DOI article:
Pencakowski, Paweł: Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20540#0065
8. Pas barkowy i lewa ręka Chrystusa, fragment Krucyfiksu Slackerowskiego (fot.
Ti. Kalarus)
elastycznej powłoki, utrzymującej prężnie, wraz
z płaskimi mięśniami miękki ładunek brzucha, ale
na tyle plastycznej, że modelują się przez nią
nabrzmiałe, wypukłe linie żył"73. Autor stwier-
dza, że rozliczne „tytuły psychologiczne i teolo-
giczne stają się dla rzeźbiarza okazją do zade-
monstrowania nowej mechaniki ciała, którą pogłę-
bił w pracy nad figurami apostołów [Ołtarza Ma-
riackiego]".
Próba bliższego 'określenia charakteru i źró-
deł tej „nowej mechaniki ciała" przynosi intere-
sujące rezultaty. Trudno w tym miejscu omawiać
wszystkie „anatomiczne" aspekty kamiennego kru-
cyfiksu 74, chciałbym jednak wspomnieć przykła-
dowo o trzech charakterystycznych elementach
ilustrujących sposób ukazywania niektórych mię-
śni, kości, stawów oraz układu krwionośnego75.
Uważna obserwacja klatki piersiowej Chrystu-
sa w kamiennym krucyfiksie ujawnia istnienie
pewnych wypukłości rozmieszczonych symetrycz-
nie na jej bokach. To nie tylko żebra, jak suge-
rował Kępiński. W miejscach tych do ścian klat-
ki piersiowej człowieka przylega mięsień zębaty
przedni (musculus serratus anterior) '(ryc. 9, 10).
Ten duży, płaski mięsień, trudno dostrzegalny dla
niewprawnego oka, widoczny jest wyraźnie m. in.
wtedy, kiedy człowiek, wiszący na poziomo wy-
73 Kępiński, o.c, s. 57—58.
74 Można żywić nadzieję, że problem ten zostanie
kiedyś szczegółowo przeanalizowany przez specjalistę, któ-
ry zidentyfikuje ukazane przez rzeźbiarza mięśnie, ścię-
gna, stawy, naczynia krwionośne etc, opisze ich funkcję
ciągniętych rękach, usiłuje utrzymać się w takiej
pozycji lub podciągnąć ciało wyżej. Przy ustale-
niu (zablokowaniu w poziomie) barku i ramienia
serratus unterior jest pomocniczym mięśniem
wdechowym. W odpowiednim oświetleniu widocz-
ny on jest wyraźnie w figurze Ukrzyżowanego;
bez tego trudno go w ogóle zauważyć.
Obejrzenie właściwie oświetlonych, wyciągnię-
tych i skrzyżowanych stóp pozwala 'na rozpozna-
nie szczegółów zewnętrznej powierzchni stopy
i ukazanego w złożonym ruchu stawu skoko-
wego (ryc. 11, 12, 13). Odnajdujemy tu bez trudu
kostkę, ścięgno mięśnia strzałkowatego długiego
(musculus perroneus longus) oraz dostrzegamy ko-
liste wybrzuszenie nieco poniżej kostki. Jest to
napięty mięsień prostownik krótki palców {exten-
sor digitorum brevis), przykrywający jedną z ko-
ści stępu, tj. kość kuboidalną lub sześcienną (os
cuboideum), która wystaje właśnie wtedy, gdy sto-
pa jest wyprostowana, zwrócona do środka, a ró-
wnocześnie następują próby poruszania palcami.
Nabrzmiałe naczynia krwionośne na kończy-
nach Chrystusa to żyły powierzchowne i głębokie,
z których pierwsze tworzą swoistą siatkę, a drugie
biegną prostymi odcinkami i są grubsze. Na rę-
kach można wśród nich wyróżnić żyłę odłokcio-
wą (vena basilica) i jej ramię boczne — żyłę po-
i wypowie się na temat zgodności przedstawienia z rze-
czywistością.
75 Uwagi na ten temat zawdzięczam drowi Januszo-
wi Bromboszczowi i drowi Bartłomiejowi Kicie, któ-
rym w tym miejscu serdecznie dziękuję.
