DOI Artikel:
Anna; Waźbiński, Zygmunt: Mauzoleum Bony Sforzy w Barii, Przyczynek do dziejów polityki dynastycznej królowej Anny, ostatniej Jagielonki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0067
Folia Historiae Artium, T. XV (1979)
PL ISSN 0071-6723
ZYGMUNT WAŹBIŃSKI
MAUZOLEUM BONY SFORZY W BARII, PRZYCZYNEK DO DZIEJÓW POLITYKI
DYNASTYCZNEJ KRÓLOWEJ ANNY, OSTATNIEJ JAGIELLONKI*
1. WSTĘP
Literatura polska na temat mauzoleum w
Bari (ryc. 2, 4) jest nader uboga k Istnieją na ten
temat krótkie wzmianki w pracach Feliksa Ko-
pery (1906) i Władysława Tatarkiewicza (1956) 2;
pierwszy podał jedynie zwięzły opis obiektu, któ-
ry oglądał w lecie r. 1898, a więc na wiele lat
przed jego niewłaściwą konserwacją, drugi nato-
miast wskazał na jego ewentualne znaczenie dla
rozwoju nagrobka z postacią klęczącą w sztuce
polskiej w. XVII i XVIII. Niewiele bogatsza jest
też literatura obca, a zwłaszcza włoska na ten te-
mat. Dziewiętnastowieczni autorzy przewodników
i słowników ograniczali się do bardzo pobieżnych
opisów nagrobka oraz do bardzo dowolnych hipo-
tez na temat jego autorstwa. Uważano go naj-
pierw za dzieło szkoły weneckiej, a później nea-
politańskiej 3. Dopiero badania archiwistów z po-
czątku tego Wieku, a zwłaszcza G. B. D'Addosia,
doprowadziły do odkrycia nazwisk trzech rzeźbia-
rzy toskańskich: Andrea Sartiegto, Francesca Zac-
carella i Francesca Bernucciego 4. Jednakże Giu-
seppe Ceci, jeden z ostatnich badaczy mauzoleum,
powątpiewał w słuszność interpretacji przez D'
'Addosia wzmianki archiwalnej, znalezionej przy
nazwisku Sartiego: ,,in conto del prezzo del mo-
dello — ducati sei" jako dowodu, iż rzeźbiarz ten
był twórcą projektu pomnika w Bari 5, gdyż su-
ma ta wydawała mu się zbyt niska. L. Bruhns
(1940) w swej pracy o charakterze inwentaryza-
torskim na temat nagrobków z postacią klęczącą
we Włoszech wskazał na powiązanie nagrobka w
Bari z innymi nagrobkami tego typu na Półwy-
spie Apenińskim 6.
O zainteresowaniach „kwestią księstwa Bari"
świadczą relacje podróżników polskich do Włoch.
Warto wspomnieć tutaj Mikołaja Krzysztofa Ra-
* Artykuł niniejszy był referowany, w nieco skró-
conej redakcji, na posiedzeniu Komisji Teorii i Historii
Sztuki Oddziału PAN w Krakowie w dniu 10 III 1977.
1 Najstarszą wzmiankę o mauzoleum Bony w Bari
zawiera mowa pogrzebowa P. Skarga w dniu 12 XI
1596 r. nad grobem Anny Jagiellonki (P. Skarga, Ka-
zania na niedziele i święta całego roku, Kraków 1597,
s. 713—714 oraz S. Star o w ols ki, Monumenta Sar-
matorum Beatae Aeternitati adscriptorum, Cracoviae
1666, s. 8,16).
2 F. Kopera, Sprawozdania KHS, VII, 1906, s.
XXV i n.; W. Tatarkiewicz. Nagrobki z postacia-
mi klęczącymi (Studia Renesansowe 1956, s. 295 i n.;
przedruk: O sztuce polskiej XVII i XVIII w., Warszawa
1966, s. 420 i n.); J. Iwaszkiewicz. Podróże do Wioch,
Warszawa 1977, s. 162—(165. Tu dobra rycina nagrobka
przed renowacją kościoła, nr 39 przy s. 160.
3 P. Litta, Le famiglie celebri italiane, Milano
1819, I. tabl. 5 (uważał nagrobek Bony za dzieło rzeź-
biarzy weneckich). Por. też L. K o c i a ń s k i, La tomba
di Bona Sforza a San Nicola (Gazetta del Mezzogiorno,
2 X 1936); F. Nitti, La basilica di S. Nicola di Bari,
Bari 1939, s. 45, 59 i n. O Bonie i księstwie Bari por.
jeszcze: G. Petroni, Storia di Bari, Napoili 1856, t. I;
H. Barycz, Włoszka na tronie polskim [w:] Spojrzenia
w przeszłość polsko-włoską, Wrocław 1965. s. 140—154.
4 G. B. D'A d d o s i o, Documenti inediti su artisti
napoletani del XVI e XVII secolo (Archiwo storioo per
le proviinze napoletane, t. 43, 1918, s. 135 i n.).
5 G. Ceci, Nella chiesa di S. Nicola (Japigia, IV,
1 933. s. 47 i n.).
