DOI Artikel:
Franckowiak, Franciszek: Krakowski ołtarz Dominikanów, jego treści i wygląd
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0061
Folia Historiae Artium, T. XIII (1977)
FRANCISZEK FRANCKOWIAK
KRAKOWSKI OŁTARZ DOMINIKANÓW, JEGO TREŚCI I WYGLĄD i
Zagadnieniem kwater gotyckiego ołtarza Kra-
kowskich OO. Dominikanów zajmowało się wielu
tak polskich, jak obcych autorów próbujących
rozwikłać szereg problemów, jakie składają się
na historyczno-artystyczną genezę tego dzieła2.
Pytania o czas powstania zabytku, o warsztat
1 Artykuł niniejszy został napisany w 1973 r. w In-
stytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego
pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, które-
mu na tym miejscu autor pragnie podziękować za ży-
czliwą opiekę naukową. W pełnym tekście pracy poru-
szyłem też zagadnienia genezy stylistycznej ołtarza do-
minikańskiego.
2 W porządku chronologicznym: A. Essenwein,
Die mittelalterlichen Kunstdenkmale der Stadt Krakau,
Leipzig 1866, 1869, s. 119; W. Łuszczkiewicz, Ma-
larstwo cechowe krakowskie XV i XVI wieku i charak-
terystyka jego zabytków (Rozprawy i Sprawozdania z Po-
siedzeń Wydziału Filologicznego AU, I, Kraków 1874,
s. 34); tenże, Malarstwo religijne w Polsce (Encyklo-
pedia kościelna podług teologicznej encyklopedii Wetzera
i Weltego..., XIII, wyd. przez ks. M. Nowodworskiego,
Warszawa 1880, s. 138, 139); F. Kopera, Muzeum Na-
rodowe w Krakowie. Wybór i opis celniejszych zabyt-
ków, Kraków 1923, s. 9; tenże, Dzieje malarstwa w
Polsce, Kraków 1925, t. 1, s. 188—193; J. Mycielski,
Jan Polak — malarz polski w Bawarii (1475—1519) oraz
utwory jego młodości iv Krakowie 1465—1475) (Prace
KHS, IV, 1927, s. 26 i n.); S. Dettloff, Recenzja pracy
J. Mycielskiego pt. Jan Polak — malarz polski w Ba-
warii... (Rocznik Krakowski, XXII, 1929, s. 145 i n.);
F. Kopera, J. Kwiatkowski, Obrazy polskiego
pochodzenia w Muzeum Narodowym w Krakowie. Wiek
XIV—XVI, Kraków 1929, s. 22; K. Gutmanówna,
Wpływy niderlandzkie na średniowieczne malarstwo ce-
chowe w środowisku krakowskim, Kraków 1933, s. 6 i n.,
17; M. W a 1 i c k i, W kwestii jlamizmu w malarstwie ce-
chowym krakowskim XV i XVI wieku. Recenzja pracy
K. Gutmanówny pt. Wpływy niderlandzkie na średnio-
wieczne malarstwo cechowe... (Przegląd Historii Sztuki,
III, 1923—1933, s. 18); tenże, Stilstufen der gotischen
Tafelmalerei in Polen im XV Jahrhundert. Geschichtli-
che Grundlagen und formale Systematik, Warszawa 1933;
T. Dobrowolski, Sztuka województwa śląskiego, Ka-
towice 1933, s. 45; M. Walicki, J, Starzyński,
i środowisko artystyczne, a także o autorstwo
i wpływy stylistyczne uzyskały w literaturze ro-
zmaite, mniej lub bardziej ze sobą zgodne, na
ogół jednak kontrowersyjne odpowiedzi. Wątpli-
wości budzą próby rekonstrukcji ołtarza na pod-
stawie zachowanych kwater. Merytoryczna tru-
Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936, s. 99; M. Wa-
licki, La peinture d’autels et des retables en Pologne
au temps des Jagellons, Paris 1937, s. 8; tenże, Ma-
larstwo polskie XV wieku, Warszawa 1938, s. 83 i n.;
M. C s a n k y, A bartfai Madonna kep. (Az Orszagos
Magyar Szepmuveszeti Muzeum Evkónyvei, s. 47 i n.
[Praca ta zawiera pełny przekład na język niemiecki]);
E. B e h r e n s, Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem
Karpathenland, Krakau 1942, s. 31; tenże, Malerei des
XV Jahrhundert im Karpathengebiet, Leipzig [b.r.], s.
