DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Francuski posąg kamienny Madonny z Dzieciątkiem z wieku XVI w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0049
5. Madonna z Dzieciątkiem fundacji Jeanne d Evreux, około
1324—1339, Paryż, Musee du Louvre (wg Lesfastes du gothiąue..)
biarza stanowią one właściwy kontekst dla przecho-
wywanej w Krakowie figury.
Za wzór dla grupy rzeźb, zbliżonych doń pod
względem ikonograficzno-formalnym, uznać wypada
zachowaną w kościele parafialnym w Mainneville
(dep. Eure), a pochodzący z tamtejszej kaplicy zam-
kowej marmurowy posąg Madonny z Dzieciątkiem,
ufundowany zapewne przez koadiutora królestwa
Enguerranda le Potier de Marigny do własnej kaplicy
grobowej niedługo przed jego gwałtowną śmiercią
w roku 131512 (ryc. 4). Zgodnie z sugestią Johanny
Heinrich dodać tu można jeszcze figurkę ze srebrnego
relikwiarza z Nivelles o identycznym układzie płasz-
cza13. W obu pojawia się po raz pierwszy zespół
motywów charakterystyczny dla rzeźby „krakow-
skiej”. Sposób ukształtowania obu postaci i spowija-
jących je draperii, układ „fartucha”, a zwłaszcza
welonu dokładnie powtórzony został przez naszego
rzeźbiarza. Maria z Mainneville powstała najpraw-
dopodobniej w Paryżu, a jej datowanie na lata
1310-1315 potwierdza styl, swym monumentalizmem
nawiązujący do tradycji plastyki katedralnej o wyraź-
nym rodowodzie XIII-wiecznym14. Wystrój rzeźbiar-
ski kaplicy w Mainneville, na który oprócz Madonny
z Dzieciątkiem składał się posąg św. Ludwika, wy-
warł wpływ na koncepcję dekoracji innych wnętrz
sakralnych. Nieprzypadkowo jakiś czas później w po-
bliskim Gisors, włościach szambelana Filipa IV Pier-
re de Chambly, powstały posągi świętych, a na
fasadzie kościoła do dziś znajduje się figura Marii
z Dzieciątkiem wyraźnie nawiązująca do rzeźby
z Mainneville15.
Identyczny z wymienionymi figurami układ szat
i dobór motywów ikonograficznych odnajdujemy
w wykonanej ze srebra, złoconej statuetce Madonny
z Dzieciątkiem, którą w roku 1339 ofiarowała do
skarbca w Saint-Denis wdowa po Karolu IV, wspom-
niana Jeanne d'Evreux16 (ryc. 5). Powstała w latach
1324-1339 figurka jest frontalna, ujęta w kontrapoście
z zaznaczeniem hanchement, spowita w perfekcyjnie
prowadzoną draperię poszerzoną po bokach fałdami
0 formie kaskad. Pozbawiona złotniczej korony (w
dłoni pozostało tylko berło w postaci lilii heraldycz-
nej), pomimo niezbyt wielkich rozmiarów uderza
monumentalizmem i prawie klasycznym kanonem
piękna. Rzeźba ta, choć należąca do licznych w owym
czasie dzieł złotniczych tego rodzaju, zyskała sobie
występujące w licznych wariantach naśladownictwa
1 przetworzenia upowszechniające prezentowany
przez nią typ ikonograficzno-formalny na terenie
Francji17.
Na przykładzie srebrnej Madonny Jeanne d'Evre-
ux szczególnie wyraźnie dają się uchwycić różnice
pomiędzy tym, co jest wynikiem powtórzenia okre-
12 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 147-148; Tejże, La
sculpture [w:] Lefranęois-Pillion, J. Lafond, L’art du XIV‘
siecle en France, Paris 1954, s. 70, il. XI; A. Kutal, Bemerkungen
zur Altstadter Madonna in Prag (Sbomik prąci Filosoficke fakulty
Brnenske university — Rada umenovedna, 15, 1966), s. 6; Suc-
kale, o.c., s. 42; Schwartz, o. c., L, s. 50-52, II, il. 1. Posągi
z Mainneville, Pont-aux-Dames oraz Madonnę Jeanne d’Evreux
powołuje w kontekście rzeźby w muzeum krakowskim Helena
Małkiewiczówna (zob. przyp. 3), trafnie dostrzegając łączące je
związki ikonograficzno-formalne.
13 J. Heinrich, Die Entwicklung der Madonnenstatuen in
Frankreich, Frankfurt a. Main 1933, s. 51.
14 M. Aubert datuje rzeźby z Mainneville na lata dwudzieste
XIV wieku (por. Kutal, o. c., s. 6-7), co wyklucza fundację
Enguerranda. Styl wszakże wskazuje na słuszność datowania około
1315. Heinrich, o. c., s. 37; Schwarz, o. c., 51-52.
15 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 149, il. 11; P.
Deschamps, A propos de la statuę de Saint Louis a Mainneville
(Bulletin Monumental, 127/1, 1969), s. 36; Kutal, o. c., s. 7.
16 Baron [w:] Lesfastes du gothiąue..., s. 232-233, pl. 28, nr
kat. 186; Heinrich, o. c., s. 51.
17 Vloberg, o. c., s. 148-149; J. Evans, Art in Medieual
France, Paris 1967, s. 207; E. Steingraber, Eine Reliąuienaltar
Kónig Philips V und Kónigin Johannas von Frankreich (Pantheon,
33, 1975) s. 91-99.
