DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0085
7. Matka Boska z Dzieciątkiem, śś. Janem Chrzcicielem i Janem
Ewangelistą. Komorowice, kościół parafialny (fot. A. Pawlikowski)
na legenda św. Stanisława wyprzedziła wczesne cykle
na ufundowanym przez rodzinę królewską relikwia-
rzu na głowę męczennika (ukończonym w roku 1504),
na ornacie Kmity i na skrzydłach tryptyku tzw. ze
Skałki (obydwa około 1505) — tryptyk w Starym
Bielsku należałoby odnieść do lat 1505—1510. Jeśli
zaś w scenie Pogrzebu św. Stanisława malarz wyko-
rzystał graficzny wzór Hansa Schaufeleina: Złożenie
do grobu ze Speculum passionis domini nostri Jesu
Christi16 — data pierwszego norymberskiego wyda-
nia tego dzieła, tzn. rok 1507, wyznaczałaby dla
tryptyku w Starym Bielsku termin a quo.
3. Trzeci z wczesnych tryptyków powstałych przy
udziale Mistrza Rodziny Marii stanął na głównym
ołtarzu parafialnego kościoła p.w. Michała Archanio-
16 A. M. Olszewski, Pierwowzory graficzne późnogotyckiej
sztuki małopolskiej. Studia z historii sztuki, 23, Wrocław 1975,
s. 103.
17 Do dzieł Mistrza Rodziny Marii tryptyk zaliczył Jusz-
czak, o. c., s. 314. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321 nr
121—123, w twórcy tryptyku upatrywał innego mistrza (z lat około
1500) i zaliczył do jego „kręgu” poliptyk z Dobczyc. Rewersy
skrzydeł tryptyku publikuje M. Kornecki, Gotyckie kościoły
drewniane na Podhalu, Kraków 1987, s. 58—59, il. 11, 12.
ła w Dębnie na Podhalu (ryc. 5, 6)16 17. Inaczej niż
w poprzednich nastawach artystyczna osobowość
Mistrza najwyraźniej ujawniła się tu w głównym
obrazie tryptyku (m.in. w typie młodzieńczej głowy
Archanioła) i na kwaterach awersów: w szerokich
zakolach rozwianych płaszczy, a gdy idzie o charak-
terystykę twarzy — szczególnie w przedstawieniach
obydwu św. Janów, w mniejszym już stopniu u św.
Stanisława, a w najmniejszym — u św. Mikołaja.
Cztery sceny pasyjne na rewersach skrzydeł i Ukrzy-
żowanie w zwieńczeniu noszą cechy innej ręki.
W podhalańskim tryptyku główny jego twórca ujaw-
nił wysokie już umiejętności artystyczne i wykonaw-
czą staranność, tu też sformułował ogólne zasady
i niektóre motywy swych późniejszych przedstawień
reprezentacyjnych, które bardziej od scen historycz-
nych odpowiadały jego artystycznym predyspozyc-
jom. Tryptyk w Dębnie zawiera niewiele cech datują-
cych; powstał zapewne jeszcze w pierwszym dziesię-
cioleciu wieku XVI, raczej bliżej roku 1510.
4. Typ przedstawienia ze środkowego obrazu
tryptyku w Dębnie powtarza się w pochodzącym
także z tryptyku obrazie Matki Boskiej z Dzieciąt-
kiem, śś. Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą
w kościele parafialnym Św. Jana Chrzciciela w Ko-
moro wicach (ryc. 7)18. Do cech łączących te dwie
kompozycje, obok ogólnych założeń ideowo-formal-
nych, należą: typ twarzy Marii (zbliżony do św.
Katarzyny w Dębnie) i św. Jana Ewangelisty (za-
chowujący cechy młodzieńczej twarzy Archanioła),
układ odwracającego się do Matki Jezusa, szerokie
rzuty płaszczy o brzegach tworzących dekoracyjne
układy, kształt nimbów zakreślonych koncentrycz-
nymi kołami, rodzaj dekoracji tła o motywie przep-
latającej się wici roślinnej; nieledwie „sygnaturą”
Mistrza Rodziny Marii stanie się szczególnie charak-
terystyczna dla jego dzieł twarz św. Jana Chrzciciela.
Obraz w Komorowicach powstał zapewne w latach
1505—1510.
5. Mniej cech datujących znajdujemy w obrazie
Matki Boskiej z Dzieciątkiem, śś. Andrzejem i Piotrem
w kościele parafialnym Michała Archanioła w Łęka-
wicy (ryc. 8)19. Do grupy utworów Mistrza z lat
około 1505—1510 obraz ten zbliżają: charaktery-
styka twarzy Marii i szerokie zakola jej płaszcza,
a także ornament tła; do cech jego dzieł późniejszych
należy układ siedzącego Dzieciątka. To słabsze dzieło
18 Obraz opublikowany w Katalogu zabytków sztuki w Polsce
(1951) do dzieł Mistrza włączył Juszczak, o. c., s. 314. Przez
Walickiego (Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321) wymieniony wśród
„najbliższych stylowo odpowiedników” tryptyku w Dębnie.
19 Opublikowany i włączony do „grupy obrazów tzw. Mistrza
Rodziny N. P. Marii” przez Szabłowskiego, o. c., s. 25, 99, il. 65.
Konserwowany w r. 1960 (Dzieło sztuki w konserwacji. Katalog
wystawy, Kraków 1976, s. 81).
