DOI Artikel:
Krzysztofowicz-Kozakowska, Stefania: Zrzeszenie Artystów Plastyków "Zwornik"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0150
Pierwszy okres działalności „Zwornika”, któ-
ry był etapem kształtowania się poszczególnych
indywidualności twórczych, stworzył warunki
krystalizacji nie tylko programu tematycznego,
lecz również i większej dbałości o formę, o do-
bry warsztat, co postulował zresztą wstęp do ka-
talogu drugiej wystawy ugrupowania, pióra Ka-
spra Pochwalskiego. W pierwszych latach dzia-
łalności „Zwornika” dominowały w obrazach
barwy monochromatyczne, zamykające się w ga-
mach brązów, szarości, ciemnych zieleni, w któ-
rych szczególnie celowali Krcha, Szinagel, Król,
Ritterówna. Pewne zmiany zarysowały się około
r. 1931, tj. po sześciu wystawach Zrzeszenia, kie-
dy nastąpiło rozjaśnienie palety malarskiej, bę-
dące wynikiem odejścia członków „Zwornika”
od doświadczeń Akademii i zwrócenia się w stro-
nę postimpresjonizmu francuskiego, propagowa-
nego głównie przez Pankiewicza. Zaczęto zwra-
cać większą uwagę na kolor, na jego intensyw-
ność i czystość. To „odkrywanie” koloru zbiegło
12. Maria Ritterówna, Studium chłopca, ok. 1930 (?) (wg
starej fotografii)
J. Sperlinżanka, .List z Belgradu, listopad
1934 [b.m.w.]; Otwarcie wystawy „Zwornika” w Belgra-
dzie (Ilustrowany Kurier Codzienny, 6 II 1935); Z wy-
się z pierwszą w kraju wystawą Komitetu Pa-
ryskiego, którego część członków powróciła wła-
śnie w r. 1931 do kraju, przywożąc dorobek wie-
loletniego pobytu w Paryżu. Wyniki podjęcia
przez zwrornikowców analogicznych z kapizmem
poszukiwań artystycznych wyraźnie zarysują się
w drugim okresie działalności Zrzeszenia „Zwor-
nik”, zamykającym się latami 1935—1938.
OKRES 1935—1938. LATA POWODZEŃ
Drugi okres, wyraźnie zarysowany w historii
Zrzeszenia, to lata niemal sukcesów artystycz-
nych. „Zwornik” zdobywał bowiem coraz to moc-
niejszą pozycję w świecie artystycznym, jego
wystawy cieszyły się coraz to większym powo-
dzeniem; zaczęto go zaliczać do zespołu najsil-
niejszych i najwartościowszych grup twórczych.
Ukoronowaniem powodzeń „Zwornika” była wy-
stawa otwarta w lutym 1935 w Galerii Cvijete
Zuzović w Belgradzie, zorganizowana pod patro-
natem ówczesnego posła polskiego w Jugosławii,
dra Władysława Szwarzbourg-Gunthera. Wielo-
miesięczne przygotowania ekspozycji w kraju,
następnie w Belgradzie kontynuowane przez Jad-
wigę Sperlinżankę, przewidywały otwarcie tej
ekspozycji na koniec r. 1934. Śmierć króla Alek-
sandra spowodowała przesunięcie otwarcia wy-
stawy na luty 19 3 5 36.
Na wystawie belgradzkiej, będącej w historii
Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik” czter-
nastym pokazem, przedstawiono 200 prac arty-
stów związanych nie tylko ze „Zwornikiem”, lecz
także z „Jednorogiem”, „Pryzmatem”, Komite-
tem Paryskim, a to Jana Cybisa, Hanny Rudzkiej
Cybisów ej, Józefa Czapskiego, Tytusa Czyżew-
skiego (ryc. 11), Karola Foerstera, Eugeniusza
Gepperta, Adama Gerżabka, Natalii Rumińskiej
Gerżabkowej, Henryka Gotliba, Jadwigi Hoffma-
nówny, Jana Hrynkowskiego, Emila Kr-chy,
Zygmunta Króla, Stanisława Majchrzaka, Zyg-
munta Menkesa, Kazimierza Mittery, Janiny
Muszkietowej, Andrzeja Olesia, Kaspra Pochwal-
skiego, Stanisława Pochwalskiego, Zbigniewa
Pronaszki (ryc. 9), Marii Ritterówny, Kazimierza
Rutkowskiego, Czesława Rzepińskiego, Jadwigi
Sperlinżanki, Władysława Stapińskiego, Juliusza
Studnickiego, Jana Szancera, Emila Szinagla,
Stanisława Szczepańskiego, Anny Szyszko-Bo-
stawy „Zwornika” w Belgradzie, Krakowie i Warszawie
(Głos Plastyków, grudzień 1935).
