DOI article:
Waźbiński, Zygmunt; Anna: Mauzoleum Bony Sforzy w Barii, Przyczynek do dziejów polityki dynastycznej królowej Anny, ostatniej Jagielonki
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0081
znaczenie także dla sposobu współpracy między
Treterem a królową Anną 68 warto przytoczyć w
skrócie: „Przesyłamy wam — pisze Jagiellonka —
trzy kopie napisu grobnego Jej K. M. Paniej Mat-
ki naszej. Ukaż je W. M. jednemu tylko albo
dwiema najiwięcej ludziom, którzy się tern parają
i dobry rozsądek w takowych rzeczach mają. Jed-
ną z tych kopii, która się im będzie podobała naj-
więcej, zaraz z naszymi listami odeślijcie x. Żoł-
czyńsikiemu, bez żadnej odwłoki i poprawiania,
a nam dajcie znać, która z tych trzech więcej się
upodobała, swego zdania nie zanie-
c h y w u j ą c. Przytem obraz Paniej Mat-
k i naszej posyłamy, który także bez omieszka-
nia prześlijcie" 69.
Treter pozostał we Włoszech do r. 1593, tzn.
do momentu, kiedy właściwie wszystkie ważniej-
sze kwestie związane z programem, jak i reali-
zacją mauzoleum w Bari, zostały rozwiązane. Na
uwagę też zasługuje fakt, że nadzór nad końco-
wym etapem budowy nagrobka przejął przyja-
ciel Tretera — Stanisław Reszka 70, któremu dwór
polski powierzył nadzór nad całą sprawą księ-
stwa Bari, z którą, jak wiadomo, łączył się pro-
blem tzw. sum neapolitańskich.
Na Tretera jako twórcę programu mauzoleum
wskazuje też cały szereg podjętych na terenie
Włoch akcji, które świadczą pozytywnie o Trete-
rze jako czołowym organizatorze propagandy pol-
skiej 71. Należy wspomnieć tutaj o trzech jego pu-
blikacjach: o Vita Hossi — ilustrowanej, złożonej
ze 100 sztychów kronice życia jednego z głównych
działaczy kontrreformacji72 oraz tzw. Orle trete-
rowskim (ryc. 20), zawierającym medaliony z 44
wizerunkami królów i książąt polskich, umiesz-
czonych na tle Orła, symbolu Korony Polskiej,
dedykowanym Zygmuntowi III Wazie w r. 1588 73,
16. Niccoló Nelli, Portret Bomy Sforzy, miedzioryt, r. 1568
wreszcie o zbiorze 44 portretów książęcych i kró-
lewskich w Regum Poloniae Icones z r. 1591 74.
Ilustrowana biografia Hozjusza, jedyna tego typu
publikacja w literaturze polskiej XVI w., opubli-
kowana została z myślą o kanonizacji polskiego
kardynała. Orzeł zaś oraz Icones, ilustrujące ciąg
władców polskich od legendarnego Lecha do „Ja-
giellona po kądzieli", Zygmunta III Wazy, opu-
68 Na temat współpracy Tretera z kard. Marco Sit-
tioo Altemps nad programem kaplicy Altemps por. Ber-
telli, o.c, s. 1, 2 i n.
69 Por. przyp. 57. Jan Żołozyński był po;Słem Anny
Jagiellonki; w latach 158$—15&1 rezydował w Neapolu,
gidziie nadzorował m. in. realizację rzeźb dla mauzoleum
Bony w Bari. Na temat jego wcześniejszej działalności
we Włoszech (im. in. zorganizowania uroczystości pogrze-
bowych na cześć Zygmunta Augusta w Neapolu) por.
S. Kot, Z dziejów propagandy polskiej w Neapolu w
wieku XVI. Dyplomaci polscy w Neapolu, Kraków 192,8,
s. 15—16.
70 Por. Estreicher, o.c, 26, s. 266^270; J. Czu-
bek, wstęp do: Stanislai Resci Diarium (Archiwum do
Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. XV, oz. I),
Kraków 1016., s. XVIII i n.
71 Por. Umiński, o.c, s. 15—50 oraiz L. K a j z e r,
Średniowieczne źródła pomysłów ikonograficznych Tre-
tera [w]: Komunikaty Mazursko-warmińskie, 11972, 4,
s. 507 i n.
72 Por. Umiński, o.c, s. 45 i n.
73 Rycina Tretera z podobiznami władców polskich
na tle orła znajduje się w Państwowych Zbiorach Sztu-
ki na Wawelu, nr 422;9; por. Sztuka dworu Wazów w Pol-
sce. Wystawa na Zamku Królewskim na Wawelu, czer-
wiec 1976, nr 52. Za udostępnienie mi zdjęcia winie-
nem najserdeczniejsze podziękowania prof. J. Szabłow-
skiemu.
74 Por. Umiński, o.c, s. 36 i n.; M. Ochońska,
Zabytek szesnastowiecznego rytownictwa Regum Polo-
niae Icones T. Tretera w zb. Ossolińskich [w:] Ze skarb-
ca kultury, 1055, s. 274 i n. Por. też: M. Cytowska,
Nowe uwagi o „Żywotach królów polskich" Klemensa
Janickiego [w:] Europejskie związki literatury polskiej,
Wrocław 1969, s. 82—85 oraz E. Chojecka, Drzewo-
ryty Kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny
Anny Jagiellonki. Ze Studiów nad związkami artysty-
cznymi Krakowa i Brzegu w XVI w. (Roczniki Sztuki
Śląskiej, 7, 1970, s. 60 i n.).
