DOI Artikel:
Karłowska-Kamzowa, Alicja: Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego, Wielkopolski i Kujaw
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0051
w XIII (Poznań) i XIV stuleciu panował zastój
spowodowany niepomyślnymi warunkami polity-
cznymi i społecznymi. Wyjątkiem było Gniezno —
stolica arcybiskupstwa nie przestawała pełnić
swojej funkcji centralnej wobec Kościoła nie tyl-
ko monarchii piastowskiej, lecz także pozostałych
ziem, niegdyś rządzonych przez tę dynastię; stwa-
rzało to pomyślne warunki fundacji. W kręgu
działalności arcybiskupa Jarosława Bogorii Skot-
nickiego pojawił się artysta zwany Mistrzem po-
staci Mojżesza (ryc. 4). Wykształcony niewątpli-
wie w skryptorium Jana ze Środy w Pradze, re-
prezentował najnowszy kierunek artystyczny
stworzony w tym środowisku. Zapoczątkowana
przez niego dekoracja malarska Biblii z r. 1373
była kontynuowana przez iluminatorów miejsco-
wych. Pozostały także ślady importowania goto-
wych luksusowych kodeksów iluminowanych. Na-
leżą do nich: Biblia z Włocławka (ryc, 5 i 6), zaku-
ności do przestrzeni zawartej w kształcie litery jest ana-
logiczny do miniatur rękopisu: Petrus de Crescen-
t i i s, Ruralium commodorum libri decem (Praga, Bi-
blioteka Uniwersytecka — dziękuję dr J. Krasie za
zwrócenie uwagi na ten kodeks), datowanym na początek
XV wieku. W kodeksie praskim mniej bogate i plasty-
czne są ramy litery, ale tony barw: błękitu, zieleni, sza-
rości, w motywach krajobrazowych są analogiczne. Na-
tomiast zupełnie odrębna jest floratura marginalna. W
elbląskiej Księdze... dużych rozmiarów zwoje „snycer-
skiej” roślinności urozmaicano w niektórych partiach
złotym tłem dla zaakcentowania ich agresywnego dzia-
łania. Skala tych motywów w stosunku do wielkości
karty, a nade wszystko postaci w inicjałach jest wyjąt-
kowo znaczna i w takim ujęciu nie spotykana w ilumi-
natorstwie czeskim pierwszego dwudziestolecia w. XV.
W Pradze działało w tym czasie szereg indywidualnych
mistrzów z dużymi zespołami pomocników: Mistrz Mszału
Hasenburskiego z r. 1409, Mistrz Martyrologium z Ge-
rony, twórcy Biblii antwerpskiej etc. Por. J. P e ś i n a,
Obraz krajiny v ćeske knizni malbe kołem r. 1400 (Ume-
ni 1965, s. 233 i n.); J. Krasa, Na okraj nove studie
0 Mistru geronskeho martyrologia (Umeni 1966, s. 394
1 n.); G. Schmidt, Fragment eines bóhmischen Anti-
phonarium (Wiener Jahrbuch fiir Kunstgeschichte, XXII,
1969, s. 148 i n.) — artykuły te zawierają bibliografię
wcześniejszą. Poszczególne motywy, z których złożona
jest floratura rękopisu elbląskiego i niektóre tony bar-
wne: cynobry, żółcie, złoto, ciepłe zielenie występują w
Mszale hasenburskim. Ogólny wyraz jest jednak zupełnie
odrębny. Spośród publikowanego materiału w pewnym
stopniu zbliżona jest do niej bujna dekoracja Antyfona-
rza z początku w. XV (opublikowanego przez G. Schmid-
ta, il. 195, 200). Realizm, szczególnie postaci męskich, na-
wiązuje do osiągnięć Mistrza Martyrologium z Gerony —
wykwintność damy grabiącej siano, prezentuje typ „Pięk-
ny”, stylizacja jej głowy i motywy zdobnicze są elemen-
tami bardziej tradycyjnymi. Całość posiada wyraz indy-
widualny, stworzony ręką sprawnego artysty, który po-
siadał umiejętność tworzenia obrazu bardzo subtelnymi
niuansami barwnymi.
5. Biblia włocławska, Włocławek, Biblioteka Seminarium
Duchownego nr 19, fol, 42r. (fot. Bibl, Sem.)
>-*v
/
Y
/
V%hmmtu!rfct9
f inatUtfwufijtpium
| flrmoutf ffttniim
: ttoiumnitsrtdm
f: u ; tmfflmśiitttttdti
i ł ftttKUtt&ftUttfUffi
I ii / I fttii fiihli cufmtnr
j utmrdta&ujau*
• iłontctnuiiiiihw
iłSimtn ftić fJWtiftM Suiitmgjif tumf
i. fiin na itfiocuoaranmnar o*
^ Dtcus uratpotimfa
C* mfimtrrCmo dtimit tiiftlti
^ (jtio fiimtrft optim i fiitfCSiUc&tts bm
at tram Cun dtntfurfUiisnłii} i fi
mm ęttsHnnc aur ttfttrg atu umtm atf
1ttsaauimiftaotltotimt min * tfrcot chi
Criir luluamcms ram cmuta
f , cura i mml nttg^sa
iitmmUo3ur!itrirDiiśtimttmtaiiB’r>(np
Bmfbt&uCmffłttos ttmmsmttiimtc mmt
tu ttUi flrtwr j no'aipKIwramun
g Mani n tnrftuts n mm atrftts mumrtl
6. Biblia włocławska, Włocławek, Biblioteka Seminarium
Duchownego nr 19, fol. 88r. (fot. Bibl. Sem.)
