DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Francuski posąg kamienny Madonny z Dzieciątkiem z wieku XVI w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0058
14. Madonna z Dzieciątkiem, Biblia, Pieśń nad Pieśniami, około
1375—1378. Kraków, Biblioteka Jagiellońska, rkps 284, fol. 242 r.
(fot. Biblioteka Jagiellońska)
Meditationes Vitae Christi Pseudo-Bonawentury Ma-
ria owinęła nowo narodzone Dzieciątko, dla Dionize-
go z Ryckel jest identyczny z „panniculus capitis
[Mariae]” — całunem, którym ona „circumligavi
lumbos einus” [sc. Christi] po śmierci krzyżowej70.
Twarz Matki Boskiej jest zamyślona. Zbliżony wyraz
Marii z Mainneville, znany i z innych rzeźb (o czym
świadczy trzynastowieczna figura Madonny z Dzie-
ciątkiem z Leau71), nakazał Lefranęois-Pillion do-
strzec w nim smutek wywołany świadomością męki
70 Shorr, o. c., s. 117.
71 Borgchrave d’ Altena, Les madonnes ancienne conserve-
es en Belgiąue, Bruxelles 1945 (wyd. 2), s. 14—15, il. XVII.
jedynego Syna, nowego Adama, którego misję uciele-
śnia trzymane w dłoni jabłko72.
* * *
Liczebność zachowanych w całej Europie wize-
runków maryjnych świadczy o atrakcyjności wiąza-
nych z nimi treści. Współtworzyła je teologia dająca
pełną egzegezę Pisma Świętego. Powiązanie myśli
pasyjnej z urzekającą poetyką Pieśni nad Pieśniami
jest znakomitym wyrazem tej egzegezy, a jednocześ-
nie świadczy o roli, jaką wykład Pieśni odgrywał
w liturgii i kulturze średniowiecznej. Odnoszono ją
bezpośrednio do Wcielenia, momentu, w którym
„Dominus Sponsus procedens thalamo suo”73.
Myśl patrystyczna włączyła ją w wydarzenia z poza-
ziemskiego istnienia Chrystusa. Pojmowano ją jako
początek eschatologicznego związku pomiędzy Chry-
stusem i Kościołem, jaki sfinalizuje się w ostatnim
przyjściu. Kulminacją stało się Wcielenie , bo jak
swego czasu napisał Durandus w Rationale divinorum
officiorum: tylko dzięki szacie ludzkiego ciała doko-
nać się mogła ofiara krzyża74.
Posąg Madonny ze zbiorów Muzeum Narodowe-
go w Krakowie, wyrażający ową "relation mystiąue”
pomiędzy Marią a Jezusem, był idealnym przed-
miotem liturgicznego kultu i intymnej modlitwy kie-
rowanej doń w kościele, w domu bądź kaplicy grobo-
wej. Skupiał w sobie pełnię nauki chrześcijańskiej,
podkreślając uniwersalną rolę Marii, jako Eklezja
prowadzącej ludzkość ku Bogu, a jako jego „ziem-
ska”, ludzka Matka będącej pośredniczką, którą
człowiek, wedle słów hymnu Salve Regina, prosi:
„ostende nobis Filium tuum...”.
72 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 148—149.
73 Purtle, o. c., s. 31—32.
74 Ibid., s. 28—29.
LA STATUĘ EN PIERRE FRANęAISE DE LA VIĆRGE A LENFANT DU XIV SIECLE DANS LES COLLECTIONS DU
MUSĆE NATIONAL DE CRACOYIE
En 1982 le Musee National de Cracovie a acquis une sculpture
en pierre du moyen age, figurant la Vierge a fEnfant; elle est
actuellement exposee dans le Musee Czartoryski (inw. n° XII
A-680). L origine de cette sculpture gothiąue, executee sans aucun
doute en dehors du territoire de 1 Europę centrale, et la voie par
laąuelle elle est parvenue aux collections polonaises privees, sont
inconnues. II est difficile de preciser si elle etait importee au moyen
age, plus tard a 1 epoąue modeme ou au XIX° siecle. Le present
travail ne s occupe pas de son histoire, mais tache de definir son
milieu, sa fonction et ses idees directrices.
L article a donc pour sujet une statuę en ronde bossę haute de
75 cm qui represente Marie debout tenant 1 Enfant sur son bras
gauche. Sculptee dans un seul bloc de calcaire, elle fut a 1 origine
placee sur un socle (conserve aujourd hui en fragment) dont le
diametre avait probablement environ 24,5 cm (il. 1-3). Les dete-
riorations minimes de la pierre au-dessus de la main gauche de la
Vierge et au bord de son voile, de meme que la tete de 1 Enfant
montee a nouveau et 1 absence du spectre dans la main droite de
Marie, ne deforment pas trop 1 aspect premier de la statuę. Les
traces a sa surface prouvent que la polychromie a ete violemment
54
1375—1378. Kraków, Biblioteka Jagiellońska, rkps 284, fol. 242 r.
