Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (22.1986)

4. Mathias Griinewald, Kuszenie św. Antoniego, skrzydło poliptyku
z Isenheim, Colmar, Musee d'Unterlinden (wg Castellego) (repr. A. Rze-
pecki)

Patena ikonograficznym stało się Kuszenie św.
Antoniego, dające nieograniczone możliwości w
Prezentacji demonicznych, hybrydycznych mon-
strów.

Pośród wielu „kuszeń" Boscha najbardziej zna-
nymi są: obraz znajdujący się w zbiorach madryc-
kiego Prado (ryc. 6) oraz niezwykle bogaty i roz-
budowany (ikonograficznie Tryptyk lizboński (ryc.

Fantastyczny świat zaludniający dzieła Bo-
^ha nie jest jednak wynikiem czystej gry wy-
obraźni, ale reprezentuje to, co nazwali badacze

jego twórczości „symbolizmem jawnym" (w od-
różnieniu od „symbolizmu ukrytego" naturalizmu
flamandzkiego w XV w.) 7. Scena, „kuszenia" z
Tryptyku lizbońskiego, przybierająca postać cze-
goś w rodzaju sabatu lub czarnej mszy, posiada
wymiar koeimiczny, wiążąc legendę św. Antoniego

7 Zob. m. in.: A. Boczków sk a, Hieronim Bosch,
Warszawa 1974, oraz tejże, Tryumj Luny i Wenus.
Pasja Hieronima Boscha, Kraków 1980,

115