DOI Heft:
Recenzje
DOI Artikel:Małkiewiczówna, Helena; Kalinowski, Lech: Uwagi o średniowiecznych witrażach Pomorza Wschodniego: Na marginesie pracy Alicji Karłowskiej-Kamzowej, "Witraże i mozaiki"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0161
2 i 3. Św. Katarzyna i św. Barbara, około 1490—1500. Klonówka, kościół parafialny (fot S. Klupiński)
„owalnymi polami z wyobrażeniami z życia Chrys-
tusa”, którym Autorka przeciwstawia „prostokątne
z postaciami ze Starego Testamentu”. Jedne i drugie
mają kształt prostokąta, pierwsze z wpisanym kolis-
tym medalionem zamykającym sceny z życia Chrys-
tusa, drugie zaś z wpisaną wieloboczną, wydłużoną
kompozycją ramową (niem. Langpass), ujmującą
przedstawicieli Starego Przymierza. Należało przy
tym podać do wiadomości czytelnika, że, okno było
trójdzielne (trzy rzędy), a w układzie poziomym
posiadało co najmniej dziesięć szeregów skompono-
wanych tak, że po bokach każdej sceny nowotesta-
mentowej w rzędzie środkowym przypadała para
przedstawicieli Starego Testamentu w obu rzędach
skrajnych, jak to bywa w tzw. oknach Jessego (niem.
Jessefenster)7. Stwierdzenie, że: „Do zespołu tego
zaliczył Jerzy Frycz trzy tafle z postaciami proroków
przechowywane do czasów wojny w Muzeum Rze-
miosł Artystycznych w Berlinie” (s. 60), jest nieścisłe,
gdyż fakt ten znany był już Bernardowi Schmidowi,
a do polskiej literatury przedmiotu wprowadził go
Edward Kwiatkowski8.
Z kolei próba poddania rewizji daty 1334 — od-
notowanej przez Jana Fankidejskiego jako rok ukoń-
czenia budowy prezbiterium kościoła (a nie, jak pisze
Autorka: „zakończenia prac budowlanych”, s. 59)
i przyjętej przez Frycza dla witraży oraz wyrażonego
przez niego poglądu o „konieczności wstawiania
witraży w czasie, gdy istniały jeszcze rusztowania
potrzebne do wznoszenia kościoła” (s. 60) — nie
wydaje się słuszna. Frycz dał wyraz uznawanym dziś
powszechnie przekonaniom, w jakimś sensie podzie-
lanym również przez Autorkę, skoro pisze Ona:
„Kościoły gotyckie wznoszone były etapami. Najczęś-
ciej od wschodu do zachodu. Części użytkowano
przed zakończeniem całej budowy”, a fakt, że: „wyko-
nanie witraży w trzydziestych latach XIV stulecia
wyprzedziłoby wszystkie znane nam obecnie malowi-
dła ścienne i figuralne rękopisy iluminowane (poza
jedną miniaturą) z Pomorza Wschodniego”, nie
7 Zob. m. in. okno Jessego w kościele p. w. Św. Kuniberta
w Kolonii, około 1220/30, czy rekonstrukcję okna Jessego w koś-
ciele parafialnym w Lohne, około 1250: R. Becksmann, Deutsche
Glasmalerei des Mittelalters. Eine exemplarische Auswahl (Stuttgart
1988), s. 104, ii. 7.1; s. 112, U. 11.1.
8 M. in. B. Schmid, Schloss Marienburg in Preussen, Berlin
1925, s. 38—39; Tenże, Baukunst und bildende Kunst zur Ordens-
zeit [w:] Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur im Preussen-
lande, Kónigsberg Pr. 1931, s. 137, przyp. 20; Kwiatkowski, o. c.,
s. 108, ryc. 7 na s. 101.
157
„owalnymi polami z wyobrażeniami z życia Chrys-
tusa”, którym Autorka przeciwstawia „prostokątne
z postaciami ze Starego Testamentu”. Jedne i drugie
mają kształt prostokąta, pierwsze z wpisanym kolis-
tym medalionem zamykającym sceny z życia Chrys-
tusa, drugie zaś z wpisaną wieloboczną, wydłużoną
kompozycją ramową (niem. Langpass), ujmującą
przedstawicieli Starego Przymierza. Należało przy
tym podać do wiadomości czytelnika, że, okno było
trójdzielne (trzy rzędy), a w układzie poziomym
posiadało co najmniej dziesięć szeregów skompono-
wanych tak, że po bokach każdej sceny nowotesta-
mentowej w rzędzie środkowym przypadała para
przedstawicieli Starego Testamentu w obu rzędach
skrajnych, jak to bywa w tzw. oknach Jessego (niem.
Jessefenster)7. Stwierdzenie, że: „Do zespołu tego
zaliczył Jerzy Frycz trzy tafle z postaciami proroków
przechowywane do czasów wojny w Muzeum Rze-
miosł Artystycznych w Berlinie” (s. 60), jest nieścisłe,
gdyż fakt ten znany był już Bernardowi Schmidowi,
a do polskiej literatury przedmiotu wprowadził go
Edward Kwiatkowski8.
Z kolei próba poddania rewizji daty 1334 — od-
notowanej przez Jana Fankidejskiego jako rok ukoń-
czenia budowy prezbiterium kościoła (a nie, jak pisze
Autorka: „zakończenia prac budowlanych”, s. 59)
i przyjętej przez Frycza dla witraży oraz wyrażonego
przez niego poglądu o „konieczności wstawiania
witraży w czasie, gdy istniały jeszcze rusztowania
potrzebne do wznoszenia kościoła” (s. 60) — nie
wydaje się słuszna. Frycz dał wyraz uznawanym dziś
powszechnie przekonaniom, w jakimś sensie podzie-
lanym również przez Autorkę, skoro pisze Ona:
„Kościoły gotyckie wznoszone były etapami. Najczęś-
ciej od wschodu do zachodu. Części użytkowano
przed zakończeniem całej budowy”, a fakt, że: „wyko-
nanie witraży w trzydziestych latach XIV stulecia
wyprzedziłoby wszystkie znane nam obecnie malowi-
dła ścienne i figuralne rękopisy iluminowane (poza
jedną miniaturą) z Pomorza Wschodniego”, nie
7 Zob. m. in. okno Jessego w kościele p. w. Św. Kuniberta
w Kolonii, około 1220/30, czy rekonstrukcję okna Jessego w koś-
ciele parafialnym w Lohne, około 1250: R. Becksmann, Deutsche
Glasmalerei des Mittelalters. Eine exemplarische Auswahl (Stuttgart
1988), s. 104, ii. 7.1; s. 112, U. 11.1.
8 M. in. B. Schmid, Schloss Marienburg in Preussen, Berlin
1925, s. 38—39; Tenże, Baukunst und bildende Kunst zur Ordens-
zeit [w:] Deutsche Staatenbildung und deutsche Kultur im Preussen-
lande, Kónigsberg Pr. 1931, s. 137, przyp. 20; Kwiatkowski, o. c.,
s. 108, ryc. 7 na s. 101.
157