DOI Artikel:
Śnieżyńska-Stolot, Ewa: Zagadnienie kształtowania wyobraźni średniowiecznego artysty na podstawie drôlerie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0024
ostatnia zasada uwidoczniona była przez twór-
ców tzw. drólerie przez połączenie dwóch wize-
runków cienkimi liniami zbiegającymi się pod
pewnym kątem. I tak w Brewiarzu Margarety
de Bar naprzeciw siebie umieszczono kobietę ja-
dącą na koźle i rycerza, który spada z barana.
Łączą ich dwie cienkie linie, które tworzą kąt
rozwarty (ryc. 17)50. Baran i Koziorożec należą
do wspomnianego już kwadratu kardynalnego,
odpowiadającego czterem porom roku. W Brewia-
rzu Margarety de Bar na Koziorożcu jedzie We-
nus, która według Varahamihiry rządzi drugim
dekanem tego znaku, a na Baranie Mars, władca
pierwszego dekana tego znaku 51. Gdybyśmy zbu-
dowali w obrębie koła z 12 znakami Zodiaku dwa
kwadraty, jeden kardynalny — łączący znaki Ba-
rana, Raka, Wagi i Koziorożca —- i drugi, łączący
punkty drugich dekanów wymienionych znaków,
to: bok kwadratu I (między znakami Baran—Ko-
ziorożec) i bok kwadratu II (między drugim de-
kanem Barana i drugim dekanem Koziorożca)
przetną się na wysokości znaku Ryb, tworząc kąt
rozwarty, jak na omawianej miniaturze (ryc. 18).
Zgodnie z nauką o aspektach zodiakalnych i pla-
netarnych, położenie Marsa w pierwszym deka-
nie Baran jest niekorzystne, mimo że rządzi on
tym dekanem, stąd na miniaturze w Brewiarzu
Margarety de Bar rycerz spada z barana. Nieko-
rzystne jest także położenie Wenus w pierwszym
dekanie Koziorożca, prowadzi bowiem do rozbi-
cia małżeństw, a mężczyźni urodzeni w tym de-
kanie cierpią wiele z powodu kobiet i doznają
strasznych przeżyć na morzu. Niekorzystne z
punktu widzenia stabilności małżeństw jest tak-
że spotkanie planet Mars i Wenus52.
Wymyślne, nieraz trudne do opisania pozy po-
staci wśród tzw. drólerie nie są więc odbiciem
słów non est Deus, jak sądził Garnier53. Mimo
że, jak w przypadku miniatury w Brewiarzu
Margarety de Bar, mogą obrazować groźne dla
człowieka sytuacje, to jednak rozgrywające się
na niebie, a więc w obrębie uniwersum będącego
dziełem Boga. Celem tych wizerunków zdobią-
cych rękopisy liturgiczne była kontemplacja po-
rządku kosmicznego tak przez tych, którzy wy-
konywali miniatury, przeważnie duchownych
^pattrnis^p mctmuuc
17. Kobieta jadąca na koźle i rycerz spadający z bara-
na, połączeni liniami tworzącymi kąt rozwarty (2 dekan
Koziorożca, którym rządzi Wenus i 1 dekan Barana,
którym rządzi Mars, aspekt planetarny), Londyn Y.T. 8,
Brewiarz Margarety de Bar, k. 297v (wg Randall)
k. 297v (wg Randall)
Ge
18. Rekonstrukcja kąta rozwartego między 2 dekanem
Koziorożca i 1 dekanem Barana (rys. R. Walter-Łomnicka)
pracujących w skryptoriach klasztornych, jak
i tych, którzy je oglądali, czyli ludzi świeckich.
Nie inaczej było z tego typu przedstawieniami
rzeźbiarskimi. Przeciwko kontemplowaniu ich
50 Londyn Y. T. 8, k. 224r. W artykule Sposoby ko-
dowania informacji w średniowieczu [w:] Sztuka i tech-
nika, Warszawa 1991, il. 11, miniaturę w Brewiarzu Mar-
garety de Bar interpretowałem jako zestawienie stopni
Barana i Strzelca, gdyż postać jadąca na Koziorożcu
i trzymającą go za róg to 25 stopień Barana, a postać
jadąca na baranie to 3 stopień Strzelca. W interpreta-
cji tej nie uwzględniłam jednak dwóch zbiegających się
pod kątem linii, uważanych w dotychczasowej literatu-
rze za dwie lance.