262—272; tenże, Uber die kunstgeschichtlichen Bezie-
hungen Krakaus und Breslaus im Mittelalter (Die Burg,
V, 1944, s. 32); T. Dobrowolski, Recenzja pracy
M. Walickiego pt. Malarstwo polskie XV wieku (Biule-
tyn HSiK, VIII, 1946, s. 76, 79); tenże, Sztuka na Ślą-
sku, Katowice-Wrocław 1948, s. 15, 163—164; J. Sta-
rzyński, 500 lat malarstwa polskiego, Warszawa 1950,
s. IX; M. Otto, Zagadnienie wrocławskiego poliptyku
św. Barbary (Biuletyn HS, XVII, 1955, s. 448); D. Rado-
csay, A kózepkori Magyarorszag tablakepei, Budapest
1955, s. 409; T. Dobrzeniecki, Sztuka sakralna, wyd.
Ars Christiana, 1958, s. 9, 339; A. S t a n g e, Deutsche
Malerei der Gotik, Bd. 11, Munchen-Berlin 1961, s. 141—
—142; G. Martin-Mery, Tresor d’art polonais, chefs
d’oeuvre des musees de Pologne (catalogue), Bordeaux
1961, s. 6—7; M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk,
renesans, wczesny manieryzm, wyd. Auriga, 1961, s. 22—
—23 (bibliografia na s. 306—307); T. Dobrowolski,
Malarstwo [w:] Historia sztuki polskiej, I, Kraków 1962,
s. 379; tenże, Sztuka Krakowa, wyd. 3, Kraków 1964,
s. 232'—235; M. Ko pff [w:] Sztuka w Krakowie w la-
tach 1350—1550, pod red. A. Bochnaka, Kraków 1964,
s. 13—14, 62—63; A. Bochnak, Kraków gotycki [w:]
Kraków, jego dzieje i sztuka, 1965, s. 174; M. Kopff
[w:] Mille ans d’art en Pologne. Petit Palais, Paris 1969
(catalogue), s. 7—9; tejże [w:] 1000 Years of Art in
Poland, London 1970, s. 25, 36; T. Dobrowolski,
Sztuka polska, Kraków 1974, s. 242,
53
FRANCISZEK FRANCKOWIAK
KRAKOWSKI OŁTARZ DOMINIKANÓW, JEGO TREŚCI I WYGLĄD i
Zagadnieniem kwater gotyckiego ołtarza Kra-
kowskich OO. Dominikanów zajmowało się wielu
tak polskich, jak obcych autorów próbujących
rozwikłać szereg problemów, jakie składają się
na historyczno-artystyczną genezę tego dzieła2.
Pytania o czas powstania zabytku, o warsztat
1 Artykuł niniejszy został napisany w 1973 r. w In-
stytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego
pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, które-
mu na tym miejscu autor pragnie podziękować za ży-
czliwą opiekę naukową. W pełnym tekście pracy poru-
szyłem też zagadnienia genezy stylistycznej ołtarza do-
minikańskiego.
