbiorów Specjalnych,
do których Gabinet Rycin należał, aby z kolei zająć
stanowisko: najpierw kierowniczki Oddziału Zbio-
rów Specjalnych (1948-1950), potem — po wyodręb-
nieniu Działu Rękopisów oraz Działu Starych Dru-
ków jako osobnych jednostek — kierowniczki tzw.
Oddziału Innych Zbiorów Specjalnych, obejmującego
oprócz zbiorów graficznych zbiory kartograficzne
i muzyczne oraz pracownię fotograficzną (1950-1958),
wreszcie zaś — Oddziału Graficznego i Kartograficz-
nego (1958-1967).
W dniu 1 sierpnia 1923 roku poślubiła dalekiego
kuzyna dra Aleksandra Ameisena, lekarza derma-
tologa, zdolnego literata i wybitnego szachistę,
z którym do wybuchu drugiej wojny światowej mie-
szkała przy ulicy Karmelickiej w Krakowie.
Tymczasem po odbyciu rocznej praktyki w Bi-
bliotece Jagiellońskiej wyjechała za granicę, aby
poznać nowoczesną organizację zbiorów graficznych
i uzupełnić swoją wiedzę fachową w zakresie grafiki.
W tym celu przeszła praktykę specjalistyczną
w Graphische Sammlung w Dreźnie pod kierunkiem
takich uczonych, jak Max Lehrs i Kurt Zoege
von Manteuffel, uzupełniając ją później w zbiorach
Lipska, Berlina, Norymbergi i Monachium.
Odtąd do wybuchu drugiej wojny światowej sta-
w Bibliotece Jagiellońskiej: „Był to dział najbardziej upośledzony
i pod każdym względem naprawdę po macoszemu traktowany.
Dopiero w r. 1918, gdy Jerzy Kieszkowski objął jego kierow-
nictwo, pozycja tego działu zmieniła się nieco na lepsze''.
276
znany lekarz miejscowy i społecznik, współzałożyciel
Uniwersytetu Ludowego i jeden z tych, którzy
interweniowali w klubie poselskim socjaldemokra-
tycznym parlamentu austriackiego na rzecz zwolnie-
nia Lenina z więzienia w r. 1914, wielki miłośnik
książki i szeroko pojętej kultury humanistycznej,
swoją wybitną osobowością wywarł trwały wpływ
na starszą z dwojga córek. Po ukończeniu szkoły
powszechnej w mieście rodzinnym w r. 1907 Zofia
Ameisenówna uczęszczała do gimnazjum żeńskiego
typu humanistycznego im. Emilii Plater w Krakowie,
gdzie w dniu 15 lipca 1915 roku złożyła egzamin
dojrzałości z odznaczeniem. Jeszcze będąc w szkole
średniej, miała możność się zetknąć z arcydziełami
sztuki w muzeach Wiednia, Berlina i Kopenhagi.
Zakochana w sztuce włoskiej, którą znała z książek
w ponad 6000 pozycji liczącej bibliotece domowej,
w latach 1915/16-1919/20 odbyła studia historii
sztuki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu
Jagiellońskiego słuchając wykładów i uczestnicząc
w zajęciach prowadzonych przez Jerzego Myciel-
skiego i Juliana Pagaczewskiego w zakresie historii
sztuki oraz Piotra Bieńkowskiego w zakresie archeo-
logii klasycznej. W r. 1920, po uzyskaniu w marcu
absolutorium i zdaniu w maju przepisanego rygo-
rozum, w dniu 17 listopada otrzymała tytuł doktora
filozofii (data dyplomu 7.11.1921) na podstawie
pracy Średniowieczne malowidła ścienne w Krakowie,
przyjętej przez Jerzego Mycielskiego, a drukowanej
w Roczniku Krakowskim XIX (1923)1.
