DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Wyobrażenia aniołow w bizantyńsko-ruskich malowidłach kaplicy Św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0049
rękę koło przegubu, jednakże brak mu skośnego
przełożenia przez piersi (por. ryc. 23 i 24) 68.
Drugą parę archaniołów pomieszczonych za
Chrystusem winni stanowić Rafał i Uriel.
Nieczytelny stan zachowania napisów oraz fakt,
że w przeciwieństwie do nienaruszalnej pozycji
Michała po prawicy a Gabriela po lewicy bożej
23. Archanioł Gabriel. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu zachodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Urbanowicz)
miejsca obydwóch były wymienne — jak wynika
z przekazów pisanych i ikonograficznych — stwa-
rzają pewne trudności w ich rozpoznaniu. Trzeba
więc sięgnąć po szersze przesłanki z zakresu kultu
po prawicy, Gabrielem po lewicy, Rafałem przfed nim,
a Urielem z tyłu. Taki sam układ występuje w stoso-
wanej do dziś jeszcze modlitewnej inwokacji ży-
dowskiej.
68 Loros wywodzący się z rzymskiej toga palmata
stał się w Bizancjum niezbędną częścią stroju cesarskie-
go. Wykonywany początkowo z szerokiego, z czasem co-
raz węższego pasa bogato haftowanej tkaniny, pierwot-
nie był nakładany na sakkos (dalmatykę) jak toga, skoś-
nie przez pierś, jednym końcem opadający z przodu do
dołu, drugim zaś przerzucony do przodu na wysokości
24. Taks jar chowie. Ikona północnoruska, początek w. XV.
Moskwa, Galeria Tretiakowska (według N. P. Kondakowa)
archaniołów i jego przejawów w sztuce, które by
pozwoliły to rozstrzygnąć.
W najstarszych księgach Biblii aniołowie, poj-
mowani raczej jako manifestacje Boga niż oso-
bowo, byli bezimienni. Michała i Gabriela nazwał
dopiero Daniel (10, 13; 12, 1; 8, 16; 9, 21), a nie-
mal równocześnie pojawiło się w Księdze Tobia-
sza (12, 15) imię Rafała i w Księdze Henocha (9, 1;
20, 2) — Uriela. Ta ostatnia — dzieło kompila-
cyjne powstałe w żydowskim środowisku pale-
styńskim lub aleksandryjskim, nie uznawane za
bioder i podtrzymywany ręką koło przegubu; w następ-
nej fazie ewolucji stał się jakby taśmą przyszytą do sak-
kosu pionowo z przodu i poziomo na biodrach, a jedy-
ną wskazówką, że może tu jeszcze chodzić o loros, bywa
luźne przerzucenie jej końca przez rękę, jakie właśnie
występuje w szacie Gabriela lubelskiego. Wśród anio-
łów w omawianej kaplicy taki strój mają prócz niego
jeszcze tylko dwaj całopostaciowi aniołowie pośrodku
nawy i jeden nad łukiem tęczowym. Walicki nie-
słusznie stwierdza (o. c., s. 54), że noszą go wszyscy
archaniołowie na sklepieniu nawy.
41
przełożenia przez piersi (por. ryc. 23 i 24) 68.
Drugą parę archaniołów pomieszczonych za
Chrystusem winni stanowić Rafał i Uriel.
Nieczytelny stan zachowania napisów oraz fakt,
że w przeciwieństwie do nienaruszalnej pozycji
Michała po prawicy a Gabriela po lewicy bożej
23. Archanioł Gabriel. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu zachodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Urbanowicz)
miejsca obydwóch były wymienne — jak wynika
z przekazów pisanych i ikonograficznych — stwa-
rzają pewne trudności w ich rozpoznaniu. Trzeba
więc sięgnąć po szersze przesłanki z zakresu kultu
po prawicy, Gabrielem po lewicy, Rafałem przfed nim,
a Urielem z tyłu. Taki sam układ występuje w stoso-
wanej do dziś jeszcze modlitewnej inwokacji ży-
dowskiej.
68 Loros wywodzący się z rzymskiej toga palmata
stał się w Bizancjum niezbędną częścią stroju cesarskie-
go. Wykonywany początkowo z szerokiego, z czasem co-
raz węższego pasa bogato haftowanej tkaniny, pierwot-
nie był nakładany na sakkos (dalmatykę) jak toga, skoś-
nie przez pierś, jednym końcem opadający z przodu do
dołu, drugim zaś przerzucony do przodu na wysokości
24. Taks jar chowie. Ikona północnoruska, początek w. XV.
Moskwa, Galeria Tretiakowska (według N. P. Kondakowa)
archaniołów i jego przejawów w sztuce, które by
pozwoliły to rozstrzygnąć.
W najstarszych księgach Biblii aniołowie, poj-
mowani raczej jako manifestacje Boga niż oso-
bowo, byli bezimienni. Michała i Gabriela nazwał
dopiero Daniel (10, 13; 12, 1; 8, 16; 9, 21), a nie-
mal równocześnie pojawiło się w Księdze Tobia-
sza (12, 15) imię Rafała i w Księdze Henocha (9, 1;
20, 2) — Uriela. Ta ostatnia — dzieło kompila-
cyjne powstałe w żydowskim środowisku pale-
styńskim lub aleksandryjskim, nie uznawane za
bioder i podtrzymywany ręką koło przegubu; w następ-
nej fazie ewolucji stał się jakby taśmą przyszytą do sak-
kosu pionowo z przodu i poziomo na biodrach, a jedy-
ną wskazówką, że może tu jeszcze chodzić o loros, bywa
luźne przerzucenie jej końca przez rękę, jakie właśnie
występuje w szacie Gabriela lubelskiego. Wśród anio-
łów w omawianej kaplicy taki strój mają prócz niego
jeszcze tylko dwaj całopostaciowi aniołowie pośrodku
nawy i jeden nad łukiem tęczowym. Walicki nie-
słusznie stwierdza (o. c., s. 54), że noszą go wszyscy
archaniołowie na sklepieniu nawy.
41