73
Treterem a królową Anną 68 warto przytoczyć w
skrócie: „Przesyłamy wam — pisze Jagiellonka —
trzy kopie napisu grobnego Jej K. M. Paniej Mat-
ki naszej. Ukaż je W. M. jednemu tylko albo
dwiema najiwięcej ludziom, którzy się tern parają
i dobry rozsądek w takowych rzeczach mają. Jed-
ną z tych kopii, która się im będzie podobała naj-
więcej, zaraz z naszymi listami odeślijcie x. Żoł-
czyńsikiemu, bez żadnej odwłoki i poprawiania,
a nam dajcie znać, która z tych trzech więcej się
upodobała, swego zdania nie zanie-
c h y w u j ą c. Przytem obraz Paniej Mat-
k i naszej posyłamy, który także bez omieszka-
nia prześlijcie" 69.
Treter pozostał we Włoszech do r. 1593, tzn.
do momentu, kiedy właściwie wszystkie ważniej-
sze kwestie związane z programem, jak i reali-
zacją mauzoleum w Bari, zostały rozwiązane. Na
uwagę też zasługuje fakt, że nadzór nad końco-
wym etapem budowy nagrobka przejął przyja-
ciel Tretera — Stanisław Reszka 70, któremu dwór
polski powierzył nadzór nad całą sprawą księ-
stwa Bari, z którą, jak wiadomo, łączył się pro-
blem tzw. sum neapolitańskich.
Na Tretera jako twórcę programu mauzoleum
wskazuje też cały szereg podjętych na terenie
Włoch akcji, które świadczą pozytywnie o Trete-
rze jako czołowym organizatorze propagandy pol-
skiej 71. Należy wspomnieć tutaj o trzech jego pu-
blikacjach: o Vita Hossi — ilustrowanej, złożonej
ze 100 sztychów kronice życia jednego z głównych
działaczy kontrreformacji72 oraz tzw. Orle trete-
rowskim (ryc. 20), zawierającym medaliony z 44
wizerunkami królów i książąt polskich, umiesz-
czonych na tle Orła, symbolu Korony Polskiej,
dedykowanym Zygmuntowi III Wazie w r. 1588 73,
16. Niccoló Nelli, Portret Bomy Sforzy, miedzioryt, r. 1568
wreszcie o zbiorze 44 portretów książęcych i kró-
lewskich w Regum Poloniae Icones z r. 1591 74.
Ilustrowana biografia Hozjusza, jedyna tego typu
publikacja w literaturze polskiej XVI w., opubli-
kowana została z myślą o kanonizacji polskiego
kardynała. Orzeł zaś oraz Icones, ilustrujące ciąg
władców polskich od legendarnego Lecha do „Ja-
giellona po kądzieli", Zygmunta III Wazy, opu-
68 Na temat współpracy Tretera z kard. Marco Sit-
tioo Altemps nad programem kaplicy Altemps por. Ber-
telli, o.c, s. 1, 2 i n.
69 Por. przyp. 57. Jan Żołozyński był po;Słem Anny
Jagiellonki; w latach 158$—15&1 rezydował w Neapolu,
gidziie nadzorował m. in. realizację rzeźb dla mauzoleum
Bony w Bari. Na temat jego wcześniejszej działalności
we Włoszech (im. in. zorganizowania uroczystości pogrze-
bowych na cześć Zygmunta Augusta w Neapolu) por.
S. Kot, Z dziejów propagandy polskiej w Neapolu w
wieku XVI. Dyplomaci polscy w Neapolu, Kraków 192,8,
s. 15—16.
70 Por. Estreicher, o.c, 26, s. 266^270; J. Czu-
bek, wstęp do: Stanislai Resci Diarium (Archiwum do
Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. XV, oz. I),
Kraków 1016., s. XVIII i n.
71 Por. Umiński, o.c, s. 15—50 oraiz L. K a j z e r,
Średniowieczne źródła pomysłów ikonograficznych Tre-
tera [w]: Komunikaty Mazursko-warmińskie, 11972, 4,
s. 507 i n.
72 Por. Umiński, o.c, s. 45 i n.
73 Rycina Tretera z podobiznami władców polskich
na tle orła znajduje się w Państwowych Zbiorach Sztu-
ki na Wawelu, nr 422;9; por. Sztuka dworu Wazów w Pol-
sce. Wystawa na Zamku Królewskim na Wawelu, czer-
wiec 1976, nr 52. Za udostępnienie mi zdjęcia winie-
nem najserdeczniejsze podziękowania prof. J. Szabłow-
skiemu.
74 Por. Umiński, o.c, s. 36 i n.; M. Ochońska,
Zabytek szesnastowiecznego rytownictwa Regum Polo-
niae Icones T. Tretera w zb. Ossolińskich [w:] Ze skarb-
ca kultury, 1055, s. 274 i n. Por. też: M. Cytowska,
Nowe uwagi o „Żywotach królów polskich" Klemensa
Janickiego [w:] Europejskie związki literatury polskiej,
Wrocław 1969, s. 82—85 oraz E. Chojecka, Drzewo-
ryty Kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny
Anny Jagiellonki. Ze Studiów nad związkami artysty-
cznymi Krakowa i Brzegu w XVI w. (Roczniki Sztuki
Śląskiej, 7, 1970, s. 60 i n.).
73