DOI Artikel:
Rzepińska, Maria: Obraz Georges'a de la Toura w Muzeum Berlińskim: ze studiów nad siedemnastowieczną ikonografią św. Sebastiana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0054
metycznej, której ostatnio poświęcono szereg cie-
kawych studiów83. Nas interesuje fakt, że domi-
nantą jest mistyka ognia, filozofia ognia, teologia
ognia i że traktat swój kończy Yigenere modli-
tewną apostrofą do najdoskonalszego żywiołu bę-
dącego obrazem Boga. Ogień fizyczny stale utoż-
samiany jest lub wymienny z ogniem duchowym,
a rozważając barwy płomienia pochodni Vigenere
widzi w nich analogie do światła niebiańskiego,
ziemskiego i piekielnego. Strefie boskiej, najwyż-
szej duchowości odpowiada płomień biały, zmie-
rzający pionowo, nieustannie wzwyż, zgodnie ze
swą naturą 84.
Ten dokument zafascynowania ogniem i świa-
tłem, ten specyficzny konglomerat mistyki, fi-
zyki i magii daje doskonałe pojęcie o klimacie
umysłowym, w jakim powstawały religijne nok-
turny malarskie tego czasu. Traktat Vigenere’a
miał ogromne powodzenie, był chciwie czytany,
gdyż w 1 połowie wieku miał trzy wydania: dwa
w Paryżu (1608—1619) i jedno w Rouen (1641),
a został też w tym czasie przetłumaczony na an-
gielski i łacinę85. Gdy czytamy rozważania Vi-
genere’a o płomieniu pochodni trudno się po-
wstrzymać od refleksji, jak bardzo odpowiadają
one omawianemu obrazowi La Toura, gdzie wy-
soki, biały płomień zmierza prosto w górę, nada-
jąc całej scenie uroczystą, sakralną atmosferę ta-
jemnicy.
Ale istnieje inny aspekt tej sprawy, czysto ar-
tystyczny, zawodowy, warsztatowy. Stworzenie
obrazu ze sztucznym światłem, zwłaszcza z uka-
zaniem samego źródła, należy do najtrudniej-
szych zadań malarza. Takie nokturny były sztuką
trudną i cenioną, sztuką we Francji zresztą bar-
dzo rzadką. Na palcach można wyliczyć obrazy
francuskie, gdzie ukazane jest źródło sztucznego
światła. Śmierć św. Brunona Eustachego Le
Sueura (1616—1655), Narodziny Louisa Le Nai-
na (1593—1648), Ostatnie namaszczenie Nicolasa
Poussina —- to bardziej znane z nielicznych przy-
kładów. Że nokturny z wiidocznym źródłem świa-
83 A. F a i v r e, Pour une approche figuratire de
1’Alchimie (Annales, Annee XXVI, 1971, nr 3—4, s. 341—
—853).
84 V i g e n e r e, o.c., s. 23—25, s. 35.
85 MM. Firmin Didot, Nourelle Biographie Ge-
nerale, t. 46, Paris 1866, s. 141—142.
86 Katalog: Les peintres de la Rćalite en France au
XVII siecle, Paris 1934; katalog: Cararage et les pein-
tres franęais du XVII siecle, Paris 1955, Galerie Heim
(wstęp J. Dupont); katalog: Le XVII siecle franęais.
Chefs-d’oeuvres des Musees de Province, Petit Palais,
Paris 1958 (wstęp J. V ergnet R u i z); Innentaire des
Collections publiąues Franęaises, Rouen 1966; katalog:
27. Domenico Passignano, Wydobycie ciała Sebastiana
z Cloaca Maxima, Rzym, kościół S. Andrea della Valle
(fot. Instytutu Courtauld)
tła były rzadkością, mówi nam przegląd katalo-
gów malarstwa francuskiego tej epoki oraz ka-
talogów wystaw ,,caravaggistów”, które odbyły
się w ostatnich czasach86. Wiadomo z dawnych
traktatów włoskich i holenderskich, że nokturny
uważane były za dowód mistrzowskiego opano-
wania środków malarskich, za sztukę bardzo tru-
Cararaggio and his Followers, Cleveland 1971 (wstęp
R. E. Spear); katalog: Caravaggeschi francesi, Roma
1974, Villa Medici. Z wszystkich reprodukowanych
w tych wydawnictwach obrazów francuskich tylko dwa
są nokturnami z uwidocznionym źródłem światła: obraz
Louisa le Naina (1593—'1648) Boże Narodzenie i obraz
Eustachego Le Sueura (1616—1655) Śmierć św. Bruno-
na. W Luwrze znajduje się obraz malarza Mathieu le
Naina (1607—1677) pt. Le corps de gardę, nokturn, gdzie
dopiero trzeba szukać źródła światła, którym jest je-
dyna, cienka świeczka o wątłym płomyku, jako źródło
oświetlenia tej sceny zupełnie nie przekonująca.
