Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (16.1980)

5. Część górna nagrobka Jana Stanisława Sapiehy
(zm. 1637) w kościele Św. Michała w Wilnie (fot. M. Kar-
powicz)

ły nagrobek Jana Tarły — wojewody lubelskiego.
Pomnik ten wykonany został w 1. 1752—1753
przez wybitnego rzeźbiarza Jana Jerzego Plerscha
w kościele Pijarów w Warszawie 14. Po wysiedle-
niu pijarów w r. 1834 został przez nich zabrany
i w r. 1864 zmontowany przez Faustyna Cenglera
w dawnym kościele Jezuitów. Ustawiono go tam
przy ścianie lewej nawy (pierwotnie znajdował
się nad wejściem do zakrystii), zniszczony zaś zo-
stał w czasie ostatniej wojny światowej — za-
chował się jedynie fragment przechowywany w
Muzeum Narodowym w Warszawie. Jak informu-
ją dawne fotografie (ryc. 12, 13) i ten nagrobek
połączony był organicznie z portalem. Portal ów,
zamknięty lukiem segmentowym, ujmowały dwa
skośnie ustawione pilastry z hermami podtrzy-
mującymi odcinki belkowania. Nad zwieńczeniem
znajdowała się nastawa mieszcząca obelisk, owal-
ne popiersie zmarłego oraz postacie alegoryczne.
Chociaż wykonane z boku zdjęcie może dawać

ToW. Nauk. Warszawskiego, II, r. 1933 (wyd. w 1934),
s. 43—59, tabl. 1 na s. 60); Białostocki, Symbolika
drzwi..., s. 7—10, ił. 1.

4. Kościół Św. Michała w Wilnie, rzut poziomy (wg
Z. Hendla)

na została wokół dużego malowidła ze sceną bite-
wną. Po bokach polichromii umieszczono owalne
portrety Jana Klemensa Branickiego, ojca mar-
szałka wielkiego koronnego, i jego żony Aleksan-
dry Katarzyny z Czarnieckich. Ponadto poniżej
ustawiono dwa rzeźbione popiersia męskie w stro-
jach szlacheckich, w zwieńczeniu zaś kartusz z
herbami Gryf podtrzymywany przez anioły. Pro-
gram nagrobka, tak jak to miało miejsce w epita-
fium Brzechffów nie jest specjalnie rozbudowa-
ny. Dla naszych rozważań interesujący jest fakt
połączenia go z wąskim przejściem do kaplicy.
Otwarta pozostaje kwestia, czy komponując na-
grobek nawiązano do wcześniejszych portali pro-
wadzących do kaplicy, czy też całość pochodzi z
jednego czasu — w tym miejscu bowiem należało-
by się spodziewać portalu większych rozmiarów,
jakie występują w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w
przejściach pomiędzy kaplicami.

W drugiej ćwierci XVIII w. powstał też okaza-

14 Z. B a t o w s k i, Pomnik Tarły w kościele Jezui-
tów w Warszawie i jego twórca. Przyczynek do dziejów
rzeźby w Polsce w. XVIII (Sprawozdania z posiedzeń

144