DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Francuski posąg kamienny Madonny z Dzieciątkiem z wieku XVI w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0052
8. Evrard d Orleans, Guy Baudet, 1341, Katedra w Langres (fot
Service photographiąue de la reunion des musees nationaux de
France)
Strój odznacza się taką samą swoistą malarskością,
być może mającą źródło w umiejętnościach malar-
skich mistrza. Wyrazem jej jest dążność do oddania
zróżnicowanej faktury i grubości tkanin. Poprzez
cienkie rękawiczki, podobnie jak stopy Jezusa przebi-
jające przez otulający je welon, widoczne są palce.
Sztywna kapa fałduje się jak suknia Marii, z za-
chowaniem praw grubszego materiału. Powierzchnia
infuły jest gładka i sztywna, podczas gdy welon Marii
— cienki, jakby przejrzysty. Przy sumarycznym mo-
delunku autor wyraźnie dba o zaznaczenie szczegó-
łów. Wystarczy spojrzeć, z jaką dokładnością wy-
konana została dekoracja infuły, zakończenia paliu-
sza Baudeta i zbliżone doń frędzle tworzące bordiurę
welonu „krakowskiej” Madonny. Motywy te, rzadko
obecne we francuskiej rzeźbie pierwszej połowy wieku
XIV, nie pojawiają się w przedstawieniach Madonny
z Dzieciątkiem; poza jedynym znanym mi przykła-
29Schmoll gen. Eisenwerth, o. c., s. 58, il. 11 i 30:
Schwarz, o. c, I, s. 71, II, il. 5.
30 Marmur, wysokość 95 cm, korona restaurowana; lesfastes
du gothiąue..., s. 89, nr kat 90.
31 Teuflles, kościół parafialny, Madonna z Dzieciątkiem, kamień,
restaurowana polichromia, wysokość: 185 cm; Iesfasteś du gothiąue...,
s. 90, nr kat. 34: Beauficiel, kościół parafialny, Madonna kamienna,
polichromowana, wysokość 160 cm, ibid., s. 96-97, nr kat 42.
32 Za zwrócenie uwagi na oba te posągi (w Metropolitan
Museum of Art, The Cloisters Collection Acc. Nov. 25120299 oraz
dem: marmurowym posągiem z Morhange, co może
świadczyć o ich nadmozańskim rodowodzie29. Rzeź-
by z Krakowa i Langres łączy również sposób
modelowania twarzy, których rysy i kształty wykazu-
ją daleko idące zbieżności. Wszystkie wspomniane
wyżej cechy pozwalają na poszukiwanie autora oma-
wianej Madonny około roku 1350 w kręgu paryskiej
pracowni Evrarda d'Orleans.
Wśród dzieł zgromadzonych na wystawie „Les
fastes du gothiąue”, zorganizowanej przez Galeries
Nationales du Grandę Palais w Luwrze, a poświęco-
nej sztuce francuskiej czasów Karola V, znalazło się
kilka rzeźb, które pod względem ikonograficzno-for-
malnym i stylistycznym wywodzić można z „grupy
Guy Baudeta”, a tym samym łączyć z naszą Madon-
ną. Należy do nich marmurowa figura Matki Boskiej
z Dzieciątkiem, która wtórnie znajduje się w kościele
parafialnym w Bouee (dep. Loire Atlantiąue), łączona
przez Baron z kilkoma innymi, zachowanymi w de-
partamencie Oise, oraz wspomnianą nowojorską Ma-
donną z Pont-aux-Dames, datowaną na drugą ćwierć
wieku XIV i uznaną za dzieło paryskie30. Bliższy
naszej Madonnie, bardziej „prowincjonalny” charak-
ter wykazują inne kamienne figury w Beauficiel
i Teuflles (dep. Eure i Somme), obie powstałe w dru-
giej ćwierci wieku XIV i należące do szerokiego nurtu
rzeźb produkowanych przez skromniejsze warsztaty
paryskie31. Z ich stosunkowo dużej liczby naszą
uwagę przyciągają też czternastowieczne kamienne
posągi Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze zbiorów
w Nowym Jorku (Metropolitan Museum of Art) oraz
w Londynie (Victoria and Albert Museum)32. Typ
ikonograficzny, charakter stylowy i jakość wyko-
nania pozwala — wraz z Madonną z Muzeum
Narodowego w Krakowie — włączyć je do oeuvre
środowiska paryskiego (lub Ile-de-France, o wyraź-
nym rodowodzie paryskim) około połowy wieku
XIV. Pomimo pewnej prowincjonalności przechowy-
wana w Krakowie Madonna w wyraźny sposób stara
się nawiązać do mody obowiązującej w Paryżu w la-
tach 1340-1350. Poprzez wygięcie ciała, płynny ruch,
dekoracyjny układ szat, wdzięczną pozę pochylonej
głowy przybranej koroną z kwiatów i ową subtelną
tendresse, jej twórca pragnie zbliżyć się do kanonu
piękna, jakiego doskonałym wyrazem jest np. mar-
murowa rzeźba ze zbiorów Muzeum Sztuki w Cleve-
Acc. Nov. 226016) serdecznie dziękuję Profesorowi Gerhardowi
Schmidtowi z Wiednia. Przy różnicach ikonograficzno-formalnych
zbliżony, prowincjonalny charakter prezentuje figura Madonny
z Dzieciątkiem w Victoria and Albert Museum (nr inw. 6982-1860,
marmur, wysokość ok. 100 cm); P. Wiliamson, The Northern
Gothic Sculpture. Victoria and Albert Museum, London 1990, s.
122-125, nr kat. 35, a także posąg ze zbiorów National Gallery
w Waszyngtonie (nr inw. 9D.C.A.1644, marmur, 104 cm), za
którego wskazanie winna jestem wdzięczność Mrs Renate Eikel-
mann z Cleveland Museum of Art.
