DOI article:
Waźbiński, Zygmunt; Anna: Mauzoleum Bony Sforzy w Barii, Przyczynek do dziejów polityki dynastycznej królowej Anny, ostatniej Jagielonki
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0088
21. Herb Bony Sforzy jako królowej Polski i księżnej
Bari (wg Pope'a)
ich wielonarodowościowemu państwu m. Spod
rządów Jagiellonów odpadła jedna trzecia obsza-
ru, jaki zajmowali w Europie środkowej. Habs-
burgowie mieli wkrótce sięgnąć w chwili wyga-
śnięcia linii męskiej Jagiellonów po tron polsko-
-litewski. Świadczą o tym dzieje trzech pierw-
szych elekcji w latach: 1573, 1576, 1587 112.
Anna Jagiellonka zajmowała początkowo
(z braku doświadczenia politycznego) dość chwiej-
ne stanowisko w sprawie sukcesji jagiellońskiej.
Interesował ją bardziej finansowy aspekt spadku
po wygasłej dynastii aniżeli względy polityczne.
Jednakże już w czasie pierwszej elekcji opowie-
działa sfię — jako infans Poloniae —■ przeciw
Habsburgom. Na decyzję jej wpłynęły w dużej
mierze nastroje mas szlacheckich, obawiających
111 Por.: L. Finkel. Habsburgowie i Jagiellonowie
po klęsce mochackiej (,.Kwart. Hist.", VI, 1893. s. 589—
&0i2); Pociecha, o.c., s. 35 i n.
112 Por. Sobieski, o.c, s. 128—.139, 130—142,
158—(160.
113 Tamże, s. 128—129.
114 Por.: J. N o w a k-D ł u ż e w s k i, Okolicznościowa
poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni,
Warszawa 1969, s. 89—96; por. także O r z e 1 s k i, o.c,
II, s. 247—25.6.
115 Orzelski, o.c, II, s. 235, 247—256, 280—284,
się umocnienia władzy królewskiej; sądzono, że
Habsburgowie, mając oparcie w graniczącym
z Rzeczpospolitą własnym państwie, przekształ-
cą tron elekcyjny w dziedziczny113.
Kariera polityczna Anny Jagiellonki związana
była właśnie z historią trzech pierwszych bezkró-
lewi i trzech wolnych elekcji. Na tle sporów
i ogólnej anarchii okresu bezkrólewi zyskiwała
ona na znaczeniu jako osoba neutralna. Jednakże,
pełniąc rolę rozjemcy, była często przedmiotem
najbardziej zawiłych przetargów międzynarodo-
wych. Przywiązane do dynastii Jagiellonów ma-
sy szlacheckie, dla których wspomnienie Zygmun-
ta Starego przywodziło na myśl lata spokoju, do-
brobytu i ładu, zaczęły dostrzegać w Annie przed-
stawicielkę wielkiej rodziny królewskiej 1U. Dla-
tego obwołano ją w okresie pierwszego bezkró-
lewia Infans Regni Poloniae, a w okresie dru-
giego, kiedy większość wyborców podchwyciła
rzucone przez Zamoyskiego hasło o potrzebie wy-
boru Piasta, obwołano ją królową (Regina Polo-
niae) 113. Spośród różnych kandydatur małżeńskich
wybrała zagorzałego przeciwnika Habsburgów,
Stefana Batorego.
Anna Jagiellonka okazała dużą dojrzałość po-
lityczną i wyjątkowe umiejętności taktyczne w
okresie trzeciej elekcji. Zdobyła się wówczas na
wysunięcie własnego kandydata, siostrzeńca Zy-
gmunta Wazę i potrafiła go narzucić wyborcom.
Dokonała tego pomimo zamachu stanu dokona-
nego przez stronnictwo habsburskie, które licząc
na zaskoczenie, wybrało arcyksięcia Maksymilia-
na na króla Polski (12 XII 1587) 116.
Anna Jagiellonka potrafiła podsycać i wyzy-
skać przywiązanie szlachty do wygasłej dynastii,
wokół której sami Jagiellonowie stworzyli „le-
gendę twórców złotego wieku" 117. Umiejętnie re-
klamowała młodego Jagiellona po kądzieli jako
„najczystszą krew Jagiełłową" 118. Warto z tego
względu przypomnieć dwa bardzo wymowne do-
kumenty propagandowe Anny Jagiellonki: list
królowej do Akademii Krakowskiej (24 VIII 1587)
oraz instrukcję dla posłów Wielkiego Księstwa
Litewskiego (1587), w których uzasadniała ko-
239; J. Szujski, Anna Jagiellonka [w:] Dzieła, Kra-
ków 1885. ser. II, t. V, s. 37—72. Już wówczas (druga
elekcja) poseł Jana III Wazy oferował swe poparcie dla
kandydatury Ainny Jagiellonki, względnie dla jej sio-
strzeńca Zygmunta III (Orzelski, o.c, II, s. 192).
116 Por. Sobieski, o.c, s. 140—(142.
117 Por. list Zofii Jagiellonki, księżny brunś wic klej,
do panów polskich z 3 I 1573. Przeździecki, o.c,
IV, s. 22—20.