2 W porządku chronologicznym: A. Essenwein,
Die mittelalterlichen Kunstdenkmale der Stadt Krakau,
Leipzig 1866, 1869, s. 119; W. Łuszczkiewicz, Ma-
larstwo cechowe krakowskie XV i XVI wieku i charak-
terystyka jego zabytków (Rozprawy i Sprawozdania z Po-
siedzeń Wydziału Filologicznego AU, I, Kraków 1874,
s. 34); tenże, Malarstwo religijne w Polsce (Encyklo-
pedia kościelna podług teologicznej encyklopedii Wetzera
i Weltego..., XIII, wyd. przez ks. M. Nowodworskiego,
Warszawa 1880, s. 138, 139); F. Kopera, Muzeum Na-
rodowe w Krakowie. Wybór i opis celniejszych zabyt-
ków, Kraków 1923, s. 9; tenże, Dzieje malarstwa w
Polsce, Kraków 1925, t. 1, s. 188—193; J. Mycielski,
Jan Polak — malarz polski w Bawarii (1475—1519) oraz
utwory jego młodości iv Krakowie 1465—1475) (Prace
KHS, IV, 1927, s. 26 i n.); S. Dettloff, Recenzja pracy
J. Mycielskiego pt. Jan Polak — malarz polski w Ba-
warii... (Rocznik Krakowski, XXII, 1929, s. 145 i n.);
F. Kopera, J. Kwiatkowski, Obrazy polskiego
pochodzenia w Muzeum Narodowym w Krakowie. Wiek
XIV—XVI, Kraków 1929, s. 22; K. Gutmanówna,
Wpływy niderlandzkie na średniowieczne malarstwo ce-
chowe w środowisku krakowskim, Kraków 1933, s. 6 i n.,
17; M. W a 1 i c k i, W kwestii jlamizmu w malarstwie ce-
chowym krakowskim XV i XVI wieku. Recenzja pracy
K. Gutmanówny pt. Wpływy niderlandzkie na średnio-
wieczne malarstwo cechowe... (Przegląd Historii Sztuki,
III, 1923—1933, s. 18); tenże, Stilstufen der gotischen
Tafelmalerei in Polen im XV Jahrhundert. Geschichtli-
che Grundlagen und formale Systematik, Warszawa 1933;
T. Dobrowolski, Sztuka województwa śląskiego, Ka-
towice 1933, s. 45; M. Walicki, J, Starzyński,
i środowisko artystyczne, a także o autorstwo
i wpływy stylistyczne uzyskały w literaturze ro-
zmaite, mniej lub bardziej ze sobą zgodne, na
ogół jednak kontrowersyjne odpowiedzi. Wątpli-
wości budzą próby rekonstrukcji ołtarza na pod-
stawie zachowanych kwater. Merytoryczna tru-
Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936, s. 99; M. Wa-
licki, La peinture d’autels et des retables en Pologne
au temps des Jagellons, Paris 1937, s. 8; tenże, Ma-
larstwo polskie XV wieku, Warszawa 1938, s. 83 i n.;
M. C s a n k y, A bartfai Madonna kep. (Az Orszagos
Magyar Szepmuveszeti Muzeum Evkónyvei, s. 47 i n.
[Praca ta zawiera pełny przekład na język niemiecki]);
E. B e h r e n s, Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem
Karpathenland, Krakau 1942, s. 31; tenże, Malerei des
XV Jahrhundert im Karpathengebiet, Leipzig [b.r.], s.
262—272; tenże, Uber die kunstgeschichtlichen Bezie-
hungen Krakaus und Breslaus im Mittelalter (Die Burg,
V, 1944, s. 32); T. Dobrowolski, Recenzja pracy
M. Walickiego pt. Malarstwo polskie XV wieku (Biule-
tyn HSiK, VIII, 1946, s. 76, 79); tenże, Sztuka na Ślą-
sku, Katowice-Wrocław 1948, s. 15, 163—164; J. Sta-
rzyński, 500 lat malarstwa polskiego, Warszawa 1950,
s. IX; M. Otto, Zagadnienie wrocławskiego poliptyku
św. Barbary (Biuletyn HS, XVII, 1955, s. 448); D. Rado-
csay, A kózepkori Magyarorszag tablakepei, Budapest
1955, s. 409; T. Dobrzeniecki, Sztuka sakralna, wyd.
Ars Christiana, 1958, s. 9, 339; A. S t a n g e, Deutsche
Malerei der Gotik, Bd. 11, Munchen-Berlin 1961, s. 141—
—142; G. Martin-Mery, Tresor d’art polonais, chefs
d’oeuvre des musees de Pologne (catalogue), Bordeaux
1961, s. 6—7; M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk,
renesans, wczesny manieryzm, wyd. Auriga, 1961, s. 22—
—23 (bibliografia na s. 306—307); T. Dobrowolski,
Malarstwo [w:] Historia sztuki polskiej, I, Kraków 1962,
s. 379; tenże, Sztuka Krakowa, wyd. 3, Kraków 1964,
s. 232'—235; M. Ko pff [w:] Sztuka w Krakowie w la-
tach 1350—1550, pod red. A. Bochnaka, Kraków 1964,
s. 13—14, 62—63; A. Bochnak, Kraków gotycki [w:]
Kraków, jego dzieje i sztuka, 1965, s. 174; M. Kopff
[w:] Mille ans d’art en Pologne. Petit Palais, Paris 1969
(catalogue), s. 7—9; tejże [w:] 1000 Years of Art in
Poland, London 1970, s. 25, 36; T. Dobrowolski,
Sztuka polska, Kraków 1974, s. 242,
53