DOI Artikel:
Kopffowa, Maria: Zbigniew Bochénski: 1901 - 1976
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0162
ce te, podobnie jak i pierwsze studia nad uzbro-
jeniem w dawnej Polsce, określiły główny nurt
Jego badań naukowych. Mógł się im jednak po-
święcić bez reszty dopiero w późniejszych latach
swego życia. Objęcie bowiem już w r. 1923 asys-
tentury w Muzeum Sztuki i Archeologii UJ, zaś
w r. 1929 otrzymanie nominacji na kustosza Mu-
zeum Narodowego w Krakowie zadecydowały o
podjęciu prjzez Niego intensywnej działalności na
polu krakowskiego muzealnictwa, której nie prze-
rwały nawet lata ostatniej wojny. Jako uczestnik
kampanii wrześniowej został ranny w czasie
pierwszych nalotów lotniczych na Kraków i ewa-
kuowany ze szpitalem polowym do Rumunii. Po
powrocie do kraju w lipcu 1940 r. przystąpił bez-
zwłocznie do pracy w Muzeum Narodowym, u-
czestnicząc w grożącej życiu akcji ukrywania pa-
miątek historycznych i dzieł sztuki, narażonych
w sposób szczególny na zniszczenie przez okupan-
ta (jak np. Hołd pruski Jana Matejki). Wziął też
na siebie główny ciężar ratowania muzealnych
zbiorów przed rozproszeniem i zaginięciem w cza-
sie ciągłych zmian pomieszczeń ekspozycyjnych
i magazynowych, likwidowanych tendencyjnie
przez władze hitlerowskie. Lata wyczerpującej
walki o ratowanie zabytków polskiej kultury po-
szerzyły Jego wszechstronne znawstwo zbiorów
muzealnych, które osiągnął w stopniu niedostęp-
nym dla specjalistycznie ukierunkowanej kadry
młodszych pracowników Muzeum. Po zakończeniu
wojny Zbigniew Bocheński objął nie tylko kiero-
wnictwo działów militariów i polskiej sztuki ce-
chowej, lecz także kierował bezpośrednio więk-
szością prac związanych z porządkowaniem i za-
bezpieczeniem zbiorów oraz ustaleniem poniesio-
nych przez Muzeum Narodowe strat wojennych.
Powołanie go w r. 1950 na stanowisko zastępcy
dyrektora do spraw naukowych Muzeum oddało
w Jego ręce całokształt agend naukowych i usłu-
gowych tej instytucji, które prowadził ofiarnie aż
do przejścia na emeryturę w dniu 31 grudnia
r. 1971.
Osiągnięcia Zbigniewa Bocheńskiego na polu
polskiego muzealnictwa zasługują na podkreśle-
nie, ponieważ należał On do ludzi nauki, którzy
zamiłowania badawcze łączyli z wysoko pojętą
służbą w interesie narodowej nauki i kultury.
Muzealne zbiory uważał nie tylko za skarbnicę
zabytków, którą trzeba zachować dla przyszłych
pokoleń, lecz także za żywy warsztat pracy nau-
kowej, służący uczonym polskim i zagranicznym
oraz studiującej młodzieży. Wśród wielu zajęć
piowadzonych w Muzeum przy naukowym opra-
cowywaniu artystycznych i archiwalno-bibliotecz-
nych zbiorów, ich konserwacji i popularyzacji
warto obszerniej wspomnieć o organizowanych
przez Niego wystawach. Najtrwalszymi w tym
względzie akcjami były urządzone Jego wysił-
kiem wystawy stałe, a to wystawa rzeźby archi-
tektonicznej, otwarta w Wieży Ratuszowej w la-
tach 1929—1961, kolekcja Feliksa Jasieńskiego,
otwarta w Domu z 'fundacji Szołayskich w la-
tach 1934—1939 oraz istniejąca po dziś dzień (acz-
kolwiek zmieniona) galeria Polskiego Malarstwa
i Rzeźby od w. XIV do w. XVIII, otwarta w r.
