DOI Artikel:
Gębarowicz, Mieczysław: Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, nieznany sztycharz drugiej połowy XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0094
zaczynają słowa: „Czułość a praca te są w jed-
nej sforze. Zaprzągłszy cnotę iadą w swym hu-
morze". Tworzą one niejako dyspozycję dalszej
treści, mianowicie pochwały dbałości Baranowi-
cza o Cerkiew i powierzone sobie owieczki. Po-
dobnie jak legendarny żuraw, który w celach
obronnych trzyma kamień w łapie, tak feniks-
-Baranowicz zawsze ma koło siebie krzyż, aby
nim bronić swoje stado. Czujność tę przejawia
on w życiu codziennym, poświęcając pracy noce,
czego sam autor jest świadkiem, gdyż jak zape-
wnia: „przy czułości Pasterza tu stoię". Owocem
tej pracy są dzieła Baranowicza, których same
już tytuły, zręcznie zestawione, stanowią oręż w
walce z heretykami. Np. Miecz (Mecz duchow-
ny) z r. 1666), Trąby (Truby slouńes propowied-
nych z r. 1674) oraz Miara (Nowa miara starej
wiary z r. 1676). Wreszcie dowodem czujności
17. Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, panegiryk pasterskiej jest dbałość o budynki cerkiewne, w
Redivivus Phoenix, winieta do rozdziału V szczególności te, które zburzył Batij.
Część tych wywodów znajduje odzwierciedle-
nie w sztychu. W jego środku na pierwszym
planie znajduje się pagórek, na którym pasą się
strzostwa doprowadzona umiejętność operowania owce Na jeg0 szczycie stoi feniks z mitrą bi-
małą formą, widoczna zwłaszcza w drobiazgowo skupią na głowie) trzymający w prawej łapie
opracowanej scenie wjazdu tryumfatora. Tu na krzyz biskupi w formie służącej Baranowiczowi
przestrzeni kilku centymetrów kwadratowych za herb Tło tworzy dobrze oddany rozległy
przedstawiony jest tłumny pochód, w którym krajobraz z drzewami i wodą oraz wzgórzami i
wyróżnić można obok głównego bohatera posta- spoczywającym u ich podnóża bydłem po prą-
cie związanych niewolników, a dalej mrowie wej stronie. Cały ten obraz tchnie pogodą i spo-
ludzkie w ujęciu formalnym przypominającym kojem> co poc[kreśla odnoszący się do feniksa cy-
niektóre partie bitwy chocimskiej. Nowy akcent ^
wnosi kompozycja w medalionie środkowym, w Kartusz skromniejszych niż inne rozmiarów
szczególności sielankowy w ogólnym nastroju ozywiony jest gęst0 kiściami owoców i kwiatów
krajobraz udatnie wykonany, chociaż nie bez u- między roiwerkami. U góry w środku w wieńcu
chybień perspektywicznych. Uderzają dwa szcze- laurowym umieszczono dwie połączone głowy
góły oparte na autopsji — jedyne u Krzczono- męskie To JanuSj ktory (jako mityCzny, wespół
wicza poza bitwą chocimską — a mianowicie z Saturnem> kr6l Lacjum) symbolizuje złoty
oracz z pługiem zaprzężonym w woły i pasterz wiek w dziejach świata. Poniżej, po bokach, na
grający na fujarce; ten ostatni lepiej podpatrzo- rolwerkach widac dwa żurawie, trzymające w
ny aniżeli narysowany. Winietę cechuje pewna łapach kamień. Z tekstu wynika, że ptak ten
jednolitość i zwartość treści, polegająca na ogra- był wzorem dia feniksa-Baranowicza.
niczeniu ilości wątków symbolicznych i ich jed- Znaczenie umieszczonych poniżej kaczek tru-
noznacznej wyrazistości. dno odgadnąćj emblematyka bowiem nowożyt-
Podobna winieta — umieszczona na stronie na wie 0 nich z literatury klasycznej tyle tylko,
21 (ryc. 17) — rozpoczyna rozdział piąty. Oma- ze rodzą się nad wodą i od pierwszej chwili ży-
wią ona następną zaletę Baranowicza, a miano- c;a do jeg0 końca pływają. Może zatem miały to
wicie Czujność (Vigilantia), dla której określenia by£ gęsi; znane z zasług w obronie Kapitolu, ale
autor używa wyrazu „Czułość". Mottem jest wer- symboliczna literatura nie wymienia ich w ogó-
set z Księgi Mądrości (6, 16), mówiący o tej cno- ie pół poniżej kartusza wypełnia jednolity kraj-
cie jako podstawie bezpieczeństwa osobistego. 0braz. Po lewej jego stronie wyobraził artysta
Potem następują słowa Chrystusa z Ewangelii grupę wysokich drzew, w których cieniu słabo
św. Jana (11, 43: „Zawołał, Łazarzu wynidź z na odbitce widoczna postać kładzie na ziemi ja-
grobu, i natychmiast wyszedł"), te jednak luźnie kiś ciężki przedmiot — scena wyobrażać miała
tylko wiążą się z „Czujnością". Polską wersję prawdopodobnie sypanie kopca przymierza mię-
88
nej sforze. Zaprzągłszy cnotę iadą w swym hu-
morze". Tworzą one niejako dyspozycję dalszej
treści, mianowicie pochwały dbałości Baranowi-
cza o Cerkiew i powierzone sobie owieczki. Po-
dobnie jak legendarny żuraw, który w celach
obronnych trzyma kamień w łapie, tak feniks-
-Baranowicz zawsze ma koło siebie krzyż, aby
nim bronić swoje stado. Czujność tę przejawia
on w życiu codziennym, poświęcając pracy noce,
czego sam autor jest świadkiem, gdyż jak zape-
wnia: „przy czułości Pasterza tu stoię". Owocem
tej pracy są dzieła Baranowicza, których same
już tytuły, zręcznie zestawione, stanowią oręż w
walce z heretykami. Np. Miecz (Mecz duchow-
ny) z r. 1666), Trąby (Truby slouńes propowied-
nych z r. 1674) oraz Miara (Nowa miara starej
wiary z r. 1676). Wreszcie dowodem czujności
17. Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, panegiryk pasterskiej jest dbałość o budynki cerkiewne, w
Redivivus Phoenix, winieta do rozdziału V szczególności te, które zburzył Batij.