43
spowodowany niepomyślnymi warunkami polity-
cznymi i społecznymi. Wyjątkiem było Gniezno —
stolica arcybiskupstwa nie przestawała pełnić
swojej funkcji centralnej wobec Kościoła nie tyl-
ko monarchii piastowskiej, lecz także pozostałych
ziem, niegdyś rządzonych przez tę dynastię; stwa-
rzało to pomyślne warunki fundacji. W kręgu
działalności arcybiskupa Jarosława Bogorii Skot-
nickiego pojawił się artysta zwany Mistrzem po-
staci Mojżesza (ryc. 4). Wykształcony niewątpli-
wie w skryptorium Jana ze Środy w Pradze, re-
prezentował najnowszy kierunek artystyczny
stworzony w tym środowisku. Zapoczątkowana
przez niego dekoracja malarska Biblii z r. 1373
była kontynuowana przez iluminatorów miejsco-
wych. Pozostały także ślady importowania goto-
wych luksusowych kodeksów iluminowanych. Na-
leżą do nich: Biblia z Włocławka (ryc, 5 i 6), zaku-
ności do przestrzeni zawartej w kształcie litery jest ana-
logiczny do miniatur rękopisu: Petrus de Crescen-
t i i s, Ruralium commodorum libri decem (Praga, Bi-
blioteka Uniwersytecka — dziękuję dr J. Krasie za
zwrócenie uwagi na ten kodeks), datowanym na początek
XV wieku. W kodeksie praskim mniej bogate i plasty-
czne są ramy litery, ale tony barw: błękitu, zieleni, sza-
rości, w motywach krajobrazowych są analogiczne. Na-
tomiast zupełnie odrębna jest floratura marginalna. W
elbląskiej Księdze... dużych rozmiarów zwoje „snycer-
skiej” roślinności urozmaicano w niektórych partiach
złotym tłem dla zaakcentowania ich agresywnego dzia-
łania. Skala tych motywów w stosunku do wielkości
karty, a nade wszystko postaci w inicjałach jest wyjąt-
kowo znaczna i w takim ujęciu nie spotykana w ilumi-
natorstwie czeskim pierwszego dwudziestolecia w. XV.
W Pradze działało w tym czasie szereg indywidualnych
mistrzów z dużymi zespołami pomocników: Mistrz Mszału
Hasenburskiego z r. 1409, Mistrz Martyrologium z Ge-
rony, twórcy Biblii antwerpskiej etc. Por. J. P e ś i n a,
Obraz krajiny v ćeske knizni malbe kołem r. 1400 (Ume-
ni 1965, s. 233 i n.); J. Krasa, Na okraj nove studie
0 Mistru geronskeho martyrologia (Umeni 1966, s. 394
1 n.); G. Schmidt, Fragment eines bóhmischen Anti-
phonarium (Wiener Jahrbuch fiir Kunstgeschichte, XXII,
1969, s. 148 i n.) — artykuły te zawierają bibliografię
wcześniejszą. Poszczególne motywy, z których złożona
jest floratura rękopisu elbląskiego i niektóre tony bar-
wne: cynobry, żółcie, złoto, ciepłe zielenie występują w
Mszale hasenburskim. Ogólny wyraz jest jednak zupełnie
odrębny. Spośród publikowanego materiału w pewnym
stopniu zbliżona jest do niej bujna dekoracja Antyfona-
rza z początku w. XV (opublikowanego przez G. Schmid-
ta, il. 195, 200). Realizm, szczególnie postaci męskich, na-
wiązuje do osiągnięć Mistrza Martyrologium z Gerony —
wykwintność damy grabiącej siano, prezentuje typ „Pięk-
ny”, stylizacja jej głowy i motywy zdobnicze są elemen-
tami bardziej tradycyjnymi. Całość posiada wyraz indy-
widualny, stworzony ręką sprawnego artysty, który po-
siadał umiejętność tworzenia obrazu bardzo subtelnymi
niuansami barwnymi.
5. Biblia włocławska, Włocławek, Biblioteka Seminarium
Duchownego nr 19, fol, 42r. (fot. Bibl, Sem.)
>-*v
/
Y
/
V%hmmtu!rfct9
f inatUtfwufijtpium
| flrmoutf ffttniim
: ttoiumnitsrtdm
f: u ; tmfflmśiitttttdti
i ł ftttKUtt&ftUttfUffi
I ii / I fttii fiihli cufmtnr
j utmrdta&ujau*
• iłontctnuiiiiihw
iłSimtn ftić fJWtiftM Suiitmgjif tumf
i. fiin na itfiocuoaranmnar o*
^ Dtcus uratpotimfa
C* mfimtrrCmo dtimit tiiftlti
^ (jtio fiimtrft optim i fiitfCSiUc&tts bm
at tram Cun dtntfurfUiisnłii} i fi
mm ęttsHnnc aur ttfttrg atu umtm atf
1ttsaauimiftaotltotimt min * tfrcot chi
Criir luluamcms ram cmuta
f , cura i mml nttg^sa
iitmmUo3ur!itrirDiiśtimttmtaiiB’r>(np
Bmfbt&uCmffłttos ttmmsmttiimtc mmt
tu ttUi flrtwr j no'aipKIwramun
g Mani n tnrftuts n mm atrftts mumrtl
6. Biblia włocławska, Włocławek, Biblioteka Seminarium
Duchownego nr 19, fol. 88r. (fot. Bibl. Sem.)
43