48
Service photographiąue de la reunion des musees nationaux de
France)
Strój odznacza się taką samą swoistą malarskością,
być może mającą źródło w umiejętnościach malar-
skich mistrza. Wyrazem jej jest dążność do oddania
zróżnicowanej faktury i grubości tkanin. Poprzez
cienkie rękawiczki, podobnie jak stopy Jezusa przebi-
jające przez otulający je welon, widoczne są palce.
Sztywna kapa fałduje się jak suknia Marii, z za-
chowaniem praw grubszego materiału. Powierzchnia
infuły jest gładka i sztywna, podczas gdy welon Marii
— cienki, jakby przejrzysty. Przy sumarycznym mo-
delunku autor wyraźnie dba o zaznaczenie szczegó-
łów. Wystarczy spojrzeć, z jaką dokładnością wy-
konana została dekoracja infuły, zakończenia paliu-
sza Baudeta i zbliżone doń frędzle tworzące bordiurę
welonu „krakowskiej” Madonny. Motywy te, rzadko
obecne we francuskiej rzeźbie pierwszej połowy wieku
XIV, nie pojawiają się w przedstawieniach Madonny
z Dzieciątkiem; poza jedynym znanym mi przykła-
29Schmoll gen. Eisenwerth, o. c., s. 58, il. 11 i 30:
Schwarz, o. c, I, s. 71, II, il. 5.
30 Marmur, wysokość 95 cm, korona restaurowana; lesfastes
du gothiąue..., s. 89, nr kat 90.
31 Teuflles, kościół parafialny, Madonna z Dzieciątkiem, kamień,
restaurowana polichromia, wysokość: 185 cm; Iesfasteś du gothiąue...,
s. 90, nr kat. 34: Beauficiel, kościół parafialny, Madonna kamienna,
polichromowana, wysokość 160 cm, ibid., s. 96-97, nr kat 42.
32 Za zwrócenie uwagi na oba te posągi (w Metropolitan
Museum of Art, The Cloisters Collection Acc. Nov. 25120299 oraz
dem: marmurowym posągiem z Morhange, co może
świadczyć o ich nadmozańskim rodowodzie29. Rzeź-
by z Krakowa i Langres łączy również sposób
modelowania twarzy, których rysy i kształty wykazu-
ją daleko idące zbieżności. Wszystkie wspomniane
wyżej cechy pozwalają na poszukiwanie autora oma-
wianej Madonny około roku 1350 w kręgu paryskiej
pracowni Evrarda d'Orleans.
Wśród dzieł zgromadzonych na wystawie „Les
fastes du gothiąue”, zorganizowanej przez Galeries
Nationales du Grandę Palais w Luwrze, a poświęco-
nej sztuce francuskiej czasów Karola V, znalazło się
kilka rzeźb, które pod względem ikonograficzno-for-
malnym i stylistycznym wywodzić można z „grupy
Guy Baudeta”, a tym samym łączyć z naszą Madon-
ną. Należy do nich marmurowa figura Matki Boskiej
z Dzieciątkiem, która wtórnie znajduje się w kościele
parafialnym w Bouee (dep. Loire Atlantiąue), łączona
przez Baron z kilkoma innymi, zachowanymi w de-
partamencie Oise, oraz wspomnianą nowojorską Ma-
donną z Pont-aux-Dames, datowaną na drugą ćwierć
wieku XIV i uznaną za dzieło paryskie30. Bliższy
naszej Madonnie, bardziej „prowincjonalny” charak-
ter wykazują inne kamienne figury w Beauficiel
i Teuflles (dep. Eure i Somme), obie powstałe w dru-
giej ćwierci wieku XIV i należące do szerokiego nurtu
rzeźb produkowanych przez skromniejsze warsztaty
paryskie31. Z ich stosunkowo dużej liczby naszą
uwagę przyciągają też czternastowieczne kamienne
posągi Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze zbiorów
w Nowym Jorku (Metropolitan Museum of Art) oraz
w Londynie (Victoria and Albert Museum)32. Typ
ikonograficzny, charakter stylowy i jakość wyko-
nania pozwala — wraz z Madonną z Muzeum
Narodowego w Krakowie — włączyć je do oeuvre
środowiska paryskiego (lub Ile-de-France, o wyraź-
nym rodowodzie paryskim) około połowy wieku
XIV. Pomimo pewnej prowincjonalności przechowy-
wana w Krakowie Madonna w wyraźny sposób stara
się nawiązać do mody obowiązującej w Paryżu w la-
tach 1340-1350. Poprzez wygięcie ciała, płynny ruch,
dekoracyjny układ szat, wdzięczną pozę pochylonej
głowy przybranej koroną z kwiatów i ową subtelną
tendresse, jej twórca pragnie zbliżyć się do kanonu
piękna, jakiego doskonałym wyrazem jest np. mar-
murowa rzeźba ze zbiorów Muzeum Sztuki w Cleve-
Acc. Nov. 226016) serdecznie dziękuję Profesorowi Gerhardowi
Schmidtowi z Wiednia. Przy różnicach ikonograficzno-formalnych
zbliżony, prowincjonalny charakter prezentuje figura Madonny
z Dzieciątkiem w Victoria and Albert Museum (nr inw. 6982-1860,
marmur, wysokość ok. 100 cm); P. Wiliamson, The Northern
Gothic Sculpture. Victoria and Albert Museum, London 1990, s.
122-125, nr kat. 35, a także posąg ze zbiorów National Gallery
w Waszyngtonie (nr inw. 9D.C.A.1644, marmur, 104 cm), za
którego wskazanie winna jestem wdzięczność Mrs Renate Eikel-
mann z Cleveland Museum of Art.
48