118 Por. przyp. lii4. Patrz poniżej.
80
Bari (wg Pope'a)
ich wielonarodowościowemu państwu m. Spod
rządów Jagiellonów odpadła jedna trzecia obsza-
ru, jaki zajmowali w Europie środkowej. Habs-
burgowie mieli wkrótce sięgnąć w chwili wyga-
śnięcia linii męskiej Jagiellonów po tron polsko-
-litewski. Świadczą o tym dzieje trzech pierw-
szych elekcji w latach: 1573, 1576, 1587 112.
Anna Jagiellonka zajmowała początkowo
(z braku doświadczenia politycznego) dość chwiej-
ne stanowisko w sprawie sukcesji jagiellońskiej.
Interesował ją bardziej finansowy aspekt spadku
po wygasłej dynastii aniżeli względy polityczne.
Jednakże już w czasie pierwszej elekcji opowie-
działa sfię — jako infans Poloniae —■ przeciw
Habsburgom. Na decyzję jej wpłynęły w dużej
mierze nastroje mas szlacheckich, obawiających
111 Por.: L. Finkel. Habsburgowie i Jagiellonowie
po klęsce mochackiej (,.Kwart. Hist.", VI, 1893. s. 589—
&0i2); Pociecha, o.c., s. 35 i n.
112 Por. Sobieski, o.c, s. 128—.139, 130—142,
158—(160.
113 Tamże, s. 128—129.
114 Por.: J. N o w a k-D ł u ż e w s k i, Okolicznościowa
poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni,
Warszawa 1969, s. 89—96; por. także O r z e 1 s k i, o.c,
II, s. 247—25.6.
115 Orzelski, o.c, II, s. 235, 247—256, 280—284,
się umocnienia władzy królewskiej; sądzono, że
Habsburgowie, mając oparcie w graniczącym
z Rzeczpospolitą własnym państwie, przekształ-
cą tron elekcyjny w dziedziczny113.
Kariera polityczna Anny Jagiellonki związana
była właśnie z historią trzech pierwszych bezkró-
lewi i trzech wolnych elekcji. Na tle sporów
i ogólnej anarchii okresu bezkrólewi zyskiwała
ona na znaczeniu jako osoba neutralna. Jednakże,
pełniąc rolę rozjemcy, była często przedmiotem
najbardziej zawiłych przetargów międzynarodo-
wych. Przywiązane do dynastii Jagiellonów ma-
sy szlacheckie, dla których wspomnienie Zygmun-
ta Starego przywodziło na myśl lata spokoju, do-
brobytu i ładu, zaczęły dostrzegać w Annie przed-
stawicielkę wielkiej rodziny królewskiej 1U. Dla-
tego obwołano ją w okresie pierwszego bezkró-
lewia Infans Regni Poloniae, a w okresie dru-
giego, kiedy większość wyborców podchwyciła
rzucone przez Zamoyskiego hasło o potrzebie wy-
boru Piasta, obwołano ją królową (Regina Polo-
niae) 113. Spośród różnych kandydatur małżeńskich
wybrała zagorzałego przeciwnika Habsburgów,
Stefana Batorego.
Anna Jagiellonka okazała dużą dojrzałość po-
lityczną i wyjątkowe umiejętności taktyczne w
okresie trzeciej elekcji. Zdobyła się wówczas na
wysunięcie własnego kandydata, siostrzeńca Zy-
gmunta Wazę i potrafiła go narzucić wyborcom.
Dokonała tego pomimo zamachu stanu dokona-
nego przez stronnictwo habsburskie, które licząc
na zaskoczenie, wybrało arcyksięcia Maksymilia-
na na króla Polski (12 XII 1587) 116.
Anna Jagiellonka potrafiła podsycać i wyzy-
skać przywiązanie szlachty do wygasłej dynastii,
wokół której sami Jagiellonowie stworzyli „le-
gendę twórców złotego wieku" 117. Umiejętnie re-
klamowała młodego Jagiellona po kądzieli jako
„najczystszą krew Jagiełłową" 118. Warto z tego
względu przypomnieć dwa bardzo wymowne do-
kumenty propagandowe Anny Jagiellonki: list
królowej do Akademii Krakowskiej (24 VIII 1587)
oraz instrukcję dla posłów Wielkiego Księstwa
Litewskiego (1587), w których uzasadniała ko-
239; J. Szujski, Anna Jagiellonka [w:] Dzieła, Kra-
ków 1885. ser. II, t. V, s. 37—72. Już wówczas (druga
elekcja) poseł Jana III Wazy oferował swe poparcie dla
kandydatury Ainny Jagiellonki, względnie dla jej sio-
strzeńca Zygmunta III (Orzelski, o.c, II, s. 192).
116 Por. Sobieski, o.c, s. 140—(142.
117 Por. list Zofii Jagiellonki, księżny brunś wic klej,
do panów polskich z 3 I 1573. Przeździecki, o.c,
IV, s. 22—20.
118 Por. przyp. lii4. Patrz poniżej.
80