DOI Artikel:
Krzysztofowicz-Kozakowska, Stefania: Zrzeszenie Artystów Plastyków "Zwornik"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0152
15. Kazimierz Rutkowski, Teatrzyk marionetek (wg Ka-
talogu wystawy VI)
Zarządzie członków-założycieli na korzyść wspól-
nej odpowiedzialności wszystkich osób związa-
nych ze „Zwornikiem”. Do pierwszej grupy
członków-założycieli należeli m. in. Pochwalscy,
Krcha, Ritterówna, Król, Szinagel, a zatem ma-
larze faworyzujący, poza K. Pochwalskim i Kró-
lem, malarstwo monochromatyczne, utrzymane w
jednolitej tonacji, preferujący harmonie ciemne,
złożone z ugrów, brązów, szarości. Drugi nato-
miast odłam tworzyli artyści zafascynowani ko-
loryzmem i paryskimi wzorami w osobach Czy-
żewskiego, Gepperta, Rumińskiej Gerżabkowej,
Gotliba, Hoffmanówny, Z. Pronaszki, Rutkow-
41 Z wystawy Zrzeszenia Artystów Plastyków ,,Zwor-
nik” [b.m.r.w.], 8 VI 1935.
42 A r t i f e x, Wystawa w IPS-ie, Pryzmat i Zwor-
nik (Goniec Warszawski, 17 XI 1935); T. Czyżewski,
Pryzmat, Zwornik i Konrad Winkler w IPS-ie [b.m.r.w.];
J. Bajko w sk i, Recenzja z wystawy (Prosto z mo-
stu, Warszawa, 24 XI 1935); M. Dienstl Dąbrowa,
Z warszawskiego IPS-u (Kurier Codzienny, 22 XI 1935);
W. Husarski, Wystawy w IPS-ie [b.rn.r.w.]; W. Po-
d o s k i, Zwornik i Pryzmat (Nowiny Codzienne, 24 XI
1935); T, Pruszkowski, Obrazy w IPS-ie (Gazeta
skiego i Rzepińskiego. Byli to malarze o skrysta-
lizowanym już programie twórczym, popartym w
niektórych przypadkach wieloletnią praktyką
malarską (np. Czyżewski i Pronaszko). Należeli
też do nich uczniowie Pankiewicza, jak wymie-
nieni Rzepiński czy Hoffmanówna, mający za so-
bą „dobrą szkołę malarską”.
Radość z sukcesów belgradzkich nie trwała
długo. Już następna wystawa „Zwornika”, zorga-
nizowana w czerwcu 1935 w Krakowie, nie cie-
szyła się zbyt entuzjastyczną opinią krytyków
sztuki, o czym świadczyć może m. in. wypowiedź
anonimowego autora, oceniającego raczej scep-
tycznie dorobek „Zwornika”. „Trudno zgodzić
się na to — pisał ów autor — że «Zwornik» to
gwarancja, że polska sztuka zawróciła na wielki
szlak sztuki światowej. Przesada Panowie, malut-
ka przesada” 41. Wystawa ta poprzedziła XVI eks-
pozycję „Zwornika”, która odbyła się w IPS-ie
w Warszawie w listopadzie tegoż roku 42 i połą-
czona była z pokazem prac pryzmatowców, do-
starczając ponownie okazji do ostrych i krytycz-
nych wypowiedzi. Wytknięto m. in. seryjność
i monotonię, korygowaną „francuskim makija-
żem”, jak pisał Dienstl Dąbrowa w Wiadomo-
ściach Literackich43. Podoski natomiast na ła-
mach Nowin Codziennych zarzucił postawie
„Zwornika”, będącego już zespołem niemłodym
i doświadczonym, że kokietuje niemowlęctwem
i robi „pod dziecko”44; zaś „Artifex” z Gońca
Warszawskiego stwierdził, iż „eksponaty «Zwor-
nika» pod względem formy są negacją wszelkiego
konstruktywizmu”45. W jednej z ocen stwier-
dzono, że „słabizna artystyczna [widoczna jest]
nie tylko w domach prywatnych naszych sfer
inteligentnych, ale także w lokalach publicznych
i reprezentacyjnych, szczególnie na prowincji”46.
Inna anonimowa notatka, opublikowana na ła-
mach Kuriera Warszawskiego w dniu 24 listo-
pada 1935 pod tytułem Wystawa najmłodszego
malarstwa, wytykając „Zwornikowi” wsteczność,
utrzymana była w tonie agresywnym i napastli-
wym, co potwierdza zarzut sformułowany w ję-
zyku rosyjskim i brzmiący: „sowsiem burżua-
Polska, 20 XI 1935); J. Puciata-Pawłowska,
W IPS-ie (Czas, Kraków, 26 XI 1935); M. W a 11 i s, Wy-
stawy Zwornika i Pryzmatu w IPS-ie (Wiadomości Lite-
rackie, 24 XI 1935); K. W., Wystawa Zwornika i Pryzma-
tu w Instytucie Propagandy Sztuki [b.m.r.w.]; Wystawa
najmłodszego malarstwa (Kurier Warszawski, 14 XI
1935).
