DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Wyobrażenia aniołow w bizantyńsko-ruskich malowidłach kaplicy Św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0051
ków, nad którymi czuwają również w innych za-
kresach 72. Istnieją przesłanki wskazujące, że pier-
wotnie łączono z Urielem stronę północną 73. Jed-
nakże ta jego pozycja nie była, wydaje się, prze-
strzegana w sztuce bizantyńskiej, jak świadczą
dekoracje kopuł, w których archaniołowie są nie-
omylnie rozpoznawalni dzięki napisanym imio-
nom (w większości dzieł inskrypcji nie było lub
się nie zachowały). I tak np. w mozaikach kopuły
Hosios Lukas z w. XI i Martorany w Palermo
z r. 1143 oraz prezbiterium katedry w Cefalu
z r. 1148 i Monreale z około r. 1185 (ryc. 6) Uriel
figuruje w parze z Gabrielem po stronie południo-
26. Archanioł Uriel. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Urbanowicz)
72 P e r d r i z e t (o. c., s. 248—249) zwraca uwagę, że
podział świata na cztery części należy do pojęć kosmo-
graficznych, a nie geograficznych (w panującej w śred-
niowieczu geografii ptolemejskiej panowało przekonanie
o trójdzielności ziemi: w jej hemisferze północnej mieści
się Europa i Azja, południowej — Afryka). Czterodziel-
ność przyjęta w kosmografii wywodzi się zapewne także
z Egiptu: pod koniec epoki pogańskiej egipscy mistago-
dzy do różnych epitetów Jahwe dodali jeszcze przymiot-
nik „poczwórny”, „mnożący się w czwórnasób”, tj. bio-
rący pod opiekę cztery strony wszechświata. Odpowied-
27. Archanioł Rafał. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Szandomirski)
wej, Rafał zaś z Michałem — po stronie północ-
nej 74. Najprawdopodobniej taki porządek przyję-
to też w Lublinie, za czym przemawiają nadto
względy ikonograficzne i paleograficzne.
Archanioł w polu południowym (ryc. 26) ma
strój prawie identyczny z ubiorem Michała, a wy-
gląd wojskowego niewątpliwie bardziej przysłu-
guje Urielowi niż Rafałowi, jak wynika z wska-
nikiem tego pojęcia jest często powracający w Biblii
motyw czterech wiatrów.
73 Według komentarzy do Ks. Liczb 10, podążającym
na północ Efraimem opiekował się Uriel; również inter-
pretacja modlitwy żydowskiej cyt. w przypisie 66 stawia
Uriela po stronie północnej. Potwierdzenie ikonograficz-
ne tej tezy Perdrizet znajduje np. w grobowcu
z w. IV—V w Sofii, w którym Uriel jest usytuowany
cd północy, podobnie w wieży syryjskiej budowli w Ba-
tanii (o. c., s. 247—248).
74 Zob. O. D e m u s, Byzantine Mosaic Decoration.
43
kresach 72. Istnieją przesłanki wskazujące, że pier-
wotnie łączono z Urielem stronę północną 73. Jed-
nakże ta jego pozycja nie była, wydaje się, prze-
strzegana w sztuce bizantyńskiej, jak świadczą
dekoracje kopuł, w których archaniołowie są nie-
omylnie rozpoznawalni dzięki napisanym imio-
nom (w większości dzieł inskrypcji nie było lub
się nie zachowały). I tak np. w mozaikach kopuły
Hosios Lukas z w. XI i Martorany w Palermo
z r. 1143 oraz prezbiterium katedry w Cefalu
z r. 1148 i Monreale z około r. 1185 (ryc. 6) Uriel
figuruje w parze z Gabrielem po stronie południo-
26. Archanioł Uriel. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Urbanowicz)
72 P e r d r i z e t (o. c., s. 248—249) zwraca uwagę, że
podział świata na cztery części należy do pojęć kosmo-
graficznych, a nie geograficznych (w panującej w śred-
niowieczu geografii ptolemejskiej panowało przekonanie
o trójdzielności ziemi: w jej hemisferze północnej mieści
się Europa i Azja, południowej — Afryka). Czterodziel-
ność przyjęta w kosmografii wywodzi się zapewne także
z Egiptu: pod koniec epoki pogańskiej egipscy mistago-
dzy do różnych epitetów Jahwe dodali jeszcze przymiot-
nik „poczwórny”, „mnożący się w czwórnasób”, tj. bio-
rący pod opiekę cztery strony wszechświata. Odpowied-
27. Archanioł Rafał. Kaplica zamkowa w Lublinie, ma-
lowidło na sklepieniu wschodniego przęsła prezbiterium
(fot. J. Szandomirski)
wej, Rafał zaś z Michałem — po stronie północ-
nej 74. Najprawdopodobniej taki porządek przyję-
to też w Lublinie, za czym przemawiają nadto
względy ikonograficzne i paleograficzne.
Archanioł w polu południowym (ryc. 26) ma
strój prawie identyczny z ubiorem Michała, a wy-
gląd wojskowego niewątpliwie bardziej przysłu-
guje Urielowi niż Rafałowi, jak wynika z wska-
nikiem tego pojęcia jest często powracający w Biblii
motyw czterech wiatrów.
73 Według komentarzy do Ks. Liczb 10, podążającym
na północ Efraimem opiekował się Uriel; również inter-
pretacja modlitwy żydowskiej cyt. w przypisie 66 stawia
Uriela po stronie północnej. Potwierdzenie ikonograficz-
ne tej tezy Perdrizet znajduje np. w grobowcu
z w. IV—V w Sofii, w którym Uriel jest usytuowany
cd północy, podobnie w wieży syryjskiej budowli w Ba-
tanii (o. c., s. 247—248).
74 Zob. O. D e m u s, Byzantine Mosaic Decoration.
43