Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (17.1981)

Bywa, że mocą z gruntu wychyliwszy

zestawieniu z zasadniczą treścią tego rozdziału,
którą, jak wspomniano, jest mądrość, budzi w
pierwszej chwili podejrzenie, że zaszło tu jakieś
nieporozumienie. Te wątpliwości częściowo tyl-
ko rozwiewają użyte jako motto wersety z Pi-
sma Sw. Pierwszy z nich — z Księgi Przysłów
(Prov. 4, 11) — głosi: „Drogę mądrości ukażę To-
bie", drugi, pochodzący z Ewangelii Sw. Jana
(11, 11: „Łazarz, przyjaciel nasz, śpi"), z trud-
nością tylko jest w tym kontekście zrozumiały,
chyba że odniesiemy go do uśpionego feniksa
na ręku, którego budzi Amor.

Słuszność proponowanej interpretacji potwier-
dzają oba teksty tego rozdziału, a więc polski
i łaciński, w których omawia się szeroko studia
Baranowicza w Wilnie i Kaliszu oraz działal-
ność nauczycielską w Kijowie. Zawiera on wię-
cej danych biograficznych dotyczących adresata
aniżeli wątków symbolicznych. Te ostatnie jed-
Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, panegiryk nak znalazły uzupełnienie i pogłębienie w kom-
Redivivus Phoenix, winieta do rozdziału I pozycji winiety. Wyobraża ona w środkowym

medalionie dużą stosunkowo postać Amora jako
młodego chłopca, trzymającego w prawej ręce
Nie zawsze Smutna Atropos kupressy feniksa, lewą zaś wyciągającego ku niemu.

Szczepi:..... Przedstawiony jest w krótkim chitonie, z nim-

bem wokół głowy, rozłożonymi skrzydłami i koł-
czanem, częściowo widocznym na lewym biodrze.
Ławry zielone sławy wiecznej szczepi, Te akcesoria nie pozostawiają żadnej wątpliwoś-

I nieśmiertelnym tak wigorem krzepi; ci co do jego znaczenia. Wytłumaczenia jego

............ obecności w takim kontekście szukać należy w

Teraz, gdy ludzie na wiośnie w robocie, XM .... - , . . , , , . • i

. . . , . filozof u średniowiecza, która Amora iako uoso-

Taz smierc ku owej wziąwszy się ochocie,

Szczepę Łazarza w ziemię przyszczypiła: bienie miłości duchowej przeciwstawia miłości

Lecz trudno wyschłe, czym by go wilżyła. fizycznej (concupiscentia). Różnica między nimi

polega na tym, że właściwa temu uczuciu cie-

Dopełniają kompozycji wijące się między roi- kawość zostaje skierowana ku rzeczom wyższym,

werkami kartusza wstęgi z cytatami, treściowo stąd też Amor traktowany jest jako kategoria

związanymi z obrazem i tekstem. poznawcza, a więc droga do wiedzy i mądrości.

Ideą przewodnią całej kompozycji jest odra- Tak należy go odczytać, na co wskazuje nimb

dzanie się feniksa dzięki wierze (postać w obło- wokół jego głowy oraz gest lewej ręki wyciąg-

kach), która ożywia całą naturę i pokonuje niętej ku feniksowi, jakby go budzącej. Inter-

śmierć, ta bowiem nawet zwyciężywszy, ze zgni- pretacja taka znajduje poparcie w tekstach wer-

łych w ziemi ziaren wyprowadza kłosy zboża, z setów z Pisma Sw. użytych jako motto i mie-

jaj wywodzi kurczęta, a na ściętym pniu drze- szczących się na wstęgach nad głową Amora oraz

wa (nb. życia) zaszczepia zielony laur wiecznej na kartuszu, a dotyczących mądrości i jej zdo-

sławy. bywania własnym wysiłkiem.

Następną winietę na stronie 11 poświęcono Wątków symbolicznych dopatrywać się mo-

drugiej cnocie Baranowicza, a mianowicie Mąd- żna także w traktowaniu tła. Jest to rozległy

rości (Sapientia); zajmuje ona w tym zespole od- krajobraz, w którym występuje kilka kopczy-

rębne miejsce (ryc. 14) i zawiera, jak zobaczy- ków, niektóre posiadają otwory u dołu — mogą

my, cenne informacje dotyczące powstania tego to być ule albo mrowiska, a więc symbole pra-

panegiryku. Odróżnia się bowiem od pozostałych cowitości. Uderzające, że w tej winiecie, w od-

winiet pod względem technicznym, formalnym i różnieniu od większości w tym cyklu, tło jest

artystycznym. Zastosowany bowiem schemat ciemne, jakby pokryte gęstymi chmurami. Od

kompozycji — w którym na pierwszy plan wy- nich odbija promienisty nimb wokół głowy

suwa się duża stosunkowo postać Amora — w Amora, a ponieważ oświetla on część krajobrazu

84