DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Gadomski, Jerzy; Różycka-Bryzek, Anna: Uwagi na marginesie artykułu Teresy Grzybkowskiej, "Ikona Matki Boskiej Częstochowskiej. Od Andegawenów do Jagiellonów"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20611#0137
Folia Historiae Artium, T. XXVI (1990)
PL ISSN 0071-6723
RECENZJE I PRZEGLĄDY
UWAGI NA MARGINESIE ARTYKUŁU TERESY GRZYBKOWSKIEJ, „IKONA MATKI BOSKIEJ
CZĘSTOCHOWSKIEJ. OD ANDEGAWENÓW DO JAGIELLONÓW”
[w:] „Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane
Adamowi Miłobędzkiemu” Warszawa 1988, s. 203—212
Narastająca w ciągu wieków literatura o ob-
razie częstochowskim, dawniej obfitsza w pozycje
0 charakterze dewocyjnyim, wzbogaciła się ostat-
nio — w związku z sześćsetleciem wprowadzenia
wizerunku do klasztoru Paulinów na Jasnej Gó-
rze — o wiele nowych opracowań. Po raz pier-
wszy zebrane zostały w jednej publikacji Naj-
starsze historie o częstochowskim, obrazie... w wer-
sjach oryginalnych i w tłumaczeniu, dające mo-
żność wglądu w całość tekstów, zamiast posługi-
wania się obiegowymi cytatami wyjętymi z kon-
tekstu, zatem i poczynienia nowych spostrzeżeń
1 interpretacji h Wyniki zaś badań nad obrazem,
prowadzonych w aspekcie kilku dyscyplin nauko-
wych: historycznej, historii sztuki, filologiczno-
-łiterackieh i konserwatorskich, przyniósł tom 5
Studia Claromontana 1 2. Rodzi się pytanie, czy wo-
bec rosnącej liczby publikacji o różnych założe-
niach metodycznych i różnym ciężarze gatunko-
wym, a także daleko nieraz posuniętej rozbież-
ności poglądów, należy mnożyć literaturę przez
dodawanie omówień czy recenzji o charakterze
polemicznym, może to bowiem grozić zagubieniem
istoty rzeczy w nadmiarze słów. Z drugiej jednak
strony, gdy pojawiają się prace o niewielkim po-
czuciu naukowej odpowiedzialności, budzi się po-
trzeba krytycznego ustosunkowania się do sfor-
mułowań, które —• niosąc w sobie pozory spój-
ności albo nawet tę spójność tworząc w sposób
tendencyjny — mogą wprowadzić czy utrwalić
naylące mniemanie, że nasza wiedza o obrazie jest
1 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Pan-
ny Maryi. XV i XVI wiek, wydał H. Kowalewicz,
przekłady H, Kowalewicz, M. Kowalewicz o-
niemal pełna i wokół jego dziejów średniowie-
cznych niewiele już pozostało wątpliwości.
Wrażenie takie sprawia artykuł T. Grzybkow-
ekie j. W wielu bowiem kwestiach dotąd spornych
lub nie wyjaśnionych Autorka nie ma żadnych wą-
tpliwości, podając swoje domniemania jako roz-
wiązania pewne, można więc po lekturze artyku-
łu sądzić, że droga obrazu z Athosu przez Budę do
Częstochowy, a następnie przebieg odnowy po
profanacji w r. 1430 zostały już rozstrzygnięte.
Dobieranie i przystosowywanie źródeł do włas-
nych koncepcji i rozpowszechnianie dowolnie do-
branych sądów bywa szkodliwe nawet w publi-
cystyce, w pracy naukowej zaś jest niedopusz-
czalne.
Rozpoczynając omówienie kilku tylko kwestii
— krytyczny bowiem przegląd całości tekstu
zabrałby zbyt dużo miejsca — od okoliczności po-
jawienia się obrazu w Polsce i jego znaczenia hi-
storycznego w pierwszym tu okresie, w świetle
nawet tak skąpych przekazów pisanych, jakie po-
siadamy, nie jest udowodnione, a nawet sprzeczne
z nimi przypisanie roli właściwej ofiarodawczyni
Jadwidze, w której „bagażach wyprawowych” o-
braz miał przybyć do Polski latem r. 1384; prze-
znaczony do klasztoru w Częstochowie, założone-
go jako miejsce pielgrzymkowe polskiej linii An-
degawenów, miał stamtąd królowej patronować
(s. 202—204). Określany jako „dynastyczne wo-
tum”, w toku całego rozumowania jawi się niemal
wyłącznie jako przedmiot manipulacji w celach
w a, wstępy i wprowadzenia H. Kowalewicz, Z. Ró-
żanów, J. Golonka ZP, Warszawa 1983.
