DOI Artikel:
Szablowski, Jerzy; Władysław: Portret konny królewicza Władysława Zygmunta Wazy na Wawelu jako przejaw aktualnych wydarzeń europejskich oraz jego wzory flamandzkie i włoskie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0128
nesta, nie jest on kopią tamtych, lecz raczej
transpozycją, dostosowaną do innego tematu
i innych treści ideowych. Powtarzanie w sztuce
wielkich wzorów było wówczas zjawiskiem częs-
tym i nawet artyści wyższego rzędu nie wstydzili
się dokonywać „plagiatów". Od konnych portre-
tów Rubensa, nie tylko w typie nas dotyczącym,
wywodzi się niemała ilość portretów konnych
różnych książąt i słynnych wodzów malowanych
czy sztychowanych w w. XVII. Portret królewicza
Władysława Zygmunta Wazy, powstały niewąt-
pliwie w atmosferze dworu brukselskiego, a ściślej
mecenasowskiej działalności regentki Niderlandów
Izabeli Klary Eugenii, jest niejako wypadkową
dwóch ważnych, choć niewspółmiernych wydarzeń
związanych z osobą portretowanego: Wojny cho-
cimskiej w r. 1621, o dużym znaczeniu dla całego
świata chrześcijańskiego, szeroko wówczas komen-
towanym, oraz wizyty Władysława Zygmunta
w Niderlandach w r. 1624. Wobec braku prze-
kazów źródłowych nie jest możliwe danie odpo-
wiedzi na pytanie, czy obraz ten znajdował się
kiedyś w Polsce. Wydaje się, że był przeznaczony
do dekoracji brukselskiej rezydencji, której miał
dodawać przez dostojność osoby portretowanego,
spowinowaconego blisko z regentką Niderlandów,
dodatkowego blasku. Przypomnijmy, iż matka
Władysława, królowa Anna, siostra Ferdynanda
II, była stryjeczną siostrą arcyksięcia Alberta
i Ernesta, a jego ciotka Małgorzata, jako żona
króla hiszpańskiego Filipa III, była szwagierką
regentki Izabeli67'. Dzięki pozyskaniu tego por-
tretu dla Wawelu zamek królewska wzbogacił
swój historyczny potencjał o jeszcze jeden ele-
ment niepośledniego znaczenia. Przybyło nieprze-
ciętne regallum, a w pewnym sensie także cenne
,,rubenianum". Choć nie jest to własnoręczne
dzieło wielkiego Antwerpczyka, pragnęliśmy na-
szym przyczynkiem, zahaczającym o jego twór-
czość, przyłączyć się choć w skromny sposób do
hołdu, jakim cały świat kulturalny uczcił jubileusz
czterystolecia urodzin tego wielkiego malarza
świata.
LE PORTRAIT EQUESTRE DU PRINCE ROYAL WLADISLAW-SIGISMOND
VASA AU WAWEL, TEMOIGNAGE DES EYENEMENTS EUROPEENS DE L'EPOQUE,
ET SES MODELES FLAMANDS ET ITALIENS
Parmi les portraits des monarąues polonais et des
membres de leurs familles, qui decorent les salles et les
chambres du chateau royal du Wawel a Cracovie, un
des plus importants pour ses valeurs historiąues et arti-
stiąues est le portrait eąuestre du prince royal Wladi-
slaw-Sigismond Vasa. Peint a 1'huile sur une toile de
dimensions 261X 187 cm. il represente le prince age de
29 ans dans un costume a la mode espagnole de la fin
du XVIe et du debut du XVIIC siecle avec 1'ordre de la
Toisom d'Or sur sa poitrine et des insignes du che<f de
1'armee; le prince est assis sur un cheval bai, robuste,
qui semble aller droit au spectateur. Le cavalier et son
cheval se detachent du ciel qui occupe deux tiers de
la hauteur de la toile, et dominant dans le tableau par
leurs grandes dimensions et leur massivite. Au fond,
dans un paysage onduleux, traverse par une riviere, une
scenę de bataille est representee. L'ensemble, peint en
tons bruns, verts et gris, est eclairci par quelques ac-
cents plus vifs, par les toucheis de lumiere, par des refleits
rouges et 1'or de la cuirasse, ainsi que le rouge de l'echar-
pe du chef de 1'armee. Le portrait, qui souligne la ma-
jeste et le pouvoir du modele, a un caractere officiel
avec une tendance a heroiser. Une renovaition maladroi-
te, executee a 1'etranger, a porte atteinte a la faeture
et au coloris du tableau, ce qui rend plus difficile son
examen scientifique. Des auteurs, qui s'interessaient a
ce portrait, dans leurs notes, tres rares d'ailleurs, ont
suggere a le prendre pour l'oeuvre de Rubens lui-meme
ou celle de son atelier anversois. Pourtant une analyse
perspicace. formelle et comparative, ne permet pas
d'accepter cette attribution.