45
1324—1339, Paryż, Musee du Louvre (wg Lesfastes du gothiąue..)
biarza stanowią one właściwy kontekst dla przecho-
wywanej w Krakowie figury.
Za wzór dla grupy rzeźb, zbliżonych doń pod
względem ikonograficzno-formalnym, uznać wypada
zachowaną w kościele parafialnym w Mainneville
(dep. Eure), a pochodzący z tamtejszej kaplicy zam-
kowej marmurowy posąg Madonny z Dzieciątkiem,
ufundowany zapewne przez koadiutora królestwa
Enguerranda le Potier de Marigny do własnej kaplicy
grobowej niedługo przed jego gwałtowną śmiercią
w roku 131512 (ryc. 4). Zgodnie z sugestią Johanny
Heinrich dodać tu można jeszcze figurkę ze srebrnego
relikwiarza z Nivelles o identycznym układzie płasz-
cza13. W obu pojawia się po raz pierwszy zespół
motywów charakterystyczny dla rzeźby „krakow-
skiej”. Sposób ukształtowania obu postaci i spowija-
jących je draperii, układ „fartucha”, a zwłaszcza
welonu dokładnie powtórzony został przez naszego
rzeźbiarza. Maria z Mainneville powstała najpraw-
dopodobniej w Paryżu, a jej datowanie na lata
1310-1315 potwierdza styl, swym monumentalizmem
nawiązujący do tradycji plastyki katedralnej o wyraź-
nym rodowodzie XIII-wiecznym14. Wystrój rzeźbiar-
ski kaplicy w Mainneville, na który oprócz Madonny
z Dzieciątkiem składał się posąg św. Ludwika, wy-
warł wpływ na koncepcję dekoracji innych wnętrz
sakralnych. Nieprzypadkowo jakiś czas później w po-
bliskim Gisors, włościach szambelana Filipa IV Pier-
re de Chambly, powstały posągi świętych, a na
fasadzie kościoła do dziś znajduje się figura Marii
z Dzieciątkiem wyraźnie nawiązująca do rzeźby
z Mainneville15.
Identyczny z wymienionymi figurami układ szat
i dobór motywów ikonograficznych odnajdujemy
w wykonanej ze srebra, złoconej statuetce Madonny
z Dzieciątkiem, którą w roku 1339 ofiarowała do
skarbca w Saint-Denis wdowa po Karolu IV, wspom-
niana Jeanne d'Evreux16 (ryc. 5). Powstała w latach
1324-1339 figurka jest frontalna, ujęta w kontrapoście
z zaznaczeniem hanchement, spowita w perfekcyjnie
prowadzoną draperię poszerzoną po bokach fałdami
0 formie kaskad. Pozbawiona złotniczej korony (w
dłoni pozostało tylko berło w postaci lilii heraldycz-
nej), pomimo niezbyt wielkich rozmiarów uderza
monumentalizmem i prawie klasycznym kanonem
piękna. Rzeźba ta, choć należąca do licznych w owym
czasie dzieł złotniczych tego rodzaju, zyskała sobie
występujące w licznych wariantach naśladownictwa
1 przetworzenia upowszechniające prezentowany
przez nią typ ikonograficzno-formalny na terenie
Francji17.
Na przykładzie srebrnej Madonny Jeanne d'Evre-
ux szczególnie wyraźnie dają się uchwycić różnice
pomiędzy tym, co jest wynikiem powtórzenia okre-
12 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 147-148; Tejże, La
sculpture [w:] Lefranęois-Pillion, J. Lafond, L’art du XIV‘
siecle en France, Paris 1954, s. 70, il. XI; A. Kutal, Bemerkungen
zur Altstadter Madonna in Prag (Sbomik prąci Filosoficke fakulty
Brnenske university — Rada umenovedna, 15, 1966), s. 6; Suc-
kale, o.c., s. 42; Schwartz, o. c., L, s. 50-52, II, il. 1. Posągi
z Mainneville, Pont-aux-Dames oraz Madonnę Jeanne d’Evreux
powołuje w kontekście rzeźby w muzeum krakowskim Helena
Małkiewiczówna (zob. przyp. 3), trafnie dostrzegając łączące je
związki ikonograficzno-formalne.
13 J. Heinrich, Die Entwicklung der Madonnenstatuen in
Frankreich, Frankfurt a. Main 1933, s. 51.
14 M. Aubert datuje rzeźby z Mainneville na lata dwudzieste
XIV wieku (por. Kutal, o. c., s. 6-7), co wyklucza fundację
Enguerranda. Styl wszakże wskazuje na słuszność datowania około
1315. Heinrich, o. c., s. 37; Schwarz, o. c., 51-52.
15 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 149, il. 11; P.
Deschamps, A propos de la statuę de Saint Louis a Mainneville
(Bulletin Monumental, 127/1, 1969), s. 36; Kutal, o. c., s. 7.
16 Baron [w:] Lesfastes du gothiąue..., s. 232-233, pl. 28, nr
kat. 186; Heinrich, o. c., s. 51.
17 Vloberg, o. c., s. 148-149; J. Evans, Art in Medieual
France, Paris 1967, s. 207; E. Steingraber, Eine Reliąuienaltar
Kónig Philips V und Kónigin Johannas von Frankreich (Pantheon,
33, 1975) s. 91-99.
45