DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Ruiny i groby w sztuce preromantyzmu i romantyzmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0135
Skoro mowa o alegorycznych przedstawie-
niach grobów w kontekście patriotycznym war-
to przypomnieć barwną litografię wg rysunku
Ludwiki Letronn pt. Pamięć walecznym (ryc. 16)
odnoszącą się do powstania listopadowego, a znaj-
dującą się w warszawskim Muzeum Literatury.
Są także inne obrazy odtwarzające pewne wy-
darzenia historyczne, gdzie występują groby,
cmentarze. Akcenty polityczno-patriotyczne uzu-
pełniają temat grobów z większą lub mniejszą
siłą przez cały wiek XIX (np. u Grottgera), a wła-
14. Karta tytułowa albumu Pomniki królów polskich
w katedrze krakowskiej na Wawelu, nakładem M. Salba
w Krakowie, 1879
Oto opis obrazu: „Przedstawienie alegoryczne. Pol-
skę w kajdanach żywcem do grobu wprowadzają zdraj-
cy Ojczyzny, podczas gdy drudzy przygotowują kamień
do przywalenia nim grobu. Kościuszko wstrzymuje ten
akt i wskazuje na fantastyczny pomnik w głębi, na któ-
rym go widzimy z dobytym pałaszem, przedstawionego
w pozie przysięgi. Z piedestału pomnika spada ko-
rona i insygnia królewskie, a anioł z pochodnią w ręku
odpędza czarne orły mocarstw rozbiorowych”. Powyższy
opis zamieszczony jest [w:] E. Swieykowski, Kata-
ściwie i do r. 1918 (np. malowane przez L. Wy-
czółkowskiego po wybuchu wojny w r. 1914 kom-
pozycje alegoryczne przedstawiające m. in. ko-
ściotrupy, kościotrupa ukrzyżowanego, a w r. 1916
przygnębiające plansze cmentarne, zniszczone po-
ciskami lasy i krzywo zatknięte krzyże110).
Oczywiście, że w sztuce polskiej wieku XIX,
podobnie zresztą jak i w poezji, obok tych wąt-
ków patriotycznych występuje motyw grobów w
powiązaniu z powszechnie spotykanymi w sen-
tymentalizmie i romantyzmie problemami śmier-
15. Maksymilian Fajans, Groby i pomniki królów pol-
skich w Krakowie, karta tytułowa Monumenta Regum
Poloniae Cracoviensia, Petersburg 1853
log malowideł, rysunków, sztychów i litografii Michała
Stachowicza wystawionych w salach Sukiennic stara-
niem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Kra-
kowa w marcu R.P. 1901, Kraków 1901. s. 1, poz. 1. Ty-
tuł „Grób Ojczyzny” najwyraźniej jest późniejszy, zna-
leźć go można u J. Dobrzyckiego: Michał Stacho-
wicz, w setną rocznicą śmierci, Kraków 1925. s. 6.
110 L. Wyczółkowski, Album, Warszawa 1982,
s. 33.
127
niach grobów w kontekście patriotycznym war-
to przypomnieć barwną litografię wg rysunku
Ludwiki Letronn pt. Pamięć walecznym (ryc. 16)
odnoszącą się do powstania listopadowego, a znaj-
dującą się w warszawskim Muzeum Literatury.
Są także inne obrazy odtwarzające pewne wy-
darzenia historyczne, gdzie występują groby,
cmentarze. Akcenty polityczno-patriotyczne uzu-
pełniają temat grobów z większą lub mniejszą
siłą przez cały wiek XIX (np. u Grottgera), a wła-
14. Karta tytułowa albumu Pomniki królów polskich
w katedrze krakowskiej na Wawelu, nakładem M. Salba
w Krakowie, 1879
Oto opis obrazu: „Przedstawienie alegoryczne. Pol-
skę w kajdanach żywcem do grobu wprowadzają zdraj-
cy Ojczyzny, podczas gdy drudzy przygotowują kamień
do przywalenia nim grobu. Kościuszko wstrzymuje ten
akt i wskazuje na fantastyczny pomnik w głębi, na któ-
rym go widzimy z dobytym pałaszem, przedstawionego
w pozie przysięgi. Z piedestału pomnika spada ko-
rona i insygnia królewskie, a anioł z pochodnią w ręku
odpędza czarne orły mocarstw rozbiorowych”. Powyższy
opis zamieszczony jest [w:] E. Swieykowski, Kata-
ściwie i do r. 1918 (np. malowane przez L. Wy-
czółkowskiego po wybuchu wojny w r. 1914 kom-
pozycje alegoryczne przedstawiające m. in. ko-
ściotrupy, kościotrupa ukrzyżowanego, a w r. 1916
przygnębiające plansze cmentarne, zniszczone po-
ciskami lasy i krzywo zatknięte krzyże110).
Oczywiście, że w sztuce polskiej wieku XIX,
podobnie zresztą jak i w poezji, obok tych wąt-
ków patriotycznych występuje motyw grobów w
powiązaniu z powszechnie spotykanymi w sen-
tymentalizmie i romantyzmie problemami śmier-
15. Maksymilian Fajans, Groby i pomniki królów pol-
skich w Krakowie, karta tytułowa Monumenta Regum
Poloniae Cracoviensia, Petersburg 1853
log malowideł, rysunków, sztychów i litografii Michała
Stachowicza wystawionych w salach Sukiennic stara-
niem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Kra-
kowa w marcu R.P. 1901, Kraków 1901. s. 1, poz. 1. Ty-
tuł „Grób Ojczyzny” najwyraźniej jest późniejszy, zna-
leźć go można u J. Dobrzyckiego: Michał Stacho-
wicz, w setną rocznicą śmierci, Kraków 1925. s. 6.
110 L. Wyczółkowski, Album, Warszawa 1982,
s. 33.
127