DOI article:
Samek, Jan: Porta angusta i nagrobki portalowe w Polsce: (Zapoznana symbolika wejścia w sztuce)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20405#0151
tam kościotrup z napiętym łukiem, anioł grający
na trąbie, panoiplia (wśród nich maczuga Herkule-
sa), sztandary, różnego rodzaju broń biała, części
zbroi (w tym uzbrojenie rzymskich legionów);
spostrzegamy także kulę ziemską i sferę armilar-
ną, poinaditio podstawy ze strąconych popiersi z na-
pisami DARIVS i ALEXANDER, skrzyżowane po-
chodnie z podkową, wreszcie aniołka z klepsydrą.
Elementy te w większości obrazują przemijanie
chwały ziemskiej. Należy podkreślić niewielkie
rozmiary portalu, z którym łączy się epitafium.
Z początku w. XVIII pochodzą też dwa okaza-
łe nagrobki z włączonym motywem portalu w ko-
ściele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie. Wcześniej-
szy z nich to pomnik Brzechffów: Rafała (zm.
1689), chorążego krakowskiego, i jego syna Jana
(zm. 1715), starosty krzeczowskiego n, w zachod-
niej, przyległej od południa do kościoła kaplicy,
p. w. Św. Franciszka Borgiasza (obecnie Wiecze-
rzy Pańskiej). Nagrobek Brzechffów (ryc. 10), wy-
konany z czarnego marmuru, wykuto według pro-
jektu Kacpra Bażanki w r. 1716 12. Ważkim ele-
mentem jest tu prostokątny portal zwieńczony
przerwanym przyczółkiem, wiodący na chór mu-
zyczny, po którego bokach umieszczono tablicę z
napisami. Powyżej, w osiach bocznych, na postu-
mentach znajdują się wykute w blasze popiersia
zmarłych. Pośrodku, ponad wejściem na chór, u-
mieszczono duży obraz z przedstawieniem Rafała
Brzechffy w otoczeniu rodziny i jezuitów. Na
książce, którą podaje Brzechffie jeden z jezuitów,
czytamy werset: ,,Si vis perfectus esse”.
Odpowiednikiem jak gdyby nagrobka Brzech-
ffów jest pomnik Branickich w kościele ŚŚ. Pio-
tra i Pawła w Krakowie umieszczony na wschod-
niej ścianie kaplicy Św. Stanisława Kostki, w po-
łudniowym ramieniu transeptu (ryc. 11). Monu-
ment dotyczy Jana Klemensa (zm. 1673) i Stefana
Mikołaja (zim. 1709) Branickich. Wykonany został
także z czarnego marmuru według projektu ar-
chitekta Kacpra Bażanki w 1. 1720—1725 13.
Nagrobek Branickich ugrupowany został rów-
nież wokół portalu, a właściwie dwóch portali, z
których prawy jest ślepy, lewy zaś prowadzi do
kaplicy Świętych Relikwii. W dolnej partii na-
grobka znajdują się dwa skośnie ustawione filary,
które ujmują to wejście. Ponad filarami umie-
szczono fragmenty przerwanego przyczółka w for-
mie wolut, na których ustawiono alegoryczne dre-
wniane figury Wiary i Męstwa. Nad portalem do-
strzegamy sarkofag z tablicą z napisem, powy-
żej znajduje się okrągły portret Stefana B ranie -
kiego, wojewody podlaskiego z żoną Katarzyną
z Sapiehów. Górna partia nagrobka skomponowa-
3. Nagrobek bpa Filipa Padniewskiego, ok. r. 1575,
w kaplicy Padniewskiego w katedrze na Wawelu (fot,
S. Kolowca)
11 S. Z a ł ę s k i, 00. Jezuici przy kościele Św. Pio-
tra i Pawła w Krakowie. Szkic historyczny, Nowy Sącz
1896, s. 91, 92; M. i S. Cerchowie i F. Kopera,
Pomniki Krakowa, III, Kraków 1904, s. 297 [tabl. 428];
0. Zagórowski, Architekt Kacper Bażanka (Biule-
tym HS, XVIII, 1956, nr 1, s. 101, 102, il. 12); Biało-
stocki, Symbolika drzwi.., s. 110.
12 Z a g ó r o w s k i, l. c.; Kościoły i klasztory Śród-
mieścia, 2 (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, Mia-
sto Kraków, cz. 3, kościół ŚŚ. Piotra i Pawła opracowała
1. Re jduch-Samkowa, Warszawa 1978, s. 82).
13 Z a ł ą s k i, o. c., s. 92—94; Cerchowie i Ko-
pera, o. c., III; s. 274 [fig. 427]; Zagórowski, o. c.,
s. ioi—102, il. 12; Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2,
s. 82—83.