Bezpośrednio po promcji doktorskiej, w dniu
1 grudnia 1920 roku, rozpoczęła pracę zawodową
w Bibliotece Jagiellońskiej, mieszczącej się wówczas
w Collegium Maius. Celem bowiem życiowym Zofii
Ameisenówny, uświadomionym od najwcześniejszej
młodości, była praca naukowa. Nie myślała przy
tym nigdy o karierze uniwersyteckiej. Przyświecał
Jej ideał badacza, określanego w krajach niemieckich
terminem Privatgelehrter, a że droga do działalności
naukowej prowadzi przez książki, po ukończeniu
studiów podjęła z radością pracę w jednej z najstar-
szych bibliotek uniwersyteckich na ziemiach Europy
środkowej obok bibliotek w Pradze, Wiedniu i Er-
1 Bibliografię prac Zofii Ameisenowej ogłosiła S. Korajska
(Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej XVIII, 1, styczeń-czerwiec
1966, Kraków 1968, s. 10-17).
2 Z. Ameisenowa, Inkunabuły graficzne Biblioteki Jagiel-
lońskiej (Exlibris VI, 1924, s. 1), tak pisze o zbiorze grafiki
furcie. Początkowo przyszło Jej pełnić bezpłatnie
funkcje praktykantki przy boku kustosza dra Jerzego
Kieszkowskiego, doc. Uniwersytetu Jagiellońskiego,
zajmującego utworzone w dniu 10 marca 1919 roku
stanowisko specjalnego referenta wyodrębnionych
w r. 1918 Zbiorów Graficznych2. Później w pracy
zawodowej przechodziła kolejno wszystkie szczeble
drabiny służbowej: od siły pomocniczej (1921) i pra-
cowniczki bibliotecznej w grupie uposażenia XI
(1921), przez stanowisko asystentki w stopniu X
(1922), IX (1923) i VIII (1925), a dopiero po
wojnie bibliotekarza w grupie VII (1946), VI i V
(1948), aż do stanowiska kustosza (1951), które
piastowała do przejścia na emeryturę 1 października
1967 roku. Właściwie po śmierci Kieszkowskiego
w r. 1923, stała się faktycznie kierowniczką działu,
tyle że z tytułem i poborami asystentki. Dopiero
w r. 1937/38 przejęła obowiązki zastępczyni kie-
rownika utworzonych wówczas Zbiorów Specjalnych,
do których Gabinet Rycin należał, aby z kolei zająć
stanowisko: najpierw kierowniczki Oddziału Zbio-
rów Specjalnych (1948-1950), potem — po wyodręb-
nieniu Działu Rękopisów oraz Działu Starych Dru-
ków jako osobnych jednostek — kierowniczki tzw.
Oddziału Innych Zbiorów Specjalnych, obejmującego
oprócz zbiorów graficznych zbiory kartograficzne
i muzyczne oraz pracownię fotograficzną (1950-1958),
wreszcie zaś — Oddziału Graficznego i Kartograficz-
nego (1958-1967).
W dniu 1 sierpnia 1923 roku poślubiła dalekiego
kuzyna dra Aleksandra Ameisena, lekarza derma-
tologa, zdolnego literata i wybitnego szachistę,
z którym do wybuchu drugiej wojny światowej mie-
szkała przy ulicy Karmelickiej w Krakowie.
Tymczasem po odbyciu rocznej praktyki w Bi-
bliotece Jagiellońskiej wyjechała za granicę, aby
poznać nowoczesną organizację zbiorów graficznych
i uzupełnić swoją wiedzę fachową w zakresie grafiki.
W tym celu przeszła praktykę specjalistyczną
w Graphische Sammlung w Dreźnie pod kierunkiem
takich uczonych, jak Max Lehrs i Kurt Zoege
von Manteuffel, uzupełniając ją później w zbiorach
Lipska, Berlina, Norymbergi i Monachium.
Odtąd do wybuchu drugiej wojny światowej sta-
w Bibliotece Jagiellońskiej: „Był to dział najbardziej upośledzony
i pod każdym względem naprawdę po macoszemu traktowany.
Dopiero w r. 1918, gdy Jerzy Kieszkowski objął jego kierow-
nictwo, pozycja tego działu zmieniła się nieco na lepsze''.
276