81
Ewangelistą. Komorowice, kościół parafialny (fot. A. Pawlikowski)
na legenda św. Stanisława wyprzedziła wczesne cykle
na ufundowanym przez rodzinę królewską relikwia-
rzu na głowę męczennika (ukończonym w roku 1504),
na ornacie Kmity i na skrzydłach tryptyku tzw. ze
Skałki (obydwa około 1505) — tryptyk w Starym
Bielsku należałoby odnieść do lat 1505—1510. Jeśli
zaś w scenie Pogrzebu św. Stanisława malarz wyko-
rzystał graficzny wzór Hansa Schaufeleina: Złożenie
do grobu ze Speculum passionis domini nostri Jesu
Christi16 — data pierwszego norymberskiego wyda-
nia tego dzieła, tzn. rok 1507, wyznaczałaby dla
tryptyku w Starym Bielsku termin a quo.
3. Trzeci z wczesnych tryptyków powstałych przy
udziale Mistrza Rodziny Marii stanął na głównym
ołtarzu parafialnego kościoła p.w. Michała Archanio-
16 A. M. Olszewski, Pierwowzory graficzne późnogotyckiej
sztuki małopolskiej. Studia z historii sztuki, 23, Wrocław 1975,
s. 103.
17 Do dzieł Mistrza Rodziny Marii tryptyk zaliczył Jusz-
czak, o. c., s. 314. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321 nr
121—123, w twórcy tryptyku upatrywał innego mistrza (z lat około
1500) i zaliczył do jego „kręgu” poliptyk z Dobczyc. Rewersy
skrzydeł tryptyku publikuje M. Kornecki, Gotyckie kościoły
drewniane na Podhalu, Kraków 1987, s. 58—59, il. 11, 12.
ła w Dębnie na Podhalu (ryc. 5, 6)16 17. Inaczej niż
w poprzednich nastawach artystyczna osobowość
Mistrza najwyraźniej ujawniła się tu w głównym
obrazie tryptyku (m.in. w typie młodzieńczej głowy
Archanioła) i na kwaterach awersów: w szerokich
zakolach rozwianych płaszczy, a gdy idzie o charak-
terystykę twarzy — szczególnie w przedstawieniach
obydwu św. Janów, w mniejszym już stopniu u św.
Stanisława, a w najmniejszym — u św. Mikołaja.
Cztery sceny pasyjne na rewersach skrzydeł i Ukrzy-
żowanie w zwieńczeniu noszą cechy innej ręki.
W podhalańskim tryptyku główny jego twórca ujaw-
nił wysokie już umiejętności artystyczne i wykonaw-
czą staranność, tu też sformułował ogólne zasady
i niektóre motywy swych późniejszych przedstawień
reprezentacyjnych, które bardziej od scen historycz-
nych odpowiadały jego artystycznym predyspozyc-
jom. Tryptyk w Dębnie zawiera niewiele cech datują-
cych; powstał zapewne jeszcze w pierwszym dziesię-
cioleciu wieku XVI, raczej bliżej roku 1510.
4. Typ przedstawienia ze środkowego obrazu
tryptyku w Dębnie powtarza się w pochodzącym
także z tryptyku obrazie Matki Boskiej z Dzieciąt-
kiem, śś. Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą
w kościele parafialnym Św. Jana Chrzciciela w Ko-
moro wicach (ryc. 7)18. Do cech łączących te dwie
kompozycje, obok ogólnych założeń ideowo-formal-
nych, należą: typ twarzy Marii (zbliżony do św.
Katarzyny w Dębnie) i św. Jana Ewangelisty (za-
chowujący cechy młodzieńczej twarzy Archanioła),
układ odwracającego się do Matki Jezusa, szerokie
rzuty płaszczy o brzegach tworzących dekoracyjne
układy, kształt nimbów zakreślonych koncentrycz-
nymi kołami, rodzaj dekoracji tła o motywie przep-
latającej się wici roślinnej; nieledwie „sygnaturą”
Mistrza Rodziny Marii stanie się szczególnie charak-
terystyczna dla jego dzieł twarz św. Jana Chrzciciela.
Obraz w Komorowicach powstał zapewne w latach
1505—1510.
5. Mniej cech datujących znajdujemy w obrazie
Matki Boskiej z Dzieciątkiem, śś. Andrzejem i Piotrem
w kościele parafialnym Michała Archanioła w Łęka-
wicy (ryc. 8)19. Do grupy utworów Mistrza z lat
około 1505—1510 obraz ten zbliżają: charaktery-
styka twarzy Marii i szerokie zakola jej płaszcza,
a także ornament tła; do cech jego dzieł późniejszych
należy układ siedzącego Dzieciątka. To słabsze dzieło
18 Obraz opublikowany w Katalogu zabytków sztuki w Polsce
(1951) do dzieł Mistrza włączył Juszczak, o. c., s. 314. Przez
Walickiego (Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 321) wymieniony wśród
„najbliższych stylowo odpowiedników” tryptyku w Dębnie.
19 Opublikowany i włączony do „grupy obrazów tzw. Mistrza
Rodziny N. P. Marii” przez Szabłowskiego, o. c., s. 25, 99, il. 65.
Konserwowany w r. 1960 (Dzieło sztuki w konserwacji. Katalog
wystawy, Kraków 1976, s. 81).
81