(fot. Biblioteka Jagiellońska)
Meditationes Vitae Christi Pseudo-Bonawentury Ma-
ria owinęła nowo narodzone Dzieciątko, dla Dionize-
go z Ryckel jest identyczny z „panniculus capitis
[Mariae]” — całunem, którym ona „circumligavi
lumbos einus” [sc. Christi] po śmierci krzyżowej70.
Twarz Matki Boskiej jest zamyślona. Zbliżony wyraz
Marii z Mainneville, znany i z innych rzeźb (o czym
świadczy trzynastowieczna figura Madonny z Dzie-
ciątkiem z Leau71), nakazał Lefranęois-Pillion do-
strzec w nim smutek wywołany świadomością męki
70 Shorr, o. c., s. 117.
71 Borgchrave d’ Altena, Les madonnes ancienne conserve-
es en Belgiąue, Bruxelles 1945 (wyd. 2), s. 14—15, il. XVII.
jedynego Syna, nowego Adama, którego misję uciele-
śnia trzymane w dłoni jabłko72.
* * *
Liczebność zachowanych w całej Europie wize-
runków maryjnych świadczy o atrakcyjności wiąza-
nych z nimi treści. Współtworzyła je teologia dająca
pełną egzegezę Pisma Świętego. Powiązanie myśli
pasyjnej z urzekającą poetyką Pieśni nad Pieśniami
jest znakomitym wyrazem tej egzegezy, a jednocześ-
nie świadczy o roli, jaką wykład Pieśni odgrywał
w liturgii i kulturze średniowiecznej. Odnoszono ją
bezpośrednio do Wcielenia, momentu, w którym
„Dominus Sponsus procedens thalamo suo”73.
Myśl patrystyczna włączyła ją w wydarzenia z poza-
ziemskiego istnienia Chrystusa. Pojmowano ją jako
początek eschatologicznego związku pomiędzy Chry-
stusem i Kościołem, jaki sfinalizuje się w ostatnim
przyjściu. Kulminacją stało się Wcielenie , bo jak
swego czasu napisał Durandus w Rationale divinorum
officiorum: tylko dzięki szacie ludzkiego ciała doko-
nać się mogła ofiara krzyża74.
Posąg Madonny ze zbiorów Muzeum Narodowe-
go w Krakowie, wyrażający ową "relation mystiąue”
pomiędzy Marią a Jezusem, był idealnym przed-
miotem liturgicznego kultu i intymnej modlitwy kie-
rowanej doń w kościele, w domu bądź kaplicy grobo-
wej. Skupiał w sobie pełnię nauki chrześcijańskiej,
podkreślając uniwersalną rolę Marii, jako Eklezja
prowadzącej ludzkość ku Bogu, a jako jego „ziem-
ska”, ludzka Matka będącej pośredniczką, którą
człowiek, wedle słów hymnu Salve Regina, prosi:
„ostende nobis Filium tuum...”.
72 Lefranęois-Pillion, Les statues..., s. 148—149.
73 Purtle, o. c., s. 31—32.
74 Ibid., s. 28—29.
LA STATUĘ EN PIERRE FRANęAISE DE LA VIĆRGE A LENFANT DU XIV SIECLE DANS LES COLLECTIONS DU
MUSĆE NATIONAL DE CRACOYIE
En 1982 le Musee National de Cracovie a acquis une sculpture
en pierre du moyen age, figurant la Vierge a fEnfant; elle est
actuellement exposee dans le Musee Czartoryski (inw. n° XII
A-680). L origine de cette sculpture gothiąue, executee sans aucun
doute en dehors du territoire de 1 Europę centrale, et la voie par
laąuelle elle est parvenue aux collections polonaises privees, sont
inconnues. II est difficile de preciser si elle etait importee au moyen
age, plus tard a 1 epoąue modeme ou au XIX° siecle. Le present
travail ne s occupe pas de son histoire, mais tache de definir son
milieu, sa fonction et ses idees directrices.
L article a donc pour sujet une statuę en ronde bossę haute de
75 cm qui represente Marie debout tenant 1 Enfant sur son bras
gauche. Sculptee dans un seul bloc de calcaire, elle fut a 1 origine
placee sur un socle (conserve aujourd hui en fragment) dont le
diametre avait probablement environ 24,5 cm (il. 1-3). Les dete-
riorations minimes de la pierre au-dessus de la main gauche de la
Vierge et au bord de son voile, de meme que la tete de 1 Enfant
montee a nouveau et 1 absence du spectre dans la main droite de
Marie, ne deforment pas trop 1 aspect premier de la statuę. Les
traces a sa surface prouvent que la polychromie a ete violemment
54