Część tych wywodów znajduje odzwierciedle-
nie w sztychu. W jego środku na pierwszym
planie znajduje się pagórek, na którym pasą się
strzostwa doprowadzona umiejętność operowania owce Na jeg0 szczycie stoi feniks z mitrą bi-
małą formą, widoczna zwłaszcza w drobiazgowo skupią na głowie) trzymający w prawej łapie
opracowanej scenie wjazdu tryumfatora. Tu na krzyz biskupi w formie służącej Baranowiczowi
przestrzeni kilku centymetrów kwadratowych za herb Tło tworzy dobrze oddany rozległy
przedstawiony jest tłumny pochód, w którym krajobraz z drzewami i wodą oraz wzgórzami i
wyróżnić można obok głównego bohatera posta- spoczywającym u ich podnóża bydłem po prą-
cie związanych niewolników, a dalej mrowie wej stronie. Cały ten obraz tchnie pogodą i spo-
ludzkie w ujęciu formalnym przypominającym kojem> co poc[kreśla odnoszący się do feniksa cy-
niektóre partie bitwy chocimskiej. Nowy akcent ^
wnosi kompozycja w medalionie środkowym, w Kartusz skromniejszych niż inne rozmiarów
szczególności sielankowy w ogólnym nastroju ozywiony jest gęst0 kiściami owoców i kwiatów
krajobraz udatnie wykonany, chociaż nie bez u- między roiwerkami. U góry w środku w wieńcu
chybień perspektywicznych. Uderzają dwa szcze- laurowym umieszczono dwie połączone głowy
góły oparte na autopsji — jedyne u Krzczono- męskie To JanuSj ktory (jako mityCzny, wespół
wicza poza bitwą chocimską — a mianowicie z Saturnem> kr6l Lacjum) symbolizuje złoty
oracz z pługiem zaprzężonym w woły i pasterz wiek w dziejach świata. Poniżej, po bokach, na
grający na fujarce; ten ostatni lepiej podpatrzo- rolwerkach widac dwa żurawie, trzymające w
ny aniżeli narysowany. Winietę cechuje pewna łapach kamień. Z tekstu wynika, że ptak ten
jednolitość i zwartość treści, polegająca na ogra- był wzorem dia feniksa-Baranowicza.
niczeniu ilości wątków symbolicznych i ich jed- Znaczenie umieszczonych poniżej kaczek tru-
noznacznej wyrazistości. dno odgadnąćj emblematyka bowiem nowożyt-
Podobna winieta — umieszczona na stronie na wie 0 nich z literatury klasycznej tyle tylko,
21 (ryc. 17) — rozpoczyna rozdział piąty. Oma- ze rodzą się nad wodą i od pierwszej chwili ży-
wią ona następną zaletę Baranowicza, a miano- c;a do jeg0 końca pływają. Może zatem miały to
wicie Czujność (Vigilantia), dla której określenia by£ gęsi; znane z zasług w obronie Kapitolu, ale
autor używa wyrazu „Czułość". Mottem jest wer- symboliczna literatura nie wymienia ich w ogó-
set z Księgi Mądrości (6, 16), mówiący o tej cno- ie pół poniżej kartusza wypełnia jednolity kraj-
cie jako podstawie bezpieczeństwa osobistego. 0braz. Po lewej jego stronie wyobraził artysta
Potem następują słowa Chrystusa z Ewangelii grupę wysokich drzew, w których cieniu słabo
św. Jana (11, 43: „Zawołał, Łazarzu wynidź z na odbitce widoczna postać kładzie na ziemi ja-
grobu, i natychmiast wyszedł"), te jednak luźnie kiś ciężki przedmiot — scena wyobrażać miała
tylko wiążą się z „Czujnością". Polską wersję prawdopodobnie sypanie kopca przymierza mię-
88