DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz; Muzeum Narodowe w Krakowie [Mitarb.]; Tatarkiewicz, Jakób [Ill.]: Dwie rzeźby Jakuba Tatarkiewicza w krakowskim Muzeum Narodowym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0131
Folia Historiae Artium T. XV (1979)
PL ISSN OiO'Tl-6723
TADEUSZ DOBROWOLSKI
DWIE RZEŹBY JAKUBA TATARKIEWICZA W KRAKOWSKIM MUZEUM NARODOWYM
W teorii sztuki przewija się truistyczny pog-
ląd, że sztuka jest pojęciem abstrakcyjnym i jako
taka realnie nie istnieje. Istnieją tylko poszczegól-
ne dzieła, a sztuka jest ich zbiorem. Ich byt jed-
nostkowy i wynikającą stąd konieczność badania
wybranych dzieł sztuki podkreślają np. Benedet-
to Croce fi Julius Schlosser, podług których trwa-
nie sztuki opiera się na nieprzeliczonych dziełach
poszczególnych, które trzeba zatem rozpatrywać —
zgodnie z postulatem szkoły wiedeńskiej — d ,,od
strony widza", i „od strony twórcy". Tego rodza-
ju poglądy skłaniają do analizy poszczególnych
dzieł sztuki, w naszym przypadku dwóch zabyt-
ków rzeźby dłuta Jakuba Tatarkiewicza.
Muzeum Narodowe w Krakowie posiada czte-
ry okazałe prace tego artysty i sześć maleńkich
popiersi z cyny i brązu (każde około 14 cm wy-
sokości) należących do serii „Sławnych Polaków"
(Kopernika, Brodzińskiego, Woronicza, Czackiego,
Węgierskiego i Maksymiliana Fredry). Do dzieł
normalnych (tzw. naturalnych) wymiarów należą
oprócz często wystawianego posągu Umierającej
Psyche i portretu Marii Szymanowskiej jeszcze
dwa rzeźbione popiersia bohaterów narodowych:
ks. Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki.
Są one mało znane, ponieważ normalnie przecho-
wywano je w magazynach muzealnych, a dopiero
ostatnio (1975) popiersie ks. Józefa zostało wy-
stawione w Galerii Malarstwa i Rzeźby w Su-
kiennicach. Szczególnie podobizna księcia zasługu-
je na baczniejszą uwagę, ponieważ łączy się z
rzymską twórczością artystyczną Bertela Thorval-
dsena oraz z dziejami warszawskiego pomnika do-
wódcy wojsk Księstwa Warszawskiego i marszał-
ka Francji.
Obydwa popiersia, wykute w białym marmu-
rze karraryjskim, a więc w materiale typowym
dla rzeźby neoklasycznej, ofiarowała do zbiorów
Muzeum w dniu 13 czerwca 1903 r. Maria z
Brzezińskich Tatarkiewiczowa, synowa rzeźbia-
rza 1.
Popiersie ks. Józefa Poniatowskiego (nie syg-
nowane) posiada 59,5 cm wysokości i dość znacz-
ną szerokość (ryc. 2, 3, 5). Obywa się bez po-
stumentu, poprzestając na ukazaniu półnagiego
torsu z ukośnym pasem od szabli (bandolierem),
który w okresie neoklasycyzmu bywał normal-
nym atrybutem postaci wojowników. Otula ów
tors paludament rzymski, spięty na lewym ra-
mieniu zapinką w kształcie okrągłej tarczki z wi-
zerunkiem orła polskiego z czasów Księstwa War-
szawskiego. Tors i głowa na dość krótkiej, moc-
1 Dziennik podawczy Muzeum Narodowego w Kra-
kowie zawiera notatką: „nr 822: Pani Maria Tatarkiewi-
czowa składa w darze dwa popiersia z białego marmuru
roboty Jakuba Tatarkiewicza. 1. Księcia Józefa. 2. Kościu-
szki, Nry 12563. 12564". Natomiast karta katalogowa
w tymże Muzeum różni się od zapisu Dziennika i brzmi:
„Nr In w. 12563 — Dar Marii Tatarkiewiczowej 1903,
Jakub Tatarkiewicz (Thorvaldsen ?). Wym. 63 cm [,w rze-
czywistości 59,5 cm], biały marmur, praca jej męża".
Wchodzi tu zatem w grę oczywista pomyłka, gdyż żona
rzeźbiarza, Antonina, zmarła w r. 1897. Maria zaś była
jego synową. Błąd ten powtórzyła Elsę K a i - S a s s,
Thorvaldsens Portretbuster, I—(LII, K0benhavn 19)68—'1965,
vol. III, nr 107, podając m. ki., że popiersie ks. Józefa
zostało ofiarowane „to the National Museum of Cracow
in 1903 by Mrs Maria Tatarkiewicz, widów of the sculp-
tor". Skorygowali tę nieścisłość dr Dariusz Kaczmarzyk
(w adresowanym do mnie liście z 20 września 1976) oraz
Marek Jaworski (Władysław Tatarkiewicz, Warszawa
1975). Podkreślić należy, że inwentaryzator krakowskiego
Muzeum Narodowego brał pod uwagę możliwość autor-
stwa Thorvaldise.na.