2 Studia Claromontana, 5, 1984.
133
PL ISSN 0071-6723
RECENZJE I PRZEGLĄDY
UWAGI NA MARGINESIE ARTYKUŁU TERESY GRZYBKOWSKIEJ, „IKONA MATKI BOSKIEJ
CZĘSTOCHOWSKIEJ. OD ANDEGAWENÓW DO JAGIELLONÓW”
[w:] „Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane
Adamowi Miłobędzkiemu” Warszawa 1988, s. 203—212
Narastająca w ciągu wieków literatura o ob-
razie częstochowskim, dawniej obfitsza w pozycje
0 charakterze dewocyjnyim, wzbogaciła się ostat-
nio — w związku z sześćsetleciem wprowadzenia
wizerunku do klasztoru Paulinów na Jasnej Gó-
rze — o wiele nowych opracowań. Po raz pier-
wszy zebrane zostały w jednej publikacji Naj-
starsze historie o częstochowskim, obrazie... w wer-
sjach oryginalnych i w tłumaczeniu, dające mo-
żność wglądu w całość tekstów, zamiast posługi-
wania się obiegowymi cytatami wyjętymi z kon-
tekstu, zatem i poczynienia nowych spostrzeżeń
1 interpretacji h Wyniki zaś badań nad obrazem,
prowadzonych w aspekcie kilku dyscyplin nauko-
wych: historycznej, historii sztuki, filologiczno-
-łiterackieh i konserwatorskich, przyniósł tom 5
Studia Claromontana 1 2. Rodzi się pytanie, czy wo-
bec rosnącej liczby publikacji o różnych założe-
niach metodycznych i różnym ciężarze gatunko-
wym, a także daleko nieraz posuniętej rozbież-
ności poglądów, należy mnożyć literaturę przez
dodawanie omówień czy recenzji o charakterze
polemicznym, może to bowiem grozić zagubieniem
istoty rzeczy w nadmiarze słów. Z drugiej jednak
strony, gdy pojawiają się prace o niewielkim po-
czuciu naukowej odpowiedzialności, budzi się po-
trzeba krytycznego ustosunkowania się do sfor-
mułowań, które —• niosąc w sobie pozory spój-
ności albo nawet tę spójność tworząc w sposób
tendencyjny — mogą wprowadzić czy utrwalić
naylące mniemanie, że nasza wiedza o obrazie jest
1 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Pan-
ny Maryi. XV i XVI wiek, wydał H. Kowalewicz,
przekłady H, Kowalewicz, M. Kowalewicz o-
niemal pełna i wokół jego dziejów średniowie-
cznych niewiele już pozostało wątpliwości.
Wrażenie takie sprawia artykuł T. Grzybkow-
ekie j. W wielu bowiem kwestiach dotąd spornych
lub nie wyjaśnionych Autorka nie ma żadnych wą-
tpliwości, podając swoje domniemania jako roz-
wiązania pewne, można więc po lekturze artyku-
łu sądzić, że droga obrazu z Athosu przez Budę do
Częstochowy, a następnie przebieg odnowy po
profanacji w r. 1430 zostały już rozstrzygnięte.
Dobieranie i przystosowywanie źródeł do włas-
nych koncepcji i rozpowszechnianie dowolnie do-
branych sądów bywa szkodliwe nawet w publi-
cystyce, w pracy naukowej zaś jest niedopusz-
czalne.
Rozpoczynając omówienie kilku tylko kwestii
— krytyczny bowiem przegląd całości tekstu
zabrałby zbyt dużo miejsca — od okoliczności po-
jawienia się obrazu w Polsce i jego znaczenia hi-
storycznego w pierwszym tu okresie, w świetle
nawet tak skąpych przekazów pisanych, jakie po-
siadamy, nie jest udowodnione, a nawet sprzeczne
z nimi przypisanie roli właściwej ofiarodawczyni
Jadwidze, w której „bagażach wyprawowych” o-
braz miał przybyć do Polski latem r. 1384; prze-
znaczony do klasztoru w Częstochowie, założone-
go jako miejsce pielgrzymkowe polskiej linii An-
degawenów, miał stamtąd królowej patronować
(s. 202—204). Określany jako „dynastyczne wo-
tum”, w toku całego rozumowania jawi się niemal
wyłącznie jako przedmiot manipulacji w celach
w a, wstępy i wprowadzenia H. Kowalewicz, Z. Ró-
żanów, J. Golonka ZP, Warszawa 1983.
2 Studia Claromontana, 5, 1984.
133