DOI article:
Dobrowolski, Tadeusz: Istotne cechy późnogotyckiego malarstwa polskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0025
nych prądach współczesnych. Oczywista, autor
wyprzedza w tym miejscu ogólną wiedzę o sztu-
ce, bo dotychczas niewiele wiadomo o łączności
charakteru narodowego z formami sztuki.
Wracając do problemu malarstwa polskiego
można by dodać, że jego omówione cechy styli-
styczne uległy jak gdyby zdogmatyzowaniu.
Wprawdzie niekiedy z nich rezygnowano, lecz
długo i z uporem typowe formy wracały do ży-
cia, nawet w ramach kolejnych formacji kulturo-
wych.
8. PRZESTRZEŃ TRÓJWYMIAROWA, CAŁOSC
I SZCZEGÓŁY
Analiza ołtarzy gotyckich powinna się zająć
ich makrostrukturą, tj. ich całościową, w części
nawet stolarsko-snycerską konstrukcją, co uczy-
niono w odniesieniu do sztuki śląskiej 10. Do ma-
larstwa Małopolski (Krakowa) odnoszą się uwagi
sformułowane w rozdziale szóstym pt. Blask zło-
ta i kolor. Mikroanaliza winna się zająć szczegó-
łami retabulum, zwłaszcza jeśli odbiegają one
swym wyglądem od dzieł obcych.
Obrazy z lat 1430—-1450/60, badane jako ca-
łości, dowodzą faktu, że w swych tłach krajobra-
zowych sięgają często po motywy do tradycji
trecenta, poprzestając na skąpych znakach, jak
kuliste drzewa, raczej drzewka, skały, raczej
skałki, oparte pierwotnie na egzemplach groma-
dzonych we wczesnych pracowniach włoskich.
Do typowych trzeba wreszcie zaliczyć neutralne
tła czerwonawe, stosowane w malarstwie kra-
kowsko-sądeckim na o-dwrociach skrzydeł z wi-
zerunkami Matki Boskiej Bolesnej i Chrystusa
Bolesnego. Zastępują je często dwie postacie
Zwiastowania.
W 2 połowie stulecia malarstwo polskie (kra-
kowskie) przyswoiło sobie zdobycze dobrze zna-
nej 'w Niemczech sztuki niderlandzkiej, a więc
pejzaż bardziej rozległy, często o wysokim hory-
zoncie, złożony z gór, pagórków i skał (rye. 6),
drzew bardziej rozrośniętych niż dawniej, z la-
sów i gajów, drobnej, rozkwieconej nierzadko ro-
ślinności, morza z rytmicznymi falami, rzek,
dróg i ścieżek (Jan van Eyek, Roger van der
Weyden, Dierick Bouts, Petrus Christus, Konrad
Witz, Łukasz Moser, Stefan Loch,ner i inni). Ten
rodzaj bardziej realnego świata uległ w Polsce
10 A. Z i o m e c k a, Śląskie retabula szafowe w dru-
giej połowie XV i na początku XVI wieku (Roczniki
Sztuki Śląskiej, X, Wrocław 1976, s. 7—146); J. Ga-
domski, Wstęp do badań nad małopolskim malar-
stwem tablicowym XV wieku (1420—1470) (Folia Hist.
8. Koronacja Matki Boskiej, część środkowa tryptyku,
około r. 1160, kościół w Łopusznej (if-ot. Instytutu Hist.
Sztuki UJ)
uproszczeniu i redukcji. Średniowieczny teo-
i antropoeemtryzm sprawił, że świat natury, prze-
słonięty przez człowieka (stworzonego na podo-
bieństwo Boga), nie wtargnął do naszej sztuki
tak szerokim strumieniem, jak do malarstwa Ni-
derlandów, a wiara w ład świata wiodła w tym
przypadku do ograniczeń i unifikacji elementów
natury, uzupełnionej wytworami rąk ludzkich.
Wymiar głębokości pejzażu ulegał nieraz zatar-
ciu, a jego składniki zamieniały się w schematy.
Aczkolwiek malarstwo widokowe nie jest zdo-
byczą lokalną i tworzy dość słabą podstawę dla
refleksji na temat swoistych cech rodzimej sztu-
ki, to jednak da się stwierdzić, że ustaliły się
w nim pewne, chętnie powtarzane motywy, któ-
Artium, XI, 1975, s. 59—66). Autor omawia ołtarze
o szczytach przeważnie trójkątnych, A. Ziomecka zaś
retabula o bogatszej strukturze, związane z późniejszym
okresem.
