DOI Artikel:
Przybyszewski, Bolesław: Początki starochrześcijańskiej sztuki obrazowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0022
6. Jonasz w postaci śpiącego Endymiona, III w., rzeźba na sarkofagu, S. Maria Anti-
gua, Rzym
na ścianach domów należących do nawróconych
chrześcijan kilku biblijnych motywów, zaczerp-
niętych z ksiąg żydowskich, nie mogło obcych za-
dziwiać ani samych gospodarzy podawać w podej-
rzenie o należenie do wyznania chrześcijańskie-
go. Przedstawienia biblijne, trafiające się w do-
mach chrześcijańskich wśród dekoracji bukolicz-
nych, były odpowiedzią na postawę ich właści-
cieli. Ale obok obrazów ze Starego Testamentu
wprowadzano także już istniejące motywy, które
poczęto identyfikować z określonymi chrześci-
jańskimi postaciami, jak np. kalós pojmen, młodo-
ciany pasterz, stawiany przy fontannach wśród
zieleni i w niszach ogrodowych, w którym wi-
dziano symbol Chrystusa (według świadectwa
Tertuliana, zapisanego w księdze De poeniten-
tia 44 około r. 200), młodzieniec pływający w
czworobocznej skrzyni na falach morskich —
przypominający Perseusza, syna Danae, czy Dio-
nizosa syna Semele albo Telefosa syna Auge —
symbolizował Noego w arce (kibotós) (ryc. 2 i 3).
Ulubione w dekoracji monstrum morskie (Ketos)
(ryc. 4 i 5) przedstawiono w historii Jonasza (po-
44 Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinoi um,
Wiedeń 18&6, s. 76, 130.
dwójnie); sen Endymiona, młodzieńca, którego
Zeus pogrążył w wieczystym śnie, aby nigdy nie
utracił swej młodzieńczości, wykorzystano w ob-
razie Jonasza odpoczywającego pod ogrodową
pergolą (ryc. 6). Heraldyczną postać stojącą mię-
dzy dwoma antytetycznie ustawionymi lwami przy-
równano do Daniela wśród lwów (ryc. 7). Oran-
ta, symboliczną ewokację modlitwy, obdarzono
później w sztuce grobowej cechami portretowy-
mi 45 (ryc. 8). Pierwszy taki portret pojawił się
w komorze Velatio w katakumbie Pryscylli z koń-
ca III w., a następnie w Cubiculum dei cinąue
santi w katakumbie Św. Kaliksta (datowane na
lata 308—309 za czasów papieża Marcela (ryc. 9).
W najstarszych rejonach cmentarnych, jakimi są:
Vestibulum Flawiuszów w katakumbie Domitylli
(ryc. 10), niektóre chodniki Acyliuszów w kata-
kumbie Pryscylli, krypta Lucyny, włączona do
katakumb Św. Kaliksta i w tejże katakumbie ko-
mory grobowe zwane „kaplicami sakramentów",
znajdujemy najlepsze przykłady archaicznego ma-
larstwa katakumbowego, szczególnie w Hipogeum
Flawiuszów i w krypcie Lucyny; malarstwo to
43 Gra bar o. c, s. 117.
14
gua, Rzym
na ścianach domów należących do nawróconych
chrześcijan kilku biblijnych motywów, zaczerp-
niętych z ksiąg żydowskich, nie mogło obcych za-
dziwiać ani samych gospodarzy podawać w podej-
rzenie o należenie do wyznania chrześcijańskie-
go. Przedstawienia biblijne, trafiające się w do-
mach chrześcijańskich wśród dekoracji bukolicz-
nych, były odpowiedzią na postawę ich właści-
cieli. Ale obok obrazów ze Starego Testamentu
wprowadzano także już istniejące motywy, które
poczęto identyfikować z określonymi chrześci-
jańskimi postaciami, jak np. kalós pojmen, młodo-
ciany pasterz, stawiany przy fontannach wśród
zieleni i w niszach ogrodowych, w którym wi-
dziano symbol Chrystusa (według świadectwa
Tertuliana, zapisanego w księdze De poeniten-
tia 44 około r. 200), młodzieniec pływający w
czworobocznej skrzyni na falach morskich —
przypominający Perseusza, syna Danae, czy Dio-
nizosa syna Semele albo Telefosa syna Auge —
symbolizował Noego w arce (kibotós) (ryc. 2 i 3).
Ulubione w dekoracji monstrum morskie (Ketos)
(ryc. 4 i 5) przedstawiono w historii Jonasza (po-
44 Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinoi um,
Wiedeń 18&6, s. 76, 130.
dwójnie); sen Endymiona, młodzieńca, którego
Zeus pogrążył w wieczystym śnie, aby nigdy nie
utracił swej młodzieńczości, wykorzystano w ob-
razie Jonasza odpoczywającego pod ogrodową
pergolą (ryc. 6). Heraldyczną postać stojącą mię-
dzy dwoma antytetycznie ustawionymi lwami przy-
równano do Daniela wśród lwów (ryc. 7). Oran-
ta, symboliczną ewokację modlitwy, obdarzono
później w sztuce grobowej cechami portretowy-
mi 45 (ryc. 8). Pierwszy taki portret pojawił się
w komorze Velatio w katakumbie Pryscylli z koń-
ca III w., a następnie w Cubiculum dei cinąue
santi w katakumbie Św. Kaliksta (datowane na
lata 308—309 za czasów papieża Marcela (ryc. 9).
W najstarszych rejonach cmentarnych, jakimi są:
Vestibulum Flawiuszów w katakumbie Domitylli
(ryc. 10), niektóre chodniki Acyliuszów w kata-
kumbie Pryscylli, krypta Lucyny, włączona do
katakumb Św. Kaliksta i w tejże katakumbie ko-
mory grobowe zwane „kaplicami sakramentów",
znajdujemy najlepsze przykłady archaicznego ma-
larstwa katakumbowego, szczególnie w Hipogeum
Flawiuszów i w krypcie Lucyny; malarstwo to
43 Gra bar o. c, s. 117.
14