46
kawych studiów83. Nas interesuje fakt, że domi-
nantą jest mistyka ognia, filozofia ognia, teologia
ognia i że traktat swój kończy Yigenere modli-
tewną apostrofą do najdoskonalszego żywiołu bę-
dącego obrazem Boga. Ogień fizyczny stale utoż-
samiany jest lub wymienny z ogniem duchowym,
a rozważając barwy płomienia pochodni Vigenere
widzi w nich analogie do światła niebiańskiego,
ziemskiego i piekielnego. Strefie boskiej, najwyż-
szej duchowości odpowiada płomień biały, zmie-
rzający pionowo, nieustannie wzwyż, zgodnie ze
swą naturą 84.
Ten dokument zafascynowania ogniem i świa-
tłem, ten specyficzny konglomerat mistyki, fi-
zyki i magii daje doskonałe pojęcie o klimacie
umysłowym, w jakim powstawały religijne nok-
turny malarskie tego czasu. Traktat Vigenere’a
miał ogromne powodzenie, był chciwie czytany,
gdyż w 1 połowie wieku miał trzy wydania: dwa
w Paryżu (1608—1619) i jedno w Rouen (1641),
a został też w tym czasie przetłumaczony na an-
gielski i łacinę85. Gdy czytamy rozważania Vi-
genere’a o płomieniu pochodni trudno się po-
wstrzymać od refleksji, jak bardzo odpowiadają
one omawianemu obrazowi La Toura, gdzie wy-
soki, biały płomień zmierza prosto w górę, nada-
jąc całej scenie uroczystą, sakralną atmosferę ta-
jemnicy.
Ale istnieje inny aspekt tej sprawy, czysto ar-
tystyczny, zawodowy, warsztatowy. Stworzenie
obrazu ze sztucznym światłem, zwłaszcza z uka-
zaniem samego źródła, należy do najtrudniej-
szych zadań malarza. Takie nokturny były sztuką
trudną i cenioną, sztuką we Francji zresztą bar-
dzo rzadką. Na palcach można wyliczyć obrazy
francuskie, gdzie ukazane jest źródło sztucznego
światła. Śmierć św. Brunona Eustachego Le
Sueura (1616—1655), Narodziny Louisa Le Nai-
na (1593—1648), Ostatnie namaszczenie Nicolasa
Poussina —- to bardziej znane z nielicznych przy-
kładów. Że nokturny z wiidocznym źródłem świa-
83 A. F a i v r e, Pour une approche figuratire de
1’Alchimie (Annales, Annee XXVI, 1971, nr 3—4, s. 341—
—853).
84 V i g e n e r e, o.c., s. 23—25, s. 35.
85 MM. Firmin Didot, Nourelle Biographie Ge-
nerale, t. 46, Paris 1866, s. 141—142.
86 Katalog: Les peintres de la Rćalite en France au
XVII siecle, Paris 1934; katalog: Cararage et les pein-
tres franęais du XVII siecle, Paris 1955, Galerie Heim
(wstęp J. Dupont); katalog: Le XVII siecle franęais.
Chefs-d’oeuvres des Musees de Province, Petit Palais,
Paris 1958 (wstęp J. V ergnet R u i z); Innentaire des
Collections publiąues Franęaises, Rouen 1966; katalog:
27. Domenico Passignano, Wydobycie ciała Sebastiana
z Cloaca Maxima, Rzym, kościół S. Andrea della Valle
(fot. Instytutu Courtauld)
tła były rzadkością, mówi nam przegląd katalo-
gów malarstwa francuskiego tej epoki oraz ka-
talogów wystaw ,,caravaggistów”, które odbyły
się w ostatnich czasach86. Wiadomo z dawnych
traktatów włoskich i holenderskich, że nokturny
uważane były za dowód mistrzowskiego opano-
wania środków malarskich, za sztukę bardzo tru-
Cararaggio and his Followers, Cleveland 1971 (wstęp
R. E. Spear); katalog: Caravaggeschi francesi, Roma
1974, Villa Medici. Z wszystkich reprodukowanych
w tych wydawnictwach obrazów francuskich tylko dwa
są nokturnami z uwidocznionym źródłem światła: obraz
Louisa le Naina (1593—'1648) Boże Narodzenie i obraz
Eustachego Le Sueura (1616—1655) Śmierć św. Bruno-
na. W Luwrze znajduje się obraz malarza Mathieu le
Naina (1607—1677) pt. Le corps de gardę, nokturn, gdzie
dopiero trzeba szukać źródła światła, którym jest je-
dyna, cienka świeczka o wątłym płomyku, jako źródło
oświetlenia tej sceny zupełnie nie przekonująca.
46