62
Ti. Kalarus)
elastycznej powłoki, utrzymującej prężnie, wraz
z płaskimi mięśniami miękki ładunek brzucha, ale
na tyle plastycznej, że modelują się przez nią
nabrzmiałe, wypukłe linie żył"73. Autor stwier-
dza, że rozliczne „tytuły psychologiczne i teolo-
giczne stają się dla rzeźbiarza okazją do zade-
monstrowania nowej mechaniki ciała, którą pogłę-
bił w pracy nad figurami apostołów [Ołtarza Ma-
riackiego]".
Próba bliższego 'określenia charakteru i źró-
deł tej „nowej mechaniki ciała" przynosi intere-
sujące rezultaty. Trudno w tym miejscu omawiać
wszystkie „anatomiczne" aspekty kamiennego kru-
cyfiksu 74, chciałbym jednak wspomnieć przykła-
dowo o trzech charakterystycznych elementach
ilustrujących sposób ukazywania niektórych mię-
śni, kości, stawów oraz układu krwionośnego75.
Uważna obserwacja klatki piersiowej Chrystu-
sa w kamiennym krucyfiksie ujawnia istnienie
pewnych wypukłości rozmieszczonych symetrycz-
nie na jej bokach. To nie tylko żebra, jak suge-
rował Kępiński. W miejscach tych do ścian klat-
ki piersiowej człowieka przylega mięsień zębaty
przedni (musculus serratus anterior) '(ryc. 9, 10).
Ten duży, płaski mięsień, trudno dostrzegalny dla
niewprawnego oka, widoczny jest wyraźnie m. in.
wtedy, kiedy człowiek, wiszący na poziomo wy-
73 Kępiński, o.c, s. 57—58.
74 Można żywić nadzieję, że problem ten zostanie
kiedyś szczegółowo przeanalizowany przez specjalistę, któ-
ry zidentyfikuje ukazane przez rzeźbiarza mięśnie, ścię-
gna, stawy, naczynia krwionośne etc, opisze ich funkcję
ciągniętych rękach, usiłuje utrzymać się w takiej
pozycji lub podciągnąć ciało wyżej. Przy ustale-
niu (zablokowaniu w poziomie) barku i ramienia
serratus unterior jest pomocniczym mięśniem
wdechowym. W odpowiednim oświetleniu widocz-
ny on jest wyraźnie w figurze Ukrzyżowanego;
bez tego trudno go w ogóle zauważyć.
Obejrzenie właściwie oświetlonych, wyciągnię-
tych i skrzyżowanych stóp pozwala 'na rozpozna-
nie szczegółów zewnętrznej powierzchni stopy
i ukazanego w złożonym ruchu stawu skoko-
wego (ryc. 11, 12, 13). Odnajdujemy tu bez trudu
kostkę, ścięgno mięśnia strzałkowatego długiego
(musculus perroneus longus) oraz dostrzegamy ko-
liste wybrzuszenie nieco poniżej kostki. Jest to
napięty mięsień prostownik krótki palców {exten-
sor digitorum brevis), przykrywający jedną z ko-
ści stępu, tj. kość kuboidalną lub sześcienną (os
cuboideum), która wystaje właśnie wtedy, gdy sto-
pa jest wyprostowana, zwrócona do środka, a ró-
wnocześnie następują próby poruszania palcami.
Nabrzmiałe naczynia krwionośne na kończy-
nach Chrystusa to żyły powierzchowne i głębokie,
z których pierwsze tworzą swoistą siatkę, a drugie
biegną prostymi odcinkami i są grubsze. Na rę-
kach można wśród nich wyróżnić żyłę odłokcio-
wą (vena basilica) i jej ramię boczne — żyłę po-
i wypowie się na temat zgodności przedstawienia z rze-
czywistością.
75 Uwagi na ten temat zawdzięczam drowi Januszo-
wi Bromboszczowi i drowi Bartłomiejowi Kicie, któ-
rym w tym miejscu serdecznie dziękuję.
62