DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Samotny jeździec: Drogi adaptacji i przekształceń tradycyjnego obrazu bohatera w twórczości Piotra Michałowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0193
3. Romeyn de Hooghe, Gloryjikacja Jana III Sobieskiego na tle bitwy pod Chocimiem, akwaforta (fot. Muze-
um Narodowe w Warszawie)
tym królewskim czapraku. Nie bez znaczenia jest
również analogiczne ukształtowanie terenu, z wi-
doczną z góry bitwą w tle i leżącym na ziemi nie-
określonym przedmiotem, odpowiadającym złama-
nemu łukowi tureckiemu pod kopytami rumaka
króla Jana. Zasadnicze różnice to strój, decydu-
jący o odmiennej identyfikacji jeźdźca, oraz układ
prawej ręki z szablą. Ten ostatni element, nie-
zbyt przekonywająco ujęty przez Romeyna de
Hooghe, bywał zresztą odmiennie rozwiązywany
również i w innych dziełach zależnych od jego
ryciny.
Wrażenie pendant obrazu poznańskiego spra-
wia Jeździec polski z dawnych zbiorów Szeptyc-
kich 7 (ryc. 4). Kompozycja jest tu niemal lu-
strzanym odbiciem Lisowczyka, z wyjątkiem re-
zygnacji ze zwrotu głowy konia i pozycji prawej
ręki trzymającej szablę, dostosowanej do przeci-
wnego kierunku całej kompozycji. Dość wyraź-
nie widoczne pentimento dowodzi, że i w tym
7 Obecne miejsce przechowywania nieznane, 50X63
(lub 44X54) cm — zob. M. S t e r 1 i n g, Piotr Michałow-
ski, Warszawa 1932, s. 83, il. na s. 61.
8 Wg J. Zanozińskiego (Piotr Michałowski.
wypadku artysta zdecydował się na przemalowa-
nie tylnych nóg zwierzęcia. Najważniejszą róż-
nicą jest bardziej szkicowy charakter obrazu ze
zbiorów Szeptyckich, co wyraża się jednak nie
tyle w stopniu opracowania szczegółów — w oby-
dwu dziełach potraktowanych sumarycznie — ile
w pośpiesznej budowie formy, rzucanej na płót-
no za pomocą szerokich pociągnięć pędzla, od-
miennej od staranniejszego, wielowarstwowego
modelunku Lisowczyka. Tak zbliżone do siebie
prace musiały powstać w tym samym mniej wię-
cej czasie ii w tym samym kręgu zainteresowań
Michałowskiego dla sztuki baroku. Obraz ze zbio-
rów Szeptyckich posiada niemniej własny pier-
wowzór, niezależny od bezpośredniej genealogii
Lisowczyka. Wskazanie go ułatwia rysunek o
identycznej w zasadzie kompozycji (Muzeum Na-
rodowe w Warszawie, Rys. Pol. 6305; (ryc. 5)),
będący jednocześnie wierną kopią jednego z licz-
nych siedemnastowiecznych portretów konnych 8
Życie i twórczość, 1800—1855, Warszawa 1965, s. 77) jest
to trawestacja sztychu reprodukującego wspomniany już
wyżej portret Baltazara Carlosa pędzla Velasqueza. O
rzeczywistej genealogii rysunku zob. niżej.
185
um Narodowe w Warszawie)
tym królewskim czapraku. Nie bez znaczenia jest
również analogiczne ukształtowanie terenu, z wi-
doczną z góry bitwą w tle i leżącym na ziemi nie-
określonym przedmiotem, odpowiadającym złama-
nemu łukowi tureckiemu pod kopytami rumaka
króla Jana. Zasadnicze różnice to strój, decydu-
jący o odmiennej identyfikacji jeźdźca, oraz układ
prawej ręki z szablą. Ten ostatni element, nie-
zbyt przekonywająco ujęty przez Romeyna de
Hooghe, bywał zresztą odmiennie rozwiązywany
również i w innych dziełach zależnych od jego
ryciny.
Wrażenie pendant obrazu poznańskiego spra-
wia Jeździec polski z dawnych zbiorów Szeptyc-
kich 7 (ryc. 4). Kompozycja jest tu niemal lu-
strzanym odbiciem Lisowczyka, z wyjątkiem re-
zygnacji ze zwrotu głowy konia i pozycji prawej
ręki trzymającej szablę, dostosowanej do przeci-
wnego kierunku całej kompozycji. Dość wyraź-
nie widoczne pentimento dowodzi, że i w tym
7 Obecne miejsce przechowywania nieznane, 50X63
(lub 44X54) cm — zob. M. S t e r 1 i n g, Piotr Michałow-
ski, Warszawa 1932, s. 83, il. na s. 61.
8 Wg J. Zanozińskiego (Piotr Michałowski.
wypadku artysta zdecydował się na przemalowa-
nie tylnych nóg zwierzęcia. Najważniejszą róż-
nicą jest bardziej szkicowy charakter obrazu ze
zbiorów Szeptyckich, co wyraża się jednak nie
tyle w stopniu opracowania szczegółów — w oby-
dwu dziełach potraktowanych sumarycznie — ile
w pośpiesznej budowie formy, rzucanej na płót-
no za pomocą szerokich pociągnięć pędzla, od-
miennej od staranniejszego, wielowarstwowego
modelunku Lisowczyka. Tak zbliżone do siebie
prace musiały powstać w tym samym mniej wię-
cej czasie ii w tym samym kręgu zainteresowań
Michałowskiego dla sztuki baroku. Obraz ze zbio-
rów Szeptyckich posiada niemniej własny pier-
wowzór, niezależny od bezpośredniej genealogii
Lisowczyka. Wskazanie go ułatwia rysunek o
identycznej w zasadzie kompozycji (Muzeum Na-
rodowe w Warszawie, Rys. Pol. 6305; (ryc. 5)),
będący jednocześnie wierną kopią jednego z licz-
nych siedemnastowiecznych portretów konnych 8
Życie i twórczość, 1800—1855, Warszawa 1965, s. 77) jest
to trawestacja sztychu reprodukującego wspomniany już
wyżej portret Baltazara Carlosa pędzla Velasqueza. O
rzeczywistej genealogii rysunku zob. niżej.
185