142
ry był etapem kształtowania się poszczególnych
indywidualności twórczych, stworzył warunki
krystalizacji nie tylko programu tematycznego,
lecz również i większej dbałości o formę, o do-
bry warsztat, co postulował zresztą wstęp do ka-
talogu drugiej wystawy ugrupowania, pióra Ka-
spra Pochwalskiego. W pierwszych latach dzia-
łalności „Zwornika” dominowały w obrazach
barwy monochromatyczne, zamykające się w ga-
mach brązów, szarości, ciemnych zieleni, w któ-
rych szczególnie celowali Krcha, Szinagel, Król,
Ritterówna. Pewne zmiany zarysowały się około
r. 1931, tj. po sześciu wystawach Zrzeszenia, kie-
dy nastąpiło rozjaśnienie palety malarskiej, bę-
dące wynikiem odejścia członków „Zwornika”
od doświadczeń Akademii i zwrócenia się w stro-
nę postimpresjonizmu francuskiego, propagowa-
nego głównie przez Pankiewicza. Zaczęto zwra-
cać większą uwagę na kolor, na jego intensyw-
ność i czystość. To „odkrywanie” koloru zbiegło
12. Maria Ritterówna, Studium chłopca, ok. 1930 (?) (wg
starej fotografii)
J. Sperlinżanka, .List z Belgradu, listopad
1934 [b.m.w.]; Otwarcie wystawy „Zwornika” w Belgra-
dzie (Ilustrowany Kurier Codzienny, 6 II 1935); Z wy-
się z pierwszą w kraju wystawą Komitetu Pa-
ryskiego, którego część członków powróciła wła-
śnie w r. 1931 do kraju, przywożąc dorobek wie-
loletniego pobytu w Paryżu. Wyniki podjęcia
przez zwrornikowców analogicznych z kapizmem
poszukiwań artystycznych wyraźnie zarysują się
w drugim okresie działalności Zrzeszenia „Zwor-
nik”, zamykającym się latami 1935—1938.
OKRES 1935—1938. LATA POWODZEŃ
Drugi okres, wyraźnie zarysowany w historii
Zrzeszenia, to lata niemal sukcesów artystycz-
nych. „Zwornik” zdobywał bowiem coraz to moc-
niejszą pozycję w świecie artystycznym, jego
wystawy cieszyły się coraz to większym powo-
dzeniem; zaczęto go zaliczać do zespołu najsil-
niejszych i najwartościowszych grup twórczych.
Ukoronowaniem powodzeń „Zwornika” była wy-
stawa otwarta w lutym 1935 w Galerii Cvijete
Zuzović w Belgradzie, zorganizowana pod patro-
natem ówczesnego posła polskiego w Jugosławii,
dra Władysława Szwarzbourg-Gunthera. Wielo-
miesięczne przygotowania ekspozycji w kraju,
następnie w Belgradzie kontynuowane przez Jad-
wigę Sperlinżankę, przewidywały otwarcie tej
ekspozycji na koniec r. 1934. Śmierć króla Alek-
sandra spowodowała przesunięcie otwarcia wy-
stawy na luty 19 3 5 36.
Na wystawie belgradzkiej, będącej w historii
Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik” czter-
nastym pokazem, przedstawiono 200 prac arty-
stów związanych nie tylko ze „Zwornikiem”, lecz
także z „Jednorogiem”, „Pryzmatem”, Komite-
tem Paryskim, a to Jana Cybisa, Hanny Rudzkiej
Cybisów ej, Józefa Czapskiego, Tytusa Czyżew-
skiego (ryc. 11), Karola Foerstera, Eugeniusza
Gepperta, Adama Gerżabka, Natalii Rumińskiej
Gerżabkowej, Henryka Gotliba, Jadwigi Hoffma-
nówny, Jana Hrynkowskiego, Emila Kr-chy,
Zygmunta Króla, Stanisława Majchrzaka, Zyg-
munta Menkesa, Kazimierza Mittery, Janiny
Muszkietowej, Andrzeja Olesia, Kaspra Pochwal-
skiego, Stanisława Pochwalskiego, Zbigniewa
Pronaszki (ryc. 9), Marii Ritterówny, Kazimierza
Rutkowskiego, Czesława Rzepińskiego, Jadwigi
Sperlinżanki, Władysława Stapińskiego, Juliusza
Studnickiego, Jana Szancera, Emila Szinagla,
Stanisława Szczepańskiego, Anny Szyszko-Bo-
stawy „Zwornika” w Belgradzie, Krakowie i Warszawie
(Głos Plastyków, grudzień 1935).
142