Le tableau du Wawel et le portrait jumele du roi
Sigismond III, actuellement au chateau de Gripsholm en
Suede, font partie d'un groupe de portraits equestres,
etudies par Gustaw Gliick (Jugendwerke von Rubens),
dont UEcole de l'equitation peinte par Rubens (autre-
fois au Kaiser-Friedrich-Museum de Berlin) est le point
de depart. II faut signaler avant tout le cavalier repre-
sente du cóte gauche. Sa pose de face a ete repetee par
le maitre lui-meme dans certadns portraits equestres de
la premierę periode de son activite artistique, et ensuite
par d'autres peintres de son atelier et de son ecole. A
ce groupe appartieinnent: les portraits de l'archiduc au-
trichien Albert, gouverneur et plus tard regent des
Pays-Bas, de la collection du comte Radnor au Longford
Castle a Salisbury, de celle du prince Liechtenstein au
67 Genealogia, tablice, opracował W. Dworzaczek,
Warszawa r9&9;, tabl. 4,8; Heinz i S c h ii t z, o. c, ta-
blice genealogiczne: E, G; J. T. Petrus, Portrety in-
fantek hiszpańskich, córek Filipa III, z klasztoru SS. Wi-
zytek w Warszawie (Biuletyn HS, XXXIX, nr 1, 1977,
aneks s. 46).
120
transpozycją, dostosowaną do innego tematu
i innych treści ideowych. Powtarzanie w sztuce
wielkich wzorów było wówczas zjawiskiem częs-
tym i nawet artyści wyższego rzędu nie wstydzili
się dokonywać „plagiatów". Od konnych portre-
tów Rubensa, nie tylko w typie nas dotyczącym,
wywodzi się niemała ilość portretów konnych
różnych książąt i słynnych wodzów malowanych
czy sztychowanych w w. XVII. Portret królewicza
Władysława Zygmunta Wazy, powstały niewąt-
pliwie w atmosferze dworu brukselskiego, a ściślej
mecenasowskiej działalności regentki Niderlandów
Izabeli Klary Eugenii, jest niejako wypadkową
dwóch ważnych, choć niewspółmiernych wydarzeń
związanych z osobą portretowanego: Wojny cho-
cimskiej w r. 1621, o dużym znaczeniu dla całego
świata chrześcijańskiego, szeroko wówczas komen-
towanym, oraz wizyty Władysława Zygmunta
w Niderlandach w r. 1624. Wobec braku prze-
kazów źródłowych nie jest możliwe danie odpo-
wiedzi na pytanie, czy obraz ten znajdował się
kiedyś w Polsce. Wydaje się, że był przeznaczony
do dekoracji brukselskiej rezydencji, której miał
dodawać przez dostojność osoby portretowanego,
spowinowaconego blisko z regentką Niderlandów,
dodatkowego blasku. Przypomnijmy, iż matka
Władysława, królowa Anna, siostra Ferdynanda
II, była stryjeczną siostrą arcyksięcia Alberta
i Ernesta, a jego ciotka Małgorzata, jako żona
króla hiszpańskiego Filipa III, była szwagierką
regentki Izabeli67'. Dzięki pozyskaniu tego por-
tretu dla Wawelu zamek królewska wzbogacił
swój historyczny potencjał o jeszcze jeden ele-
ment niepośledniego znaczenia. Przybyło nieprze-
ciętne regallum, a w pewnym sensie także cenne
,,rubenianum". Choć nie jest to własnoręczne
dzieło wielkiego Antwerpczyka, pragnęliśmy na-
szym przyczynkiem, zahaczającym o jego twór-
czość, przyłączyć się choć w skromny sposób do
hołdu, jakim cały świat kulturalny uczcił jubileusz
czterystolecia urodzin tego wielkiego malarza
świata.