17
wyprzedza w tym miejscu ogólną wiedzę o sztu-
ce, bo dotychczas niewiele wiadomo o łączności
charakteru narodowego z formami sztuki.
Wracając do problemu malarstwa polskiego
można by dodać, że jego omówione cechy styli-
styczne uległy jak gdyby zdogmatyzowaniu.
Wprawdzie niekiedy z nich rezygnowano, lecz
długo i z uporem typowe formy wracały do ży-
cia, nawet w ramach kolejnych formacji kulturo-
wych.
8. PRZESTRZEŃ TRÓJWYMIAROWA, CAŁOSC
I SZCZEGÓŁY
Analiza ołtarzy gotyckich powinna się zająć
ich makrostrukturą, tj. ich całościową, w części
nawet stolarsko-snycerską konstrukcją, co uczy-
niono w odniesieniu do sztuki śląskiej 10. Do ma-
larstwa Małopolski (Krakowa) odnoszą się uwagi
sformułowane w rozdziale szóstym pt. Blask zło-
ta i kolor. Mikroanaliza winna się zająć szczegó-
łami retabulum, zwłaszcza jeśli odbiegają one
swym wyglądem od dzieł obcych.
Obrazy z lat 1430—-1450/60, badane jako ca-
łości, dowodzą faktu, że w swych tłach krajobra-
zowych sięgają często po motywy do tradycji
trecenta, poprzestając na skąpych znakach, jak
kuliste drzewa, raczej drzewka, skały, raczej
skałki, oparte pierwotnie na egzemplach groma-
dzonych we wczesnych pracowniach włoskich.
Do typowych trzeba wreszcie zaliczyć neutralne
tła czerwonawe, stosowane w malarstwie kra-
kowsko-sądeckim na o-dwrociach skrzydeł z wi-
zerunkami Matki Boskiej Bolesnej i Chrystusa
Bolesnego. Zastępują je często dwie postacie
Zwiastowania.
W 2 połowie stulecia malarstwo polskie (kra-
kowskie) przyswoiło sobie zdobycze dobrze zna-
nej 'w Niemczech sztuki niderlandzkiej, a więc
pejzaż bardziej rozległy, często o wysokim hory-
zoncie, złożony z gór, pagórków i skał (rye. 6),
drzew bardziej rozrośniętych niż dawniej, z la-
sów i gajów, drobnej, rozkwieconej nierzadko ro-
ślinności, morza z rytmicznymi falami, rzek,
dróg i ścieżek (Jan van Eyek, Roger van der
Weyden, Dierick Bouts, Petrus Christus, Konrad
Witz, Łukasz Moser, Stefan Loch,ner i inni). Ten
rodzaj bardziej realnego świata uległ w Polsce
10 A. Z i o m e c k a, Śląskie retabula szafowe w dru-
giej połowie XV i na początku XVI wieku (Roczniki
Sztuki Śląskiej, X, Wrocław 1976, s. 7—146); J. Ga-
domski, Wstęp do badań nad małopolskim malar-
stwem tablicowym XV wieku (1420—1470) (Folia Hist.
8. Koronacja Matki Boskiej, część środkowa tryptyku,
około r. 1160, kościół w Łopusznej (if-ot. Instytutu Hist.
Sztuki UJ)
uproszczeniu i redukcji. Średniowieczny teo-
i antropoeemtryzm sprawił, że świat natury, prze-
słonięty przez człowieka (stworzonego na podo-
bieństwo Boga), nie wtargnął do naszej sztuki
tak szerokim strumieniem, jak do malarstwa Ni-
derlandów, a wiara w ład świata wiodła w tym
przypadku do ograniczeń i unifikacji elementów
natury, uzupełnionej wytworami rąk ludzkich.
Wymiar głębokości pejzażu ulegał nieraz zatar-
ciu, a jego składniki zamieniały się w schematy.
Aczkolwiek malarstwo widokowe nie jest zdo-
byczą lokalną i tworzy dość słabą podstawę dla
refleksji na temat swoistych cech rodzimej sztu-
ki, to jednak da się stwierdzić, że ustaliły się
w nim pewne, chętnie powtarzane motywy, któ-
Artium, XI, 1975, s. 59—66). Autor omawia ołtarze
o szczytach przeważnie trójkątnych, A. Ziomecka zaś
retabula o bogatszej strukturze, związane z późniejszym
okresem.
17