DOI article:
Piwocka, Magdalena: "Misericordia Domini" z Sulisławic
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0068
przechowywanym w Schlossgalerie w Aschaf-
fenburgu (ryc. 8)46, w obrazie z Legendy św.
Huberta (National Gallery, Londyn)47, w ołtarzu
z Germanisches Natonalmuseum w Norymberdze,
z kręgu Mistrza Legendy Augustianów48, w
środkowej scenie tryptyku z Kobylina 49. Ten
właśnie polski przykład pozwala rozróżnić zbli-
żone kształtem i formatem paramenty — pax
i bursę powszechnie mylone przez interpretato-
rów 50. Występują one tutaj obok siebie — bur-
sa-torebka ustawiona za kielichem i pax, mały
krzyż leżący na poduszce (ryc. 9). Jedynym
dziełem, które zdaje się zawierać wyobrażenie
bursy skrzynkowej, jest malowidło centralnej
części ołtarza Hansa Baldunga Griena, obecnie w
Cleveland Museum of Art51, gdzie oparta o pre-
dellę mała tabliczka ma wyraźnie trzeci wymiar,
sugerujący głębokość skrzynki (ryc. 10).
Ozdobę korporałowych kasetek stanowiła
przeważnie cenna tkanina, okleina z wzorzystego
brokatu (widoczna m. in. w zabytkach ze skarb-
ca kościoła Mariackiego w Gdańsku (ryc. 6)52
46 Warsztat Cranacha (Simon Franek), Msza św.
Grzegorza (skrzydło ołtarza fundowanego przez kardy-
nała Brandenburskiego), ok. 1543—1544, Schlossgalerie
Aschaffenburg, nr inw. 6270, depozyt Bayerisches
Staatsgemaldesammlungen w Monachium; por. A.
Tackę, Die Aschaffenburger Heiliggrabkirche der Be-
ginen. Uberlegungen zu einer Memqrialkirche des Kardi-
nal Albrechts von Brandenburg mit Mutmassungen zum
Werk Grunewald (Anzeiger des Germanischen Natio-
nalmuseums, 1992), s. 216, ryc. 23 i 29.
47 S t a n g e, DMG, V, Koln in der Zeit von 1450
bis 1515, Miinchen 1952, fig. 46 (Mistrz Legendy św.
Grzegorza); National Gallery. Illustrated General Cata-
logue, London 1986, poz. 253 (Warsztat Mistrza Życia
Marii).
48 S t a n g e, DMG, IX, fig. 147.
49 Mistrz Legendy św. Stanisława, ok. 1518; por.
Walicki, Malarstwo polskie..., s. 322—333, fig. 168;
Tenże, Tryptyk z Kobylina [w:] Złoty widnokrąg,
Warszawa 1965, s. 169—175, fig. 93; Z. i J. K ę b ł o w-
s c y, Katalog zabytków sztuki w Polsce, V: Wojewódz-
two poznańskie, 11: Powiat krotoszyński, Warszawa
1973, s. 10, ryc. 133.
50 Bursy z figuralnymi ozdobami (Vera Ikon, Imago
Pietatis, Madonna z Dzieciątkiem) w ikonografii jedno-
znacznie odczytywano jako pacyfikały (Pax, Kusstafel,
Paxtafel). Zbieżność dekoracji, a stąd łatwe utożsamia-
nie obu przedmiotów potwierdzają inwentarze kościelne;
por. Inwentarz katedry wawelskiej z r. 1563, oprać.
A. Bochnak (Źródła do Dziejów Wawelu, X, 1979):
„tabella cum Veronica loco pacificalis” (s. 237), „Pacifi-
calis loco est tabella parva, pieta, vetus, Misericordiae
Domini” (s. 172). Na temat wyglądu paxu tablicowego
por. J. Braun, Das christliche Altargerat in seinem
Sein und seiner Entwicklung, Miinchen 1932, s. 569—
572, tabl. 117—120.
11. Bursa skrzynkowa, ok. poł. w. XV. Monachium,
Bayerisches Nationalmuseum; otwarta i zamknięta
(wg Durian Ress; repr. S. Michta)
51 Ołtarz namalowany w r. 1511 dla zakonu Sw. Ja-
na Jerozolimskiego w Strasburgu, środkowa tablica w
The Cleveland Museum of Art, nr inw. 52. 112; por.
Gothic and Renaissance Art..., s. 375—379, poz. 179a.
52 W kościele Mariackim w Gdańsku znajdowało się
do II wojny światowej 13 burs skrzynkowych z w.
XIV—XV, obciągniętych włoskimi tkaninami; por. W.
Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz. Kirch-
liche Gewander und Stickereien aus der Marienkirche,
IV/4, Berlin 1938, s. 45—47, poz. 372—383, ryc. 179a i 180.
