DOI Artikel:
Kornecki, Marian: Hanna Pieńkowska (1917 - 1976)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0157
chomych (malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycz-
nego). W tym pierwszym powojennym okresie
działalności konserwatorskiej o charakterze prze-
ważnie ratowniczym bierze czynny udział w po-
wierzonej jej akcji zabezpieczania zabytków sztu-
ki cerkiewnej na Podkarpaciu, częściowo na tere-
nach opuszczonych i ogarniętych jeszcze pożarem
tragicznych zmagań, roznieconych u schyłku woj-
ny przez hitlerowskiego okupanta i ukraińskich
nacjonalistów. Praca ta, prowadzona w trudnych
i nawet niebezpiecznych warunkach, doprowadzi-
ła do pozytywnych rezultatów: uratowania kilku-
dziesięciu najcenniejszych zabytków malarstwa
ikonowego z terenów zachodniej Łemkowszczy-
zny; stały się one zalążkiem jednej z największych
w Polsce galerii ikon karpackich w nowosądeckim
muzeum.
Praca nad ratowaniem zabytków cerkiewnych
sprawiła, że Hanna Pieńkowska podjęła nad tym
tematem studia doktoranckie pod kierunkiem
prof. Wojsława Mole, uzyskując w r. 1950 tytuł
doktora filozofii na podstawie pracy: Ikony są-
deckie XVII i XVIII wieku — pogranicze idea-
lizmu i realizmu h
We wrześniu 1951 r. dr Hanna Pieńkowska
obejmuje stanowisko Wojewódzkiego Konserwa- 3
3 Praca została opublikowana w skrócie w Roczniku
Sądeckim, XII, 1971, s. 573—618.
tora Zabytków w Krakowie, pełniąc następnie
ten odpowiedzialny urząd przez lat 24, aż po
dzień ostatniej reformy administracji państwa w
r. 1975, kiedy zniesione zostało województwo kra-
kowskie. Był to okres największej aktywności za-
wodowej H. Pieńkowskiej, stawiający ją w rzę-
dzie wybitnych postaci w dziejach konserwator-
stwa polskiego.
Po r. 1951 kierowany przez Nią Urząd Kon-
serwatorski podejmuje planową i systematyczną
działalność powiązaną ze środowiskiem naukowym
Krakowa, wyższymi uczelniami i instytucjami
naukowymi. Owa szeroka współpraca przyniosła
w ciągu wielu lat nie tylko podniesienie autory-
tetu Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego
w Krakowie, ale i efekty naukowe. Wystarczy
wymienić wyniki badań nad sztuką romańską,
architekturą obronną bądź zabytkami malarstwa
ściennego. Praktycznym działaniom towarzyszą
prace i poszukiwania w zakresie teorii i meto-
dyki konserwatorskiej, w których kształtuje się
aktualne oblicze „krakowskiej szkoły konserwa-
torskiej”.
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych
działalność konserwatorska — oparta na analizie
panującej sytuacji — kształtowała się w pięciu
głównych kierunkach, które skrótowo przedstawi
się poniżej:
1. Ochrona miast i miasteczek, z wydobyciem
wartości układów urbanistycznych i zabytkowej
zabudowy celem stworzenia z nich ośrodków tu-
rystyki. Chodziło głównie o zespoły zabytkowe
Tarnowa, Starego Sącza, Bochni, Olkusza, Sław-
kowa, Lipnicy Murowanej, Nowego Wiśnicza,
Ciężkowic i wielu innych miejscowości, w któ-
rych sprawa zabytków, nie bez trudności, zyski-
wała należne jej miejsce.
2. Zabezpieczenie, konserwacja i ekspozycja
najcenniejszych zamków, pałaców, ruin historycz-
nych i fortyfikacji jako pomników architektury
narodowej i monumentalnych akcentów krajobra-
zowo-kulturowych. Wśród wielu osiągnięć wy-
mienić tu należy realizacje konserwatorskie pod-
jęte przy zamkach w Pieskowej Skale, Wiśniczu
i Niedzicy (także z inicjatywy i pod kierowni-
ctwem prof. dr arch. Alfreda Majewskiego),
w Dębnie i Lipowcu (udana eksperymentalna kon-
serwacja wielkiego obiektu w stanie „trwałej rui-
ny”). Pracami objęto też szereg obiektów pomniej-
szych (Dobczyce, Wieruszyce, Korzkiew, Wielicz-
ka, Lanckorona, Rożnów, Janowice, Świdnik),
gdzie w kilku przypadkach prace konserwator-
skie trwają do dzisiaj.