143
na trąbie, panoiplia (wśród nich maczuga Herkule-
sa), sztandary, różnego rodzaju broń biała, części
zbroi (w tym uzbrojenie rzymskich legionów);
spostrzegamy także kulę ziemską i sferę armilar-
ną, poinaditio podstawy ze strąconych popiersi z na-
pisami DARIVS i ALEXANDER, skrzyżowane po-
chodnie z podkową, wreszcie aniołka z klepsydrą.
Elementy te w większości obrazują przemijanie
chwały ziemskiej. Należy podkreślić niewielkie
rozmiary portalu, z którym łączy się epitafium.
Z początku w. XVIII pochodzą też dwa okaza-
łe nagrobki z włączonym motywem portalu w ko-
ściele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie. Wcześniej-
szy z nich to pomnik Brzechffów: Rafała (zm.
1689), chorążego krakowskiego, i jego syna Jana
(zm. 1715), starosty krzeczowskiego n, w zachod-
niej, przyległej od południa do kościoła kaplicy,
p. w. Św. Franciszka Borgiasza (obecnie Wiecze-
rzy Pańskiej). Nagrobek Brzechffów (ryc. 10), wy-
konany z czarnego marmuru, wykuto według pro-
jektu Kacpra Bażanki w r. 1716 12. Ważkim ele-
mentem jest tu prostokątny portal zwieńczony
przerwanym przyczółkiem, wiodący na chór mu-
zyczny, po którego bokach umieszczono tablicę z
napisami. Powyżej, w osiach bocznych, na postu-
mentach znajdują się wykute w blasze popiersia
zmarłych. Pośrodku, ponad wejściem na chór, u-
mieszczono duży obraz z przedstawieniem Rafała
Brzechffy w otoczeniu rodziny i jezuitów. Na
książce, którą podaje Brzechffie jeden z jezuitów,
czytamy werset: ,,Si vis perfectus esse”.
Odpowiednikiem jak gdyby nagrobka Brzech-
ffów jest pomnik Branickich w kościele ŚŚ. Pio-
tra i Pawła w Krakowie umieszczony na wschod-
niej ścianie kaplicy Św. Stanisława Kostki, w po-
łudniowym ramieniu transeptu (ryc. 11). Monu-
ment dotyczy Jana Klemensa (zm. 1673) i Stefana
Mikołaja (zim. 1709) Branickich. Wykonany został
także z czarnego marmuru według projektu ar-
chitekta Kacpra Bażanki w 1. 1720—1725 13.
Nagrobek Branickich ugrupowany został rów-
nież wokół portalu, a właściwie dwóch portali, z
których prawy jest ślepy, lewy zaś prowadzi do
kaplicy Świętych Relikwii. W dolnej partii na-
grobka znajdują się dwa skośnie ustawione filary,
które ujmują to wejście. Ponad filarami umie-
szczono fragmenty przerwanego przyczółka w for-
mie wolut, na których ustawiono alegoryczne dre-
wniane figury Wiary i Męstwa. Nad portalem do-
strzegamy sarkofag z tablicą z napisem, powy-
żej znajduje się okrągły portret Stefana B ranie -
kiego, wojewody podlaskiego z żoną Katarzyną
z Sapiehów. Górna partia nagrobka skomponowa-
3. Nagrobek bpa Filipa Padniewskiego, ok. r. 1575,
w kaplicy Padniewskiego w katedrze na Wawelu (fot,
S. Kolowca)
11 S. Z a ł ę s k i, 00. Jezuici przy kościele Św. Pio-
tra i Pawła w Krakowie. Szkic historyczny, Nowy Sącz
1896, s. 91, 92; M. i S. Cerchowie i F. Kopera,
Pomniki Krakowa, III, Kraków 1904, s. 297 [tabl. 428];
0. Zagórowski, Architekt Kacper Bażanka (Biule-
tym HS, XVIII, 1956, nr 1, s. 101, 102, il. 12); Biało-
stocki, Symbolika drzwi.., s. 110.
12 Z a g ó r o w s k i, l. c.; Kościoły i klasztory Śród-
mieścia, 2 (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, Mia-
sto Kraków, cz. 3, kościół ŚŚ. Piotra i Pawła opracowała
1. Re jduch-Samkowa, Warszawa 1978, s. 82).
13 Z a ł ą s k i, o. c., s. 92—94; Cerchowie i Ko-
pera, o. c., III; s. 274 [fig. 427]; Zagórowski, o. c.,
s. ioi—102, il. 12; Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2,
s. 82—83.
143