62
fenburgu (ryc. 8)46, w obrazie z Legendy św.
Huberta (National Gallery, Londyn)47, w ołtarzu
z Germanisches Natonalmuseum w Norymberdze,
z kręgu Mistrza Legendy Augustianów48, w
środkowej scenie tryptyku z Kobylina 49. Ten
właśnie polski przykład pozwala rozróżnić zbli-
żone kształtem i formatem paramenty — pax
i bursę powszechnie mylone przez interpretato-
rów 50. Występują one tutaj obok siebie — bur-
sa-torebka ustawiona za kielichem i pax, mały
krzyż leżący na poduszce (ryc. 9). Jedynym
dziełem, które zdaje się zawierać wyobrażenie
bursy skrzynkowej, jest malowidło centralnej
części ołtarza Hansa Baldunga Griena, obecnie w
Cleveland Museum of Art51, gdzie oparta o pre-
dellę mała tabliczka ma wyraźnie trzeci wymiar,
sugerujący głębokość skrzynki (ryc. 10).
Ozdobę korporałowych kasetek stanowiła
przeważnie cenna tkanina, okleina z wzorzystego
brokatu (widoczna m. in. w zabytkach ze skarb-
ca kościoła Mariackiego w Gdańsku (ryc. 6)52
46 Warsztat Cranacha (Simon Franek), Msza św.
Grzegorza (skrzydło ołtarza fundowanego przez kardy-
nała Brandenburskiego), ok. 1543—1544, Schlossgalerie
Aschaffenburg, nr inw. 6270, depozyt Bayerisches
Staatsgemaldesammlungen w Monachium; por. A.
Tackę, Die Aschaffenburger Heiliggrabkirche der Be-
ginen. Uberlegungen zu einer Memqrialkirche des Kardi-
nal Albrechts von Brandenburg mit Mutmassungen zum
Werk Grunewald (Anzeiger des Germanischen Natio-
nalmuseums, 1992), s. 216, ryc. 23 i 29.
47 S t a n g e, DMG, V, Koln in der Zeit von 1450
bis 1515, Miinchen 1952, fig. 46 (Mistrz Legendy św.
Grzegorza); National Gallery. Illustrated General Cata-
logue, London 1986, poz. 253 (Warsztat Mistrza Życia
Marii).
48 S t a n g e, DMG, IX, fig. 147.
49 Mistrz Legendy św. Stanisława, ok. 1518; por.
Walicki, Malarstwo polskie..., s. 322—333, fig. 168;
Tenże, Tryptyk z Kobylina [w:] Złoty widnokrąg,
Warszawa 1965, s. 169—175, fig. 93; Z. i J. K ę b ł o w-
s c y, Katalog zabytków sztuki w Polsce, V: Wojewódz-
two poznańskie, 11: Powiat krotoszyński, Warszawa
1973, s. 10, ryc. 133.
50 Bursy z figuralnymi ozdobami (Vera Ikon, Imago
Pietatis, Madonna z Dzieciątkiem) w ikonografii jedno-
znacznie odczytywano jako pacyfikały (Pax, Kusstafel,
Paxtafel). Zbieżność dekoracji, a stąd łatwe utożsamia-
nie obu przedmiotów potwierdzają inwentarze kościelne;
por. Inwentarz katedry wawelskiej z r. 1563, oprać.
A. Bochnak (Źródła do Dziejów Wawelu, X, 1979):
„tabella cum Veronica loco pacificalis” (s. 237), „Pacifi-
calis loco est tabella parva, pieta, vetus, Misericordiae
Domini” (s. 172). Na temat wyglądu paxu tablicowego
por. J. Braun, Das christliche Altargerat in seinem
Sein und seiner Entwicklung, Miinchen 1932, s. 569—
572, tabl. 117—120.
11. Bursa skrzynkowa, ok. poł. w. XV. Monachium,
Bayerisches Nationalmuseum; otwarta i zamknięta
(wg Durian Ress; repr. S. Michta)
51 Ołtarz namalowany w r. 1511 dla zakonu Sw. Ja-
na Jerozolimskiego w Strasburgu, środkowa tablica w
The Cleveland Museum of Art, nr inw. 52. 112; por.
Gothic and Renaissance Art..., s. 375—379, poz. 179a.
52 W kościele Mariackim w Gdańsku znajdowało się
do II wojny światowej 13 burs skrzynkowych z w.
XIV—XV, obciągniętych włoskimi tkaninami; por. W.
Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz. Kirch-
liche Gewander und Stickereien aus der Marienkirche,
IV/4, Berlin 1938, s. 45—47, poz. 372—383, ryc. 179a i 180.
62