Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (26.1990)

układu palców. Wespół z obiektywnie udokumen-
towanym faktem kilkakrotnych przemalowań
prowadzi to do całkiem uzasadnionego przypusz-
czenia, że w pierwotnym kształcie również i ten
szczegół kompozycji został wiernie powtórzony
za rytowaną reprodukcją wzoru Martina de Vos,
gdzie palce lewej 'dłoni są wyraźnie zgięte, jakby
w geście przytrzymywania fałd płaszcza.

W przedstawionych rozważaniach na temat ge-
nezy formalinęj obrazu oraz rodzaju przekształ-
ceń, jakim forma ta stopniowo ulegała — ogra-
niczam się celowo do tych. elementów, które sta-
nowią jakieś novum w dotychczasowym stanie
badań. Istniejąca literatura zawiera wystarczają-
co 'dokładne opisy obrazu by je powtarzać, zwła-
szcza że nie nastąpiły żadne nowe odkrycia, któ-
re mogłaby dopiero przynieść nowocześnie prze-
prowadzona konserwacja poprzedzona sporządze-
niem szczegółowych rentgeinogramów 39.

W ocenie cech stylowych i czasu powstania
zachowują swą aktualność przytoczone wcześniej
wnioski M. Sfcrudldlka, które można jedynie nie-
znacznie skorygować. Wedle aktualnie obowiązu-
jącej terminologii obraz należałoby określić jako
manierystycziny, ale ustalenie datowania ściślej-
szego niż na łata ok. 1630 r. nie wydaje się mo-
żliwe.

Osoba autora również pozostaje nieznana.
Wskazany fakt istnienia odrębnych wzorów gra-
ficznych pozwala jedynie na obalenie tradycyjne-
go przekonania o bezpośrednim związku łączącym
obraz ostrobramski z krakowskim środowiskiem
artystycznym. Uderzające podobieństwo z obra-
zem Madonny z tutejszego kościoła Bożego Ciała
wynika z wierności wobec miedziorytniczej re-
produkcji kompozycji Martina de Vos. Obydwa
obrazy łączy również zbliżony czas powstania,
czego dowodzi użycie analogicznych środków ma-
larskich i podobnie trafne oddanie cech stylowych
pierwowzorów.

Przeciwko tezie o krakowśkim pochodzeniu
obrazu czy jego twórcy świadczy też spektaku-
larny przykład istnienia odpowiednika Matki Bo-
skiej Ostrobramskiej w malarstwie hiszpańskim.

wadzonych robót. Pełne sprawozdanie z przebiegu, za-
kresu i rodzaju czynności konserwatorskich nigdy się
jednak nie ukazało. Nie udało mi się też natrafić na
ślad dziennika konserwatorskiego, jaki prof. Jan Rut-
kowski teoretycznie powinien był prowadzić. Jedynym
„dowodem rzeczowym” pozostaje seria zdjęć J. Bułhaka,
w oryginalnych odbitkach rozproszona po różnych zbio-
rach. Oryginały negatywów z 1927 r. uległy zniszczeniu
w czasie wojny, zostały jednak odtworzone i przekaza-
ne przez spadkobierców J. Bułhaka do zbiorów Muzeum

15. Ręce Matki Boskiej Ostrobramskiej — stan w czasie
konserwacji (fot. J. Bułhak, 1927)

16. Ręce Matki Boskiej C = r-

serwacji (fo fc

I. m

83