LE PORTRAIT EQUESTRE DU PRINCE ROYAL WLADISLAW-SIGISMOND
VASA AU WAWEL, TEMOIGNAGE DES EYENEMENTS EUROPEENS DE L'EPOQUE,
ET SES MODELES FLAMANDS ET ITALIENS
Parmi les portraits des monarąues polonais et des
membres de leurs familles, qui decorent les salles et les
chambres du chateau royal du Wawel a Cracovie, un
des plus importants pour ses valeurs historiąues et arti-
stiąues est le portrait eąuestre du prince royal Wladi-
slaw-Sigismond Vasa. Peint a 1'huile sur une toile de
dimensions 261X 187 cm. il represente le prince age de
29 ans dans un costume a la mode espagnole de la fin
du XVIe et du debut du XVIIC siecle avec 1'ordre de la
Toisom d'Or sur sa poitrine et des insignes du che<f de
1'armee; le prince est assis sur un cheval bai, robuste,
qui semble aller droit au spectateur. Le cavalier et son
cheval se detachent du ciel qui occupe deux tiers de
la hauteur de la toile, et dominant dans le tableau par
leurs grandes dimensions et leur massivite. Au fond,
dans un paysage onduleux, traverse par une riviere, une
scenę de bataille est representee. L'ensemble, peint en
tons bruns, verts et gris, est eclairci par quelques ac-
cents plus vifs, par les toucheis de lumiere, par des refleits
rouges et 1'or de la cuirasse, ainsi que le rouge de l'echar-
pe du chef de 1'armee. Le portrait, qui souligne la ma-
jeste et le pouvoir du modele, a un caractere officiel
avec une tendance a heroiser. Une renovaition maladroi-
te, executee a 1'etranger, a porte atteinte a la faeture
et au coloris du tableau, ce qui rend plus difficile son
examen scientifique. Des auteurs, qui s'interessaient a
ce portrait, dans leurs notes, tres rares d'ailleurs, ont
suggere a le prendre pour l'oeuvre de Rubens lui-meme
ou celle de son atelier anversois. Pourtant une analyse
perspicace. formelle et comparative, ne permet pas
d'accepter cette attribution.
Le tableau du Wawel et le portrait jumele du roi
Sigismond III, actuellement au chateau de Gripsholm en
Suede, font partie d'un groupe de portraits equestres,
etudies par Gustaw Gliick (Jugendwerke von Rubens),
dont UEcole de l'equitation peinte par Rubens (autre-
fois au Kaiser-Friedrich-Museum de Berlin) est le point
de depart. II faut signaler avant tout le cavalier repre-
sente du cóte gauche. Sa pose de face a ete repetee par
le maitre lui-meme dans certadns portraits equestres de
la premierę periode de son activite artistique, et ensuite
par d'autres peintres de son atelier et de son ecole. A
ce groupe appartieinnent: les portraits de l'archiduc au-
trichien Albert, gouverneur et plus tard regent des
Pays-Bas, de la collection du comte Radnor au Longford
Castle a Salisbury, de celle du prince Liechtenstein au
67 Genealogia, tablice, opracował W. Dworzaczek,
Warszawa r9&9;, tabl. 4,8; Heinz i S c h ii t z, o. c, ta-
blice genealogiczne: E, G; J. T. Petrus, Portrety in-
fantek hiszpańskich, córek Filipa III, z klasztoru SS. Wi-
zytek w Warszawie (Biuletyn HS, XXXIX, nr 1, 1977,
aneks s. 46).
120