1947. Dalsze rozszerzenie tematu wystaw przy-
niosły ekspozycje czasowe poświęcone różnym
dziedzinom sztuki polskiej i obcej, które inicjo-
wał i organizował w imię jak najszerszego upo-
wszechnienia zbiorów muzealnych. Najbliższe Je-
go sercu były bez wątpienia wystawy dokumen-
tujące historyczne tradycje narodu. Zapoczątko-
wały je w latach międzywojennych takie wysta-
wy, jak Pamiątek Narodowych ku uczczeniu dwu-
setnej rocznicy wybuchu powstania listopadowe-
go oraz Artura Grottgera, urządzona w stulecie
urodzin artysty. Wkrótce po zakończeniu wojny
podjął systematyczną akcję wystawienniczą zmie-
rzającą do ukazania wielowiekowych tradycji
polskiego oręża. Już w r. 1946 zaprezentował
pierwszą powojenną wystawę czasową poświęco-
ną dwusetnej rocznicy urodzin Tadeusza Koś-
ciuszki, w dwa lata później wystawę polskich mi-
litariów od czasów Chrobrego do insurekcji koś-
ciuszkowskiej. Po r. 1950 udostępniał zbiory dzia-
łu militariów w szeregu wystaw, eksponowanych
w Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Rzeszowie i No-
wym Sączu. Przedstawiał w nich zabytki uzbro-
jenia i umundurowania w dawnej Polsce od śred-
niowiecza po wiek XIX, ze szczególnym uwzględ-
nieniem przypadających rocznic, jak np. 450-le-
cia bitwy pod Grunwaldem lub 100-lecia powsta-
nia styczniowego. Wystawy te, przeniknięte du-
chem patriotyzmu, były wyrazem najgłębszych
umiłowań narodowej przeszłości; obok doniosłej
roli wychowawczej posiadały ogromne znaczenie
dla naukowego usystematyzowania zbiorów mu-
zealnych, stanowiąc jednocześnie etapy przygo-
towawcze scenariusza stałej galerii polskich i ob-
cych militariów, którą Zbigniew Bocheński za-
mierzał urządzić w dawnym Arsenale Miejskim
lub Nowym Gmachu Muzeum. Galeria ta, mająca
stanowić podsumowanie Jego wieloletniej pracy
naukowej i muzealnej, nie doczekała się, niestety,
realizacji za Jego życia.
Zasługi Zbigniewa Bocheńskiego na polu mu-
zealnictwa zostały wysoko ocenione już w latach
międzywojennych. Wyrazem powszechnego uzna-
nia było m. in. powierzenie Mu w r. 1930 funk-
cji sekretarza Związku Muzeów w Polsce oraz
154
jeniem w dawnej Polsce, określiły główny nurt
Jego badań naukowych. Mógł się im jednak po-
święcić bez reszty dopiero w późniejszych latach
swego życia. Objęcie bowiem już w r. 1923 asys-
tentury w Muzeum Sztuki i Archeologii UJ, zaś
w r. 1929 otrzymanie nominacji na kustosza Mu-
zeum Narodowego w Krakowie zadecydowały o
podjęciu prjzez Niego intensywnej działalności na
polu krakowskiego muzealnictwa, której nie prze-
rwały nawet lata ostatniej wojny. Jako uczestnik
kampanii wrześniowej został ranny w czasie
pierwszych nalotów lotniczych na Kraków i ewa-
kuowany ze szpitalem polowym do Rumunii. Po
powrocie do kraju w lipcu 1940 r. przystąpił bez-
zwłocznie do pracy w Muzeum Narodowym, u-
czestnicząc w grożącej życiu akcji ukrywania pa-
miątek historycznych i dzieł sztuki, narażonych
w sposób szczególny na zniszczenie przez okupan-
ta (jak np. Hołd pruski Jana Matejki). Wziął też
na siebie główny ciężar ratowania muzealnych
zbiorów przed rozproszeniem i zaginięciem w cza-
sie ciągłych zmian pomieszczeń ekspozycyjnych
i magazynowych, likwidowanych tendencyjnie
przez władze hitlerowskie. Lata wyczerpującej
walki o ratowanie zabytków polskiej kultury po-
szerzyły Jego wszechstronne znawstwo zbiorów
muzealnych, które osiągnął w stopniu niedostęp-
nym dla specjalistycznie ukierunkowanej kadry
młodszych pracowników Muzeum. Po zakończeniu
wojny Zbigniew Bocheński objął nie tylko kiero-
wnictwo działów militariów i polskiej sztuki ce-
chowej, lecz także kierował bezpośrednio więk-
szością prac związanych z porządkowaniem i za-
bezpieczeniem zbiorów oraz ustaleniem poniesio-
nych przez Muzeum Narodowe strat wojennych.
