DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Ruiny i groby w sztuce preromantyzmu i romantyzmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0116
2. Wincenty Kasprzycki, Rozbiórka kościoła Św. Klary i klasztoru Bernardynek w Warszawie, Muzeum Naro-
szawie, Muzeum Narodowe w Warszawie
Brytyjczyków, np. grób zmarłego w r. 1723 New-
tona, a potem także admirała Shovela i księcia
Devonshire. Wiadomo, że książę Richmond nabył
serię 10 takich wedut z angielskimi grobami do
jadalni w Goodwood.
W tych ostatnich wymienionych wedutach do-
chodzą do głosu także inne treści, świadczące, że
tego rodzaju przedstawień nie można rozważać
wyłącznie w aspekcie archeologicznym. Zresztą
rzecz się tak ma nie tylko w przypadku wedut
fantastycznych. Dotyczy to także wedut, które
w sposób jak najbardziej realistyczny i obiek-
tywny przedstawiają np. prace rozbiórkowe czy
burzenie takich czy innych obiektów architekto-
nicznych. Wystarczy wymienić obraz H. Roberta
przedstawiający Burzenie domów na Pont-au-
-Change w Paryżu. Chodzi tu o wykonaną w la-
tach 1786—1788 rozbiórkę domów ze względów
higienicznych. Innym tego rodzaju przykładem
może być weduta Bernardo Belotto przedstawia-
jąca zburzony kościół Św. Krzyża w Dreźnie
(1765). Hans Vogel zestawia ten obraz ze znacz-
nie zresztą wcześniejszym wierszem Christiana
Hofmanna von Hofmannswaldau pt. Auf den
Einfall der Kirchen zu St. Elisabeth, gdzie jed-
noznacznie brzmi minorowy ton mówiący o do-
czesnej znikomości21.
21 V o g e 1, o.c., s. 29.
W polskim malarstwie wedutowym obrazami
0 podobnym temacie, mogącym wywołać melan-
cholijną zadumę, są prace Marcina Zalewskiego,
Wincentego Kasprzyckiego (ryc. 2) i Jana Sey-
dlitza, przedstawiające rozbiórkę kościoła i klasz-
toru Bernardynek w Warszawie.
Druga zatem interpretacja motywu ruin, na-
wet w malarstwie wedutowym, może być melan-
cholijno-religijna, wanitatywna i nawiązywać do
znanej już w sztuce wcześniejszej interpretacji
barokowej. Wystarczy przypomnieć, co pisał w
związku z pejzażami *,,rumowymi” Huberta Ro-
berta w Salonie 1767 Diderot: „Myśli, które rui-
ny budzą we mnie, są wielkie. Wszystko ulega
zniszczeniu, wszystko ginie, wszystko przechodzi:
tylko świat zostaje, tylko czas trwa. Jakże stary
jest świat! Kroczę pomiędzy dwiema wieczno-
ściami. Gdziekolwiek spojrzę, przedmioty, przed-
mioty, które mnie otaczają, zapowiadają koniec
1 każą mi oczekiwać mego własnego. Czymże jest
moje efemeryczne istnienie w porównaniu ze ska-
łą, która się osuwa, z doliną, która się pogłębia,
z lasem, który się kołysze, z ogromem zawieszo-
nym nad moją głową, który drży? Widzę, jak
rozpada się w proch marmur grobowców; i nie
chcę umrzeć! i pragnę słabą tkaninę z włókien
i mięśni wyjąć spod ogólnego prawa, któremu
podlega brąz! Prąd porywa jedne narody za dru-
gimi w głąb wspólnej przepaści; ja, ja jedynie
108
szawie, Muzeum Narodowe w Warszawie
Brytyjczyków, np. grób zmarłego w r. 1723 New-
tona, a potem także admirała Shovela i księcia
Devonshire. Wiadomo, że książę Richmond nabył
serię 10 takich wedut z angielskimi grobami do
jadalni w Goodwood.
W tych ostatnich wymienionych wedutach do-
chodzą do głosu także inne treści, świadczące, że
tego rodzaju przedstawień nie można rozważać
wyłącznie w aspekcie archeologicznym. Zresztą
rzecz się tak ma nie tylko w przypadku wedut
fantastycznych. Dotyczy to także wedut, które
w sposób jak najbardziej realistyczny i obiek-
tywny przedstawiają np. prace rozbiórkowe czy
burzenie takich czy innych obiektów architekto-
nicznych. Wystarczy wymienić obraz H. Roberta
przedstawiający Burzenie domów na Pont-au-
-Change w Paryżu. Chodzi tu o wykonaną w la-
tach 1786—1788 rozbiórkę domów ze względów
higienicznych. Innym tego rodzaju przykładem
może być weduta Bernardo Belotto przedstawia-
jąca zburzony kościół Św. Krzyża w Dreźnie
(1765). Hans Vogel zestawia ten obraz ze znacz-
nie zresztą wcześniejszym wierszem Christiana
Hofmanna von Hofmannswaldau pt. Auf den
Einfall der Kirchen zu St. Elisabeth, gdzie jed-
noznacznie brzmi minorowy ton mówiący o do-
czesnej znikomości21.
21 V o g e 1, o.c., s. 29.
W polskim malarstwie wedutowym obrazami
0 podobnym temacie, mogącym wywołać melan-
cholijną zadumę, są prace Marcina Zalewskiego,
Wincentego Kasprzyckiego (ryc. 2) i Jana Sey-
dlitza, przedstawiające rozbiórkę kościoła i klasz-
toru Bernardynek w Warszawie.
Druga zatem interpretacja motywu ruin, na-
wet w malarstwie wedutowym, może być melan-
cholijno-religijna, wanitatywna i nawiązywać do
znanej już w sztuce wcześniejszej interpretacji
barokowej. Wystarczy przypomnieć, co pisał w
związku z pejzażami *,,rumowymi” Huberta Ro-
berta w Salonie 1767 Diderot: „Myśli, które rui-
ny budzą we mnie, są wielkie. Wszystko ulega
zniszczeniu, wszystko ginie, wszystko przechodzi:
tylko świat zostaje, tylko czas trwa. Jakże stary
jest świat! Kroczę pomiędzy dwiema wieczno-
ściami. Gdziekolwiek spojrzę, przedmioty, przed-
mioty, które mnie otaczają, zapowiadają koniec
1 każą mi oczekiwać mego własnego. Czymże jest
moje efemeryczne istnienie w porównaniu ze ska-
łą, która się osuwa, z doliną, która się pogłębia,
z lasem, który się kołysze, z ogromem zawieszo-
nym nad moją głową, który drży? Widzę, jak
rozpada się w proch marmur grobowców; i nie
chcę umrzeć! i pragnę słabą tkaninę z włókien
i mięśni wyjąć spod ogólnego prawa, któremu
podlega brąz! Prąd porywa jedne narody za dru-
gimi w głąb wspólnej przepaści; ja, ja jedynie
108