6 L. Bruhns, Das Motiv der ewigen Anbetung in
der rómischen Grabplastik des XVI, XVII und XVIII
Jahrhunderts (Romiisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte,
IV, 1949, s. 294 , 390, 30)1).
59
PL ISSN 0071-6723
ZYGMUNT WAŹBIŃSKI
MAUZOLEUM BONY SFORZY W BARII, PRZYCZYNEK DO DZIEJÓW POLITYKI
DYNASTYCZNEJ KRÓLOWEJ ANNY, OSTATNIEJ JAGIELLONKI*
1. WSTĘP
Literatura polska na temat mauzoleum w
Bari (ryc. 2, 4) jest nader uboga k Istnieją na ten
temat krótkie wzmianki w pracach Feliksa Ko-
pery (1906) i Władysława Tatarkiewicza (1956) 2;
pierwszy podał jedynie zwięzły opis obiektu, któ-
ry oglądał w lecie r. 1898, a więc na wiele lat
przed jego niewłaściwą konserwacją, drugi nato-
miast wskazał na jego ewentualne znaczenie dla
rozwoju nagrobka z postacią klęczącą w sztuce
polskiej w. XVII i XVIII. Niewiele bogatsza jest
też literatura obca, a zwłaszcza włoska na ten te-
mat. Dziewiętnastowieczni autorzy przewodników
i słowników ograniczali się do bardzo pobieżnych
opisów nagrobka oraz do bardzo dowolnych hipo-
tez na temat jego autorstwa. Uważano go naj-
pierw za dzieło szkoły weneckiej, a później nea-
politańskiej 3. Dopiero badania archiwistów z po-
czątku tego Wieku, a zwłaszcza G. B. D'Addosia,
doprowadziły do odkrycia nazwisk trzech rzeźbia-
rzy toskańskich: Andrea Sartiegto, Francesca Zac-
carella i Francesca Bernucciego 4. Jednakże Giu-
seppe Ceci, jeden z ostatnich badaczy mauzoleum,
powątpiewał w słuszność interpretacji przez D'
'Addosia wzmianki archiwalnej, znalezionej przy
nazwisku Sartiego: ,,in conto del prezzo del mo-
dello — ducati sei" jako dowodu, iż rzeźbiarz ten
był twórcą projektu pomnika w Bari 5, gdyż su-
ma ta wydawała mu się zbyt niska. L. Bruhns
(1940) w swej pracy o charakterze inwentaryza-
torskim na temat nagrobków z postacią klęczącą
we Włoszech wskazał na powiązanie nagrobka w
Bari z innymi nagrobkami tego typu na Półwy-
spie Apenińskim 6.
O zainteresowaniach „kwestią księstwa Bari"
świadczą relacje podróżników polskich do Włoch.
Warto wspomnieć tutaj Mikołaja Krzysztofa Ra-
* Artykuł niniejszy był referowany, w nieco skró-
conej redakcji, na posiedzeniu Komisji Teorii i Historii
Sztuki Oddziału PAN w Krakowie w dniu 10 III 1977.
1 Najstarszą wzmiankę o mauzoleum Bony w Bari
zawiera mowa pogrzebowa P. Skarga w dniu 12 XI
1596 r. nad grobem Anny Jagiellonki (P. Skarga, Ka-
zania na niedziele i święta całego roku, Kraków 1597,
s. 713—714 oraz S. Star o w ols ki, Monumenta Sar-
matorum Beatae Aeternitati adscriptorum, Cracoviae
1666, s. 8,16).
2 F. Kopera, Sprawozdania KHS, VII, 1906, s.
XXV i n.; W. Tatarkiewicz. Nagrobki z postacia-
mi klęczącymi (Studia Renesansowe 1956, s. 295 i n.;
przedruk: O sztuce polskiej XVII i XVIII w., Warszawa
1966, s. 420 i n.); J. Iwaszkiewicz. Podróże do Wioch,
Warszawa 1977, s. 162—(165. Tu dobra rycina nagrobka
przed renowacją kościoła, nr 39 przy s. 160.
3 P. Litta, Le famiglie celebri italiane, Milano
1819, I. tabl. 5 (uważał nagrobek Bony za dzieło rzeź-
biarzy weneckich). Por. też L. K o c i a ń s k i, La tomba
di Bona Sforza a San Nicola (Gazetta del Mezzogiorno,
2 X 1936); F. Nitti, La basilica di S. Nicola di Bari,
Bari 1939, s. 45, 59 i n. O Bonie i księstwie Bari por.
jeszcze: G. Petroni, Storia di Bari, Napoili 1856, t. I;
H. Barycz, Włoszka na tronie polskim [w:] Spojrzenia
w przeszłość polsko-włoską, Wrocław 1965. s. 140—154.
4 G. B. D'A d d o s i o, Documenti inediti su artisti
napoletani del XVI e XVII secolo (Archiwo storioo per
le proviinze napoletane, t. 43, 1918, s. 135 i n.).
5 G. Ceci, Nella chiesa di S. Nicola (Japigia, IV,
1 933. s. 47 i n.).
6 L. Bruhns, Das Motiv der ewigen Anbetung in
der rómischen Grabplastik des XVI, XVII und XVIII
Jahrhunderts (Romiisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte,
IV, 1949, s. 294 , 390, 30)1).
59