51 G u n d e 1, o. c., s. 81.
52 Ibidem, s. 412.
53 G a r n i e r, o. c., s. 120.
18
ców tzw. drólerie przez połączenie dwóch wize-
runków cienkimi liniami zbiegającymi się pod
pewnym kątem. I tak w Brewiarzu Margarety
de Bar naprzeciw siebie umieszczono kobietę ja-
dącą na koźle i rycerza, który spada z barana.
Łączą ich dwie cienkie linie, które tworzą kąt
rozwarty (ryc. 17)50. Baran i Koziorożec należą
do wspomnianego już kwadratu kardynalnego,
odpowiadającego czterem porom roku. W Brewia-
rzu Margarety de Bar na Koziorożcu jedzie We-
nus, która według Varahamihiry rządzi drugim
dekanem tego znaku, a na Baranie Mars, władca
pierwszego dekana tego znaku 51. Gdybyśmy zbu-
dowali w obrębie koła z 12 znakami Zodiaku dwa
kwadraty, jeden kardynalny — łączący znaki Ba-
rana, Raka, Wagi i Koziorożca —- i drugi, łączący
punkty drugich dekanów wymienionych znaków,
to: bok kwadratu I (między znakami Baran—Ko-
ziorożec) i bok kwadratu II (między drugim de-
kanem Barana i drugim dekanem Koziorożca)
przetną się na wysokości znaku Ryb, tworząc kąt
rozwarty, jak na omawianej miniaturze (ryc. 18).
Zgodnie z nauką o aspektach zodiakalnych i pla-
netarnych, położenie Marsa w pierwszym deka-
nie Baran jest niekorzystne, mimo że rządzi on
tym dekanem, stąd na miniaturze w Brewiarzu
Margarety de Bar rycerz spada z barana. Nieko-
rzystne jest także położenie Wenus w pierwszym
dekanie Koziorożca, prowadzi bowiem do rozbi-
cia małżeństw, a mężczyźni urodzeni w tym de-
kanie cierpią wiele z powodu kobiet i doznają
strasznych przeżyć na morzu. Niekorzystne z
punktu widzenia stabilności małżeństw jest tak-
że spotkanie planet Mars i Wenus52.
Wymyślne, nieraz trudne do opisania pozy po-
staci wśród tzw. drólerie nie są więc odbiciem
słów non est Deus, jak sądził Garnier53. Mimo
że, jak w przypadku miniatury w Brewiarzu
Margarety de Bar, mogą obrazować groźne dla
człowieka sytuacje, to jednak rozgrywające się
na niebie, a więc w obrębie uniwersum będącego
dziełem Boga. Celem tych wizerunków zdobią-
cych rękopisy liturgiczne była kontemplacja po-
rządku kosmicznego tak przez tych, którzy wy-
konywali miniatury, przeważnie duchownych
^pattrnis^p mctmuuc
17. Kobieta jadąca na koźle i rycerz spadający z bara-
na, połączeni liniami tworzącymi kąt rozwarty (2 dekan
Koziorożca, którym rządzi Wenus i 1 dekan Barana,
którym rządzi Mars, aspekt planetarny), Londyn Y.T. 8,
Brewiarz Margarety de Bar, k. 297v (wg Randall)
k. 297v (wg Randall)
Ge
18. Rekonstrukcja kąta rozwartego między 2 dekanem
Koziorożca i 1 dekanem Barana (rys. R. Walter-Łomnicka)
pracujących w skryptoriach klasztornych, jak
i tych, którzy je oglądali, czyli ludzi świeckich.
Nie inaczej było z tego typu przedstawieniami
rzeźbiarskimi. Przeciwko kontemplowaniu ich
50 Londyn Y. T. 8, k. 224r. W artykule Sposoby ko-
dowania informacji w średniowieczu [w:] Sztuka i tech-
nika, Warszawa 1991, il. 11, miniaturę w Brewiarzu Mar-
garety de Bar interpretowałem jako zestawienie stopni
Barana i Strzelca, gdyż postać jadąca na Koziorożcu
i trzymającą go za róg to 25 stopień Barana, a postać
jadąca na baranie to 3 stopień Strzelca. W interpreta-
cji tej nie uwzględniłam jednak dwóch zbiegających się
pod kątem linii, uważanych w dotychczasowej literatu-
rze za dwie lance.
51 G u n d e 1, o. c., s. 81.
52 Ibidem, s. 412.
53 G a r n i e r, o. c., s. 120.
18