Powołanie go w r. 1950 na stanowisko zastępcy
dyrektora do spraw naukowych Muzeum oddało
w Jego ręce całokształt agend naukowych i usłu-
gowych tej instytucji, które prowadził ofiarnie aż
do przejścia na emeryturę w dniu 31 grudnia
r. 1971.
Osiągnięcia Zbigniewa Bocheńskiego na polu
polskiego muzealnictwa zasługują na podkreśle-
nie, ponieważ należał On do ludzi nauki, którzy
zamiłowania badawcze łączyli z wysoko pojętą
służbą w interesie narodowej nauki i kultury.
Muzealne zbiory uważał nie tylko za skarbnicę
zabytków, którą trzeba zachować dla przyszłych
pokoleń, lecz także za żywy warsztat pracy nau-
kowej, służący uczonym polskim i zagranicznym
oraz studiującej młodzieży. Wśród wielu zajęć
piowadzonych w Muzeum przy naukowym opra-
cowywaniu artystycznych i archiwalno-bibliotecz-
nych zbiorów, ich konserwacji i popularyzacji
warto obszerniej wspomnieć o organizowanych
przez Niego wystawach. Najtrwalszymi w tym
względzie akcjami były urządzone Jego wysił-
kiem wystawy stałe, a to wystawa rzeźby archi-
tektonicznej, otwarta w Wieży Ratuszowej w la-
tach 1929—1961, kolekcja Feliksa Jasieńskiego,
otwarta w Domu z 'fundacji Szołayskich w la-
tach 1934—1939 oraz istniejąca po dziś dzień (acz-
kolwiek zmieniona) galeria Polskiego Malarstwa
i Rzeźby od w. XIV do w. XVIII, otwarta w r.
1947. Dalsze rozszerzenie tematu wystaw przy-
niosły ekspozycje czasowe poświęcone różnym
dziedzinom sztuki polskiej i obcej, które inicjo-
wał i organizował w imię jak najszerszego upo-
wszechnienia zbiorów muzealnych. Najbliższe Je-
go sercu były bez wątpienia wystawy dokumen-
tujące historyczne tradycje narodu. Zapoczątko-
wały je w latach międzywojennych takie wysta-
wy, jak Pamiątek Narodowych ku uczczeniu dwu-
setnej rocznicy wybuchu powstania listopadowe-
go oraz Artura Grottgera, urządzona w stulecie
urodzin artysty. Wkrótce po zakończeniu wojny
podjął systematyczną akcję wystawienniczą zmie-
rzającą do ukazania wielowiekowych tradycji
polskiego oręża. Już w r. 1946 zaprezentował
pierwszą powojenną wystawę czasową poświęco-
ną dwusetnej rocznicy urodzin Tadeusza Koś-
ciuszki, w dwa lata później wystawę polskich mi-
litariów od czasów Chrobrego do insurekcji koś-
ciuszkowskiej. Po r. 1950 udostępniał zbiory dzia-
łu militariów w szeregu wystaw, eksponowanych
w Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Rzeszowie i No-
wym Sączu. Przedstawiał w nich zabytki uzbro-
jenia i umundurowania w dawnej Polsce od śred-
niowiecza po wiek XIX, ze szczególnym uwzględ-
nieniem przypadających rocznic, jak np. 450-le-
cia bitwy pod Grunwaldem lub 100-lecia powsta-
nia styczniowego. Wystawy te, przeniknięte du-
chem patriotyzmu, były wyrazem najgłębszych
umiłowań narodowej przeszłości; obok doniosłej
roli wychowawczej posiadały ogromne znaczenie
dla naukowego usystematyzowania zbiorów mu-
zealnych, stanowiąc jednocześnie etapy przygo-
towawcze scenariusza stałej galerii polskich i ob-
cych militariów, którą Zbigniew Bocheński za-
mierzał urządzić w dawnym Arsenale Miejskim
lub Nowym Gmachu Muzeum. Galeria ta, mająca
stanowić podsumowanie Jego wieloletniej pracy
naukowej i muzealnej, nie doczekała się, niestety,
realizacji za Jego życia.
Zasługi Zbigniewa Bocheńskiego na polu mu-
zealnictwa zostały wysoko ocenione już w latach
międzywojennych. Wyrazem powszechnego uzna-
nia było m. in. powierzenie Mu w r. 1930 funk-
cji sekretarza Związku Muzeów w Polsce oraz
154