123
PL ISSN OiO'Tl-6723
TADEUSZ DOBROWOLSKI
DWIE RZEŹBY JAKUBA TATARKIEWICZA W KRAKOWSKIM MUZEUM NARODOWYM
W teorii sztuki przewija się truistyczny pog-
ląd, że sztuka jest pojęciem abstrakcyjnym i jako
taka realnie nie istnieje. Istnieją tylko poszczegól-
ne dzieła, a sztuka jest ich zbiorem. Ich byt jed-
nostkowy i wynikającą stąd konieczność badania
wybranych dzieł sztuki podkreślają np. Benedet-
to Croce fi Julius Schlosser, podług których trwa-
nie sztuki opiera się na nieprzeliczonych dziełach
poszczególnych, które trzeba zatem rozpatrywać —
zgodnie z postulatem szkoły wiedeńskiej — d ,,od
strony widza", i „od strony twórcy". Tego rodza-
ju poglądy skłaniają do analizy poszczególnych
dzieł sztuki, w naszym przypadku dwóch zabyt-
ków rzeźby dłuta Jakuba Tatarkiewicza.
Muzeum Narodowe w Krakowie posiada czte-
ry okazałe prace tego artysty i sześć maleńkich
popiersi z cyny i brązu (każde około 14 cm wy-
sokości) należących do serii „Sławnych Polaków"
(Kopernika, Brodzińskiego, Woronicza, Czackiego,
Węgierskiego i Maksymiliana Fredry). Do dzieł
normalnych (tzw. naturalnych) wymiarów należą
oprócz często wystawianego posągu Umierającej
Psyche i portretu Marii Szymanowskiej jeszcze
dwa rzeźbione popiersia bohaterów narodowych:
ks. Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki.
Są one mało znane, ponieważ normalnie przecho-
wywano je w magazynach muzealnych, a dopiero
ostatnio (1975) popiersie ks. Józefa zostało wy-
stawione w Galerii Malarstwa i Rzeźby w Su-
kiennicach. Szczególnie podobizna księcia zasługu-
je na baczniejszą uwagę, ponieważ łączy się z
rzymską twórczością artystyczną Bertela Thorval-
dsena oraz z dziejami warszawskiego pomnika do-
wódcy wojsk Księstwa Warszawskiego i marszał-
ka Francji.
Obydwa popiersia, wykute w białym marmu-
rze karraryjskim, a więc w materiale typowym
dla rzeźby neoklasycznej, ofiarowała do zbiorów
Muzeum w dniu 13 czerwca 1903 r. Maria z
Brzezińskich Tatarkiewiczowa, synowa rzeźbia-
rza 1.
Popiersie ks. Józefa Poniatowskiego (nie syg-
nowane) posiada 59,5 cm wysokości i dość znacz-
ną szerokość (ryc. 2, 3, 5). Obywa się bez po-
stumentu, poprzestając na ukazaniu półnagiego
torsu z ukośnym pasem od szabli (bandolierem),
który w okresie neoklasycyzmu bywał normal-
nym atrybutem postaci wojowników. Otula ów
tors paludament rzymski, spięty na lewym ra-
mieniu zapinką w kształcie okrągłej tarczki z wi-
zerunkiem orła polskiego z czasów Księstwa War-
szawskiego. Tors i głowa na dość krótkiej, moc-
1 Dziennik podawczy Muzeum Narodowego w Kra-
kowie zawiera notatką: „nr 822: Pani Maria Tatarkiewi-
czowa składa w darze dwa popiersia z białego marmuru
roboty Jakuba Tatarkiewicza. 1. Księcia Józefa. 2. Kościu-
szki, Nry 12563. 12564". Natomiast karta katalogowa
w tymże Muzeum różni się od zapisu Dziennika i brzmi:
„Nr In w. 12563 — Dar Marii Tatarkiewiczowej 1903,
Jakub Tatarkiewicz (Thorvaldsen ?). Wym. 63 cm [,w rze-
czywistości 59,5 cm], biały marmur, praca jej męża".
Wchodzi tu zatem w grę oczywista pomyłka, gdyż żona
rzeźbiarza, Antonina, zmarła w r. 1897. Maria zaś była
jego synową. Błąd ten powtórzyła Elsę K a i - S a s s,
Thorvaldsens Portretbuster, I—(LII, K0benhavn 19)68—'1965,
vol. III, nr 107, podając m. ki., że popiersie ks. Józefa
zostało ofiarowane „to the National Museum of Cracow
in 1903 by Mrs Maria Tatarkiewicz, widów of the sculp-
tor". Skorygowali tę nieścisłość dr Dariusz Kaczmarzyk
(w adresowanym do mnie liście z 20 września 1976) oraz
Marek Jaworski (Władysław Tatarkiewicz, Warszawa
1975). Podkreślić należy, że inwentaryzator krakowskiego
Muzeum Narodowego brał pod uwagę możliwość autor-
stwa Thorvaldise.na.
123