43 Dienstl Dąbrowa, Z warszawskiego IPS-u.
44 Podoski, o.c.
45 A r t i f e x, o.c.
46 K. W., o.c.
144
talogu wystawy VI)
Zarządzie członków-założycieli na korzyść wspól-
nej odpowiedzialności wszystkich osób związa-
nych ze „Zwornikiem”. Do pierwszej grupy
członków-założycieli należeli m. in. Pochwalscy,
Krcha, Ritterówna, Król, Szinagel, a zatem ma-
larze faworyzujący, poza K. Pochwalskim i Kró-
lem, malarstwo monochromatyczne, utrzymane w
jednolitej tonacji, preferujący harmonie ciemne,
złożone z ugrów, brązów, szarości. Drugi nato-
miast odłam tworzyli artyści zafascynowani ko-
loryzmem i paryskimi wzorami w osobach Czy-
żewskiego, Gepperta, Rumińskiej Gerżabkowej,
Gotliba, Hoffmanówny, Z. Pronaszki, Rutkow-
41 Z wystawy Zrzeszenia Artystów Plastyków ,,Zwor-
nik” [b.m.r.w.], 8 VI 1935.
42 A r t i f e x, Wystawa w IPS-ie, Pryzmat i Zwor-
nik (Goniec Warszawski, 17 XI 1935); T. Czyżewski,
Pryzmat, Zwornik i Konrad Winkler w IPS-ie [b.m.r.w.];
J. Bajko w sk i, Recenzja z wystawy (Prosto z mo-
stu, Warszawa, 24 XI 1935); M. Dienstl Dąbrowa,
Z warszawskiego IPS-u (Kurier Codzienny, 22 XI 1935);
W. Husarski, Wystawy w IPS-ie [b.rn.r.w.]; W. Po-
d o s k i, Zwornik i Pryzmat (Nowiny Codzienne, 24 XI
1935); T, Pruszkowski, Obrazy w IPS-ie (Gazeta
skiego i Rzepińskiego. Byli to malarze o skrysta-
lizowanym już programie twórczym, popartym w
niektórych przypadkach wieloletnią praktyką
malarską (np. Czyżewski i Pronaszko). Należeli
też do nich uczniowie Pankiewicza, jak wymie-
nieni Rzepiński czy Hoffmanówna, mający za so-
bą „dobrą szkołę malarską”.
Radość z sukcesów belgradzkich nie trwała
długo. Już następna wystawa „Zwornika”, zorga-
nizowana w czerwcu 1935 w Krakowie, nie cie-
szyła się zbyt entuzjastyczną opinią krytyków
sztuki, o czym świadczyć może m. in. wypowiedź
anonimowego autora, oceniającego raczej scep-
tycznie dorobek „Zwornika”. „Trudno zgodzić
się na to — pisał ów autor — że «Zwornik» to
gwarancja, że polska sztuka zawróciła na wielki
szlak sztuki światowej. Przesada Panowie, malut-
ka przesada” 41. Wystawa ta poprzedziła XVI eks-
pozycję „Zwornika”, która odbyła się w IPS-ie
w Warszawie w listopadzie tegoż roku 42 i połą-
czona była z pokazem prac pryzmatowców, do-
starczając ponownie okazji do ostrych i krytycz-
nych wypowiedzi. Wytknięto m. in. seryjność
i monotonię, korygowaną „francuskim makija-
żem”, jak pisał Dienstl Dąbrowa w Wiadomo-
ściach Literackich43. Podoski natomiast na ła-
mach Nowin Codziennych zarzucił postawie
„Zwornika”, będącego już zespołem niemłodym
i doświadczonym, że kokietuje niemowlęctwem
i robi „pod dziecko”44; zaś „Artifex” z Gońca
Warszawskiego stwierdził, iż „eksponaty «Zwor-
nika» pod względem formy są negacją wszelkiego
konstruktywizmu”45. W jednej z ocen stwier-
dzono, że „słabizna artystyczna [widoczna jest]
nie tylko w domach prywatnych naszych sfer
inteligentnych, ale także w lokalach publicznych
i reprezentacyjnych, szczególnie na prowincji”46.
Inna anonimowa notatka, opublikowana na ła-
mach Kuriera Warszawskiego w dniu 24 listo-
pada 1935 pod tytułem Wystawa najmłodszego
malarstwa, wytykając „Zwornikowi” wsteczność,
utrzymana była w tonie agresywnym i napastli-
wym, co potwierdza zarzut sformułowany w ję-
zyku rosyjskim i brzmiący: „sowsiem burżua-
Polska, 20 XI 1935); J. Puciata-Pawłowska,
W IPS-ie (Czas, Kraków, 26 XI 1935); M. W a 11 i s, Wy-
stawy Zwornika i Pryzmatu w IPS-ie (Wiadomości Lite-
rackie, 24 XI 1935); K. W., Wystawa Zwornika i Pryzma-
tu w Instytucie Propagandy Sztuki [b.m.r.w.]; Wystawa
najmłodszego malarstwa (Kurier Warszawski, 14 XI
1935).
43 Dienstl Dąbrowa, Z warszawskiego IPS-u.
44 Podoski, o.c.
45 A r t i f e x, o.c.
46 K. W., o.c.
144