DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Marcinkowski, Wojciech: Dwa "Ogrojce" krakowskie: Uwagi na marginesie nowych publikacji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0150
10. Rzekomy cud w Bernie, drzeworyt w: Thomas M u r-
n e r, History von den jier Ketzren, Strassburg 1509
(wg M. Baxandall, Die Kunst der Bildschnitzer [...],
Mtinchen 1984)
pliny metodologicznej, należne jesit Autorowi u-
znanie za zwrócenie się ku dziełu trudnemu do
rozpoznania i to we wszystkich aspektach.
Ogrojec u Św. Barbary jest bezsprzecznie god-
ny poważnego studium. Szczególnie frapuje kon-
tekst funkcjonalny dzieła. Przedstawienie służą-
ce tylko wyjątkowo liturgii (Wielki Czwartek), na
co dzień zaś będące „narzędziem” indywidualnej
dewocji 48, użyte jest tu jiako nastawa ołtarzowa.
Wobec tego dylematu Pencaikowski przyznaje się
do bezsilności: „Należy stwierdzić, że rozwiąza-
nie, jakie zastosowano [...] jest w pewnym sensie
niezwykłe |[...] Nie znalazłem [...] takiego obiek-
tu, w którym wykorzystany byłby podobny do
omawianego układ” 49.
Ograniczę się tu do jednej sugestii. Do korpu-
sów nastaw szafiastych włączane były często star-
sze przedstawienia dewoeyjne bądź współczesne
rzeźby o ikonografii odpowiadającej typowym
przedstawieniom dewoeyjnym50. Przykładem pier-
wszej ewentualności — Mąż Boleści z tzw. Ołta-
rza Złotników z kościoła Św. Marii Magdaleny
we Wrocławiu51, drugiej — Mąż Boleści z reta-
bulum w Alt-Muhldorf 52. U Św. Barbary mamy
jednak do czynienia z przedstawienieim dewocyj-
11. Fragment tzw. Ołtarza Zmarłych, Berno, Kunstmuse-
um, 1505 (wg H. W a g n e r, Kunstmuseum Bern. Ge-
malde des 15. und 16. Jahrhunderts ohne Italien, Bern
1977)
nym usytuowanym bezpośrednio na mensie ołta-
rzowej:, oo stanowi daleko rzadszy usus, zasad-
niczo poświadczony tylko w przekazach ikonogra-
ficznych (Madonna — ryc. 9, pieta — rye. 10, fi-
gury świętych — ryc. 11) bądź literackich (Dzie-
ciątko Jezus 53).
Zdawać by się mogło, że lęk przed śmiercią,
wyrażany w przedstawieniu Ogrojca, zażegna
właśnie obietnica nowego życia — zawarta w li-
turgii eucharystycznej. Mimo to zaistnienie Ogroj-
48 Zob. Munk, o.e., s. 43 i n., 52 i n.
49 Penc akowski, o. e., s. 37.
so Na ten temat ostatnio B. Decker, Das Ende
des mittelalterlichen Kultbildes und die Plastik Hans
Leinbergers, Bamberg 1985 (Bamberger Studien zur
Kunistgeschichte uind Deirikmalpflege 3), s. 108, 140 i n.
61 M. S e m r a u, Der Altar der Breslauer Gold-
schmiede (Jahrbuch des Schlesischen Museums fur Kun-
stgewerbe und Altertiimer, IV, 1907), s. 71 i n., tabl. I.
52 I. Hausberger, Der Meister von Miihldorf,
der Maler Wilhelm Pdtzsold, Miiihldorf 1973, il. 12a.
H. Wentzel, Christkind [w:] Reallezikon zur
deutschen Kunstgeschichte, III, Stuttgart 1954, szp. 595—
596.
146
n e r, History von den jier Ketzren, Strassburg 1509
(wg M. Baxandall, Die Kunst der Bildschnitzer [...],
Mtinchen 1984)
pliny metodologicznej, należne jesit Autorowi u-
znanie za zwrócenie się ku dziełu trudnemu do
rozpoznania i to we wszystkich aspektach.
Ogrojec u Św. Barbary jest bezsprzecznie god-
ny poważnego studium. Szczególnie frapuje kon-
tekst funkcjonalny dzieła. Przedstawienie służą-
ce tylko wyjątkowo liturgii (Wielki Czwartek), na
co dzień zaś będące „narzędziem” indywidualnej
dewocji 48, użyte jest tu jiako nastawa ołtarzowa.
Wobec tego dylematu Pencaikowski przyznaje się
do bezsilności: „Należy stwierdzić, że rozwiąza-
nie, jakie zastosowano [...] jest w pewnym sensie
niezwykłe |[...] Nie znalazłem [...] takiego obiek-
tu, w którym wykorzystany byłby podobny do
omawianego układ” 49.
Ograniczę się tu do jednej sugestii. Do korpu-
sów nastaw szafiastych włączane były często star-
sze przedstawienia dewoeyjne bądź współczesne
rzeźby o ikonografii odpowiadającej typowym
przedstawieniom dewoeyjnym50. Przykładem pier-
wszej ewentualności — Mąż Boleści z tzw. Ołta-
rza Złotników z kościoła Św. Marii Magdaleny
we Wrocławiu51, drugiej — Mąż Boleści z reta-
bulum w Alt-Muhldorf 52. U Św. Barbary mamy
jednak do czynienia z przedstawienieim dewocyj-
11. Fragment tzw. Ołtarza Zmarłych, Berno, Kunstmuse-
um, 1505 (wg H. W a g n e r, Kunstmuseum Bern. Ge-
malde des 15. und 16. Jahrhunderts ohne Italien, Bern
1977)
nym usytuowanym bezpośrednio na mensie ołta-
rzowej:, oo stanowi daleko rzadszy usus, zasad-
niczo poświadczony tylko w przekazach ikonogra-
ficznych (Madonna — ryc. 9, pieta — rye. 10, fi-
gury świętych — ryc. 11) bądź literackich (Dzie-
ciątko Jezus 53).
Zdawać by się mogło, że lęk przed śmiercią,
wyrażany w przedstawieniu Ogrojca, zażegna
właśnie obietnica nowego życia — zawarta w li-
turgii eucharystycznej. Mimo to zaistnienie Ogroj-
48 Zob. Munk, o.e., s. 43 i n., 52 i n.
49 Penc akowski, o. e., s. 37.
so Na ten temat ostatnio B. Decker, Das Ende
des mittelalterlichen Kultbildes und die Plastik Hans
Leinbergers, Bamberg 1985 (Bamberger Studien zur
Kunistgeschichte uind Deirikmalpflege 3), s. 108, 140 i n.
61 M. S e m r a u, Der Altar der Breslauer Gold-
schmiede (Jahrbuch des Schlesischen Museums fur Kun-
stgewerbe und Altertiimer, IV, 1907), s. 71 i n., tabl. I.
52 I. Hausberger, Der Meister von Miihldorf,
der Maler Wilhelm Pdtzsold, Miiihldorf 1973, il. 12a.
H. Wentzel, Christkind [w:] Reallezikon zur
deutschen Kunstgeschichte, III, Stuttgart 1954, szp. 595—
596.
146