DOI Artikel:
Śnieżyńska-Stolot, Ewa: Zagadnienie kształtowania wyobraźni średniowiecznego artysty na podstawie drôlerie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0023
15. Paranatellonty 3 dekana Wagi (sfera perska), Trak-
tat astrologiczny Albumasara, Londyn, Sloane 3989, k. 22r
(fot. The British Library)
nak impuls Primum Mobile zmuszał je do co-
dziennego cofnięcia, tak że w rzeczywistości zmie-
rzały one ku zachodowi44. Ten złożony ruch
gwiazdozbiory — jak mówi Albumasar — obja-
śniają swoimi rękami. Wyrazem tego ruchu były
także wizerunki postaci jadących na zwierzętach
tyłem do kierunku jazdy.
Trzecia z wymienionych kategorii układów
postaci wynika nie tylko z ruchu modelu uni-
wersum, lecz także z pozycji planety w znaku
Zodiaku. Ilustrowane traktaty astrologiczne uka-
zują planety w swoich domach oraz ich egzal-
tacje jako postacie siedzące bokiem lub na wprost.
W deklinacji postacie uosabiające planety prze-
chylają się w prawo (od widza), atrybuty wypa-
dają im z rąk lub spadają z głowy, jedną rękę
zakładają za głowę. Upadek planety tzw. casus
przedstawia postacie wiszące głową w dół, które
mają zamknięte lub zasłonięte ręką oczy45. Wy-
mienione układy wiążą się także z zasadą czte-
rech punktów kardynalnych, którym odpowiada-
ją cztery punkty na Kole Fortuny.
W ilustrowanych traktatach astrologicznych
pozycja planety zestawiona jest z narysowanymi
pod nią znakami Zodiaku, którym ona odpowia-
da. Na marginesach rękopisów liturgicznych, ze
względu na ograniczone miejsce, powiązano ra-
zem wizerunki planet i znaków Zodiaku, a na-
wet gwiazdozbiorów, które jako paranatellonty to-
warzyszą danemu znakomi. Np. w Psałterzu Lut-
trell widzimy Strzelca, który siedzi z opuszczo-
nym w dół łukiem i zamkniętymi oczami, co
wskazuje, że jest to deklinacja, a zgodnie z tek-
stem Albumasara — deklinacja Merkurego w
16. Rycerz, któremu z rąk wypadł miecz (Orion, dekli-
nacja Marsa w znaku Byka), Psałterz, Oxford Douce 5,
k. 82r (wg Randall)
znaku Strzelca46. Podobnie w Psałterzu fla-
mandzkim z 1. ćwierci wieku XIV widzimy ry-
cerza w zbroi, z pochwą od miecza u pasa; stoi
on z rozłożonymi rękami, z których wypadł
miecz47. Jego atrybuty i gest pozwalają sądzić,
że jest to gwiazdozbiór Orion, który stanowi
m. in. paranatellon znaku Byka, a w tym właś-
nie znaku przypada deklinacja planety Mars
(ryc. 16) 48.
Układ postaci jadących na zwierzętach zwią-
zany jest także ze stopniami znaków Zodiaku,
wzajemnym powiązaniem znaków Zodiaku (ko-
niunkcja, trygon, kwadratura, opozycja) oraz z
zodiakalnymi i planetarnymi aspektami49. Ta
44 L e w i s, o. c., s. 73.
45 Londyn, Sloane 3983, k. 32rv, 33v, 34r, 35r, 36r,
37rv, 38r, 39v, 40v, 41r, 42v, 43r, 45r, 47v, 48v.
46 Londyn Add 42130, k. 54r. Londyn, Sloane 3983,
k. 45v.
47 Oxford, Douce 5, k. 82r.
48 B o 11, o. c., s. 134. Londyn, Sloane 3983, k. 37v.
49 L. F 1 e m i n g-M i t c h e 11, The Language of
Astrology, London 1981, s. 100—102; Prinke, Weres,
o. c., s. 106—129.
17
tat astrologiczny Albumasara, Londyn, Sloane 3989, k. 22r
(fot. The British Library)
nak impuls Primum Mobile zmuszał je do co-
dziennego cofnięcia, tak że w rzeczywistości zmie-
rzały one ku zachodowi44. Ten złożony ruch
gwiazdozbiory — jak mówi Albumasar — obja-
śniają swoimi rękami. Wyrazem tego ruchu były
także wizerunki postaci jadących na zwierzętach
tyłem do kierunku jazdy.
Trzecia z wymienionych kategorii układów
postaci wynika nie tylko z ruchu modelu uni-
wersum, lecz także z pozycji planety w znaku
Zodiaku. Ilustrowane traktaty astrologiczne uka-
zują planety w swoich domach oraz ich egzal-
tacje jako postacie siedzące bokiem lub na wprost.
W deklinacji postacie uosabiające planety prze-
chylają się w prawo (od widza), atrybuty wypa-
dają im z rąk lub spadają z głowy, jedną rękę
zakładają za głowę. Upadek planety tzw. casus
przedstawia postacie wiszące głową w dół, które
mają zamknięte lub zasłonięte ręką oczy45. Wy-
mienione układy wiążą się także z zasadą czte-
rech punktów kardynalnych, którym odpowiada-
ją cztery punkty na Kole Fortuny.
W ilustrowanych traktatach astrologicznych
pozycja planety zestawiona jest z narysowanymi
pod nią znakami Zodiaku, którym ona odpowia-
da. Na marginesach rękopisów liturgicznych, ze
względu na ograniczone miejsce, powiązano ra-
zem wizerunki planet i znaków Zodiaku, a na-
wet gwiazdozbiorów, które jako paranatellonty to-
warzyszą danemu znakomi. Np. w Psałterzu Lut-
trell widzimy Strzelca, który siedzi z opuszczo-
nym w dół łukiem i zamkniętymi oczami, co
wskazuje, że jest to deklinacja, a zgodnie z tek-
stem Albumasara — deklinacja Merkurego w
16. Rycerz, któremu z rąk wypadł miecz (Orion, dekli-
nacja Marsa w znaku Byka), Psałterz, Oxford Douce 5,
k. 82r (wg Randall)
znaku Strzelca46. Podobnie w Psałterzu fla-
mandzkim z 1. ćwierci wieku XIV widzimy ry-
cerza w zbroi, z pochwą od miecza u pasa; stoi
on z rozłożonymi rękami, z których wypadł
miecz47. Jego atrybuty i gest pozwalają sądzić,
że jest to gwiazdozbiór Orion, który stanowi
m. in. paranatellon znaku Byka, a w tym właś-
nie znaku przypada deklinacja planety Mars
(ryc. 16) 48.
Układ postaci jadących na zwierzętach zwią-
zany jest także ze stopniami znaków Zodiaku,
wzajemnym powiązaniem znaków Zodiaku (ko-
niunkcja, trygon, kwadratura, opozycja) oraz z
zodiakalnymi i planetarnymi aspektami49. Ta
44 L e w i s, o. c., s. 73.
45 Londyn, Sloane 3983, k. 32rv, 33v, 34r, 35r, 36r,
37rv, 38r, 39v, 40v, 41r, 42v, 43r, 45r, 47v, 48v.
46 Londyn Add 42130, k. 54r. Londyn, Sloane 3983,
k. 45v.
47 Oxford, Douce 5, k. 82r.
48 B o 11, o. c., s. 134. Londyn, Sloane 3983, k. 37v.
49 L. F 1 e m i n g-M i t c h e 11, The Language of
Astrology, London 1981, s. 100—102; Prinke, Weres,
o. c., s. 106—129.
17