DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0084
artystycznego temperamentu, ujawniającego się
w dostrzeżonej przez Walickiego „śmiałości sformu-
łowań”13. Związki obrazu środkowego, zwłaszcza
postaci Matki Boskiej z Dzieciątkiem, z grupą nastaw
ołtarzowych powstałych w ostatnim dziesięcioleciu
wieku XV14 (do czego wypadnie jeszcze powrócić),
pozwalają odnieść poliptyk z Dobczyc do lat około
1500 lub pierwszych lat XVI wieku.
2. Podobny rodzaj zależności zawodowej łączył
niewątpliwie dwóch malarzy tryptyku św. Stanisława
w kościele parafialnym Św. Stanisława w Starym
Bielsku (ryc. 3,4). Utrzymany w uroczystej konwen-
cji, zachowawczy w stylu główny obraz tryptyku
i jego predellę — z większą pewnością niż w przypad-
ku nastawy z Dobczyc — przyznać można nie-
znanemu malarzowi, który jako kierownik warsztatu
wykonał najważniejszą część retabulum; osiem scen
legendy patrona kościoła na awersach i rewersach
skrzydeł namalował późniejszy Mistrz Rodziny Ma-
rii. Tematyka cyklu pozwoliła jego twórcy na wyko-
rzystanie własnej inwencji przy komponowaniu scen
składających się na obszerną historię obrazową, któ-
rą w pierwszym dziesięcioleciu wieku XVI dopiero
wprowadzano na kwatery nastaw ołtarzowych.
Wśród częściowo już wymienianych zbieżności cyklu
św. Stanisława z obrazami skrzydeł poliptyku z Dob-
5. Św. Jan Ewangelista, kwatera tryptyku. Dębno Podhalańskie,
kościół parafialny (fot S. Stępniewski)
6. Matka Boska z Dzieciątkiem, Michałem Archaniołem i św.
Katarzyną, środkowy obraz tryptyku. Dębno Podhalańskie, koś-
ciół parafialny (wg Walickiego)
czyc15 na uwagę zasługuje pokrewna charakterystyka
fizjonomiczna postaci, podobne typy mężczyzn z dłu-
gimi wąsami, głów w spiętych broszą Zawojach czy
„pazia” z grzywką, motyw oprawcy ocierającego
miecz z krwi, kształty skał i sposób malowania
krzewów; obydwa zespoły malarskie łączą dekoracyj-
ne układy draperii (ryc. 1, 4) i skłonność do obfitego
posługiwania się bielą. W kompozycjach starobiel-
skiego cyklu, np. w scenie Sprzedaży wsi znów
znajdujemy graniczące z nieporadnością rysunkowe
usterki (ryc. 3), które pozwalają przypuszczać, że
powstanie retabulów dla kościołów w Dobczycach
i Starym Bielsku nie oddzielał zbyt długi upływ czasu.
Ponieważ jednak trudno przyjąć, że tak rozbudowa-
13 Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321, określił polip-
tyk jako dzieło dwóch malarzy, z których jeden zbliżał się do stylu
twórcy ołtarza z Szańca, drugi zaś do „Mistrza Tryptyku z Dębna”.
14 Por. Gadomski, o. c., s. 165—167.
15 Związki te podkreślał T. Dobrowolski, Kościół Św.
Stanisława w Starym Bielsku. Przyczynek do dziejów gotyku w Pol-
sce, Katowice 1932, s. 94; Tenże, Sztuka województwa śląskiego,
Katowice 1933, s. 55—58; Tenże, Rzeźba i malarstwo..., s. 77—78,
il. 70, 71; Tenże, Sztuka na Śląsku, Katowice—Wrocław 1948, s.
165. Por. E. Polak-Trajdos, Polonica w północnej Słowacji
(Biuletyn Historii Sztuki, 33, 1971), s. 190—191. Walicki, Malar-
stwo polskie. Gotyk..., s. 322 nr 124—127, wyodrębnił osobnego
Mistrza Tryptyku ze Starego Bielska i odniósł jego dzieło do lat
przed 1500.