3. Ochrona zasobów budownictwa drewniane-
go, będących jednym z nielicznych w Europie re-
148
nego). W tym pierwszym powojennym okresie
działalności konserwatorskiej o charakterze prze-
ważnie ratowniczym bierze czynny udział w po-
wierzonej jej akcji zabezpieczania zabytków sztu-
ki cerkiewnej na Podkarpaciu, częściowo na tere-
nach opuszczonych i ogarniętych jeszcze pożarem
tragicznych zmagań, roznieconych u schyłku woj-
ny przez hitlerowskiego okupanta i ukraińskich
nacjonalistów. Praca ta, prowadzona w trudnych
i nawet niebezpiecznych warunkach, doprowadzi-
ła do pozytywnych rezultatów: uratowania kilku-
dziesięciu najcenniejszych zabytków malarstwa
ikonowego z terenów zachodniej Łemkowszczy-
zny; stały się one zalążkiem jednej z największych
w Polsce galerii ikon karpackich w nowosądeckim
muzeum.
Praca nad ratowaniem zabytków cerkiewnych
sprawiła, że Hanna Pieńkowska podjęła nad tym
tematem studia doktoranckie pod kierunkiem
prof. Wojsława Mole, uzyskując w r. 1950 tytuł
doktora filozofii na podstawie pracy: Ikony są-
deckie XVII i XVIII wieku — pogranicze idea-
lizmu i realizmu h
We wrześniu 1951 r. dr Hanna Pieńkowska
obejmuje stanowisko Wojewódzkiego Konserwa- 3
3 Praca została opublikowana w skrócie w Roczniku
Sądeckim, XII, 1971, s. 573—618.
tora Zabytków w Krakowie, pełniąc następnie
ten odpowiedzialny urząd przez lat 24, aż po
dzień ostatniej reformy administracji państwa w
r. 1975, kiedy zniesione zostało województwo kra-
kowskie. Był to okres największej aktywności za-
wodowej H. Pieńkowskiej, stawiający ją w rzę-
dzie wybitnych postaci w dziejach konserwator-
stwa polskiego.
Po r. 1951 kierowany przez Nią Urząd Kon-
serwatorski podejmuje planową i systematyczną
działalność powiązaną ze środowiskiem naukowym
Krakowa, wyższymi uczelniami i instytucjami
naukowymi. Owa szeroka współpraca przyniosła
w ciągu wielu lat nie tylko podniesienie autory-
tetu Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego
w Krakowie, ale i efekty naukowe. Wystarczy
wymienić wyniki badań nad sztuką romańską,
architekturą obronną bądź zabytkami malarstwa
ściennego. Praktycznym działaniom towarzyszą
prace i poszukiwania w zakresie teorii i meto-
dyki konserwatorskiej, w których kształtuje się
aktualne oblicze „krakowskiej szkoły konserwa-
torskiej”.
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych
działalność konserwatorska — oparta na analizie
panującej sytuacji — kształtowała się w pięciu
głównych kierunkach, które skrótowo przedstawi
się poniżej:
1. Ochrona miast i miasteczek, z wydobyciem
wartości układów urbanistycznych i zabytkowej
zabudowy celem stworzenia z nich ośrodków tu-
rystyki. Chodziło głównie o zespoły zabytkowe
Tarnowa, Starego Sącza, Bochni, Olkusza, Sław-
kowa, Lipnicy Murowanej, Nowego Wiśnicza,
Ciężkowic i wielu innych miejscowości, w któ-
rych sprawa zabytków, nie bez trudności, zyski-
wała należne jej miejsce.
2. Zabezpieczenie, konserwacja i ekspozycja
najcenniejszych zamków, pałaców, ruin historycz-
nych i fortyfikacji jako pomników architektury
narodowej i monumentalnych akcentów krajobra-
zowo-kulturowych. Wśród wielu osiągnięć wy-
mienić tu należy realizacje konserwatorskie pod-
jęte przy zamkach w Pieskowej Skale, Wiśniczu
i Niedzicy (także z inicjatywy i pod kierowni-
ctwem prof. dr arch. Alfreda Majewskiego),
w Dębnie i Lipowcu (udana eksperymentalna kon-
serwacja wielkiego obiektu w stanie „trwałej rui-
ny”). Pracami objęto też szereg obiektów pomniej-
szych (Dobczyce, Wieruszyce, Korzkiew, Wielicz-
ka, Lanckorona, Rożnów, Janowice, Świdnik),
gdzie w kilku przypadkach prace konserwator-
skie trwają do dzisiaj.
3. Ochrona zasobów budownictwa drewniane-
go, będących jednym z nielicznych w Europie re-
148