80
w dostrzeżonej przez Walickiego „śmiałości sformu-
łowań”13. Związki obrazu środkowego, zwłaszcza
postaci Matki Boskiej z Dzieciątkiem, z grupą nastaw
ołtarzowych powstałych w ostatnim dziesięcioleciu
wieku XV14 (do czego wypadnie jeszcze powrócić),
pozwalają odnieść poliptyk z Dobczyc do lat około
1500 lub pierwszych lat XVI wieku.
2. Podobny rodzaj zależności zawodowej łączył
niewątpliwie dwóch malarzy tryptyku św. Stanisława
w kościele parafialnym Św. Stanisława w Starym
Bielsku (ryc. 3,4). Utrzymany w uroczystej konwen-
cji, zachowawczy w stylu główny obraz tryptyku
i jego predellę — z większą pewnością niż w przypad-
ku nastawy z Dobczyc — przyznać można nie-
znanemu malarzowi, który jako kierownik warsztatu
wykonał najważniejszą część retabulum; osiem scen
legendy patrona kościoła na awersach i rewersach
skrzydeł namalował późniejszy Mistrz Rodziny Ma-
rii. Tematyka cyklu pozwoliła jego twórcy na wyko-
rzystanie własnej inwencji przy komponowaniu scen
składających się na obszerną historię obrazową, któ-
rą w pierwszym dziesięcioleciu wieku XVI dopiero
wprowadzano na kwatery nastaw ołtarzowych.
Wśród częściowo już wymienianych zbieżności cyklu
św. Stanisława z obrazami skrzydeł poliptyku z Dob-
5. Św. Jan Ewangelista, kwatera tryptyku. Dębno Podhalańskie,
kościół parafialny (fot S. Stępniewski)
6. Matka Boska z Dzieciątkiem, Michałem Archaniołem i św.
Katarzyną, środkowy obraz tryptyku. Dębno Podhalańskie, koś-
ciół parafialny (wg Walickiego)
czyc15 na uwagę zasługuje pokrewna charakterystyka
fizjonomiczna postaci, podobne typy mężczyzn z dłu-
gimi wąsami, głów w spiętych broszą Zawojach czy
„pazia” z grzywką, motyw oprawcy ocierającego
miecz z krwi, kształty skał i sposób malowania
krzewów; obydwa zespoły malarskie łączą dekoracyj-
ne układy draperii (ryc. 1, 4) i skłonność do obfitego
posługiwania się bielą. W kompozycjach starobiel-
skiego cyklu, np. w scenie Sprzedaży wsi znów
znajdujemy graniczące z nieporadnością rysunkowe
usterki (ryc. 3), które pozwalają przypuszczać, że
powstanie retabulów dla kościołów w Dobczycach
i Starym Bielsku nie oddzielał zbyt długi upływ czasu.
Ponieważ jednak trudno przyjąć, że tak rozbudowa-
13 Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321, określił polip-
tyk jako dzieło dwóch malarzy, z których jeden zbliżał się do stylu
twórcy ołtarza z Szańca, drugi zaś do „Mistrza Tryptyku z Dębna”.
14 Por. Gadomski, o. c., s. 165—167.
15 Związki te podkreślał T. Dobrowolski, Kościół Św.
Stanisława w Starym Bielsku. Przyczynek do dziejów gotyku w Pol-
sce, Katowice 1932, s. 94; Tenże, Sztuka województwa śląskiego,
Katowice 1933, s. 55—58; Tenże, Rzeźba i malarstwo..., s. 77—78,
il. 70, 71; Tenże, Sztuka na Śląsku, Katowice—Wrocław 1948, s.
165. Por. E. Polak-Trajdos, Polonica w północnej Słowacji
(Biuletyn Historii Sztuki, 33, 1971), s. 190—191. Walicki, Malar-
stwo polskie. Gotyk..., s. 322 nr 124—127, wyodrębnił osobnego
Mistrza Tryptyku ze Starego Bielska i odniósł jego dzieło do lat
przed 1500.
80