DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: "Misericordia Domini" z Sulisławic
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0069
12. Rekonstrukcja układu malowidła z Sulisławic jako
wieczka bursy skrzynkowej
(rys. M. Schuster-Gawłowska)
bądź materia haftowana53, wreszcie malowidło
wykonane bezpośrednio na drewnianych ścian-
kach skrzynki lub na przytwierdzonych do nich
kawałkach płótna czy jedwabiu. Partie okleiny
tekstylnej na krawędziach pudełka przykrywała
pasmanteria (sznur, galon); narożniki zaopatry-
wano w guzy lub chwasty (podobne wykończe-
53 Kasetka na korporał, Westfalia, w. XIV/XV,
22,4 X 22,4 X 4,6 cm. Berlin, Kunstgewerbemuseum, nr
inw. 88.651 (M. Schuette, S. Miiller-Christen-
s e n, Das Stickereiwerk, Tiibingen 1963, s. 37, poz. 179).
Kasetka z haftowanymi napisami wewnątrz, Płd. Nider-
landy, 1576, 20 X 20 X 3,5 cm. Utrecht, Aartbisschoppelijk
Museum, nr inw. 2531 (Mayer-Thurman, Raiment
jor The Lord’s Service..., s. 162—163, poz. 63).
54 Mannowsky, o.c., poz. 375 i 376.
55 Kasetka pokryta z zewnątrz aksamitem, wewnątrz
nie brzegów spotyka się w bursach-torebkach).
Ruchome wieczko umocowywano niezbyt solid-
nie — grubym drutem lub małymi żelaznymi
kółkami. Między przykrywką a bokami znajdo-
wały się czasem taśmy lub rzemyki pozwalające
utrzymywać wieczko pod kątem prostym do dna
szkatułki (i zabezpieczające przed jego odpada-
niem ,,w tył”). Jako blokada-zamknięcie z przo-
du służył często guz lub węzeł z metalowych
nici. Zachowane obiekty nierzadko mają przy-
krywki luźne bądź częściowo oderwane, jak w
zespole gdańskim 54.
Na zewnątrz i wewnątrz drewnianej szkatuł-
ki istniało kilka płaszczyzn nadających się do
dekoracji. Zazwyczaj wypełniała ona awers i re-
wers wieczka, przy czym kompozycje figuralne,
symbole bądź ideogramy układały się po obydwu
jego stronach w przecistawnych kierunkach, tak
by po otwarciu — podniesieniu deseczki •— obraz
był zawsze ustawiony w pionie przed oczyma
patrzącego. Można prześledzić tę prawidłowość
na wszystkich dostępnych przykładach.
Wystrój znanej kasetki z Monachium reali-
zuje tę właśnie regułę za pomocą dwu różnych
technik hafciarskich. Pokrycie skrzyneczki zdobi
hierogram IHS, odwrotną stronę — chusta
Weroniki55 (ryc. 11). Dokładnie taką zasadę
dwustronnej dekoracji spełnia deseczka z Suli-
sławic (ryc. 12).
Treść spotykanych na bursach przedstawień
była bardzo różnorodna — od Zwiastowania
i Bożego Narodzenia56, poprzez Ogrojec, Cier-
niem koronowanie i Ukrzyżowanie, po wizerunki
świętych. Dominowały wątki pasyjne, jako bli-
żej związane z sakramentem ołtarza, z symboliką
obecną w liturgii mszalnej od początku Kano-
nu 57. W tym kręgu skojarzeń pozostaje ozdoba
skrzynki, zw. Korporalienlade, z katedry w Ba-
zylei, dziś w Historisches Museum w Bazylei
płótnem, Płd. Niemcy, poł. w. XV, 19,5 X 19 X 3,5 cm.
Monachium, Bayerisches Nationalmuseum, nr inw. T.
320 (S. D u r i a n - R e s s, Meisterwerke mittelalterlicher
Textilkunst aus dem Bayerischen Nationalmuseum.
Auswahlkatalog, Munchen-Ziirich 1986, s. 76-—77, poz. 24).
51 Von Erffa, RDK, III, szp. 229; Die Kunstdenk-
maler der Rheinprovinz, IV/4: Die Kunstdenkmaler des
Kreisses Euskirchen, oprać. E. Renard, P. C1 e-
m e n, Dusseldorf 1900, s. 150—152, tabl. X — wieczko
bursy skrzynkowej z kościoła w Niederberg ze sceną
Adoracji Dzieciątka.
57 Zahajkiewicz, o.c., s. 279—284; J. J. Ko-
peć, Przemiany ideowe w pasyjnej pobożności średnio-
wiecza [w:] Studia z dziejów liturgii w Polsce, II, pod
red. bpa M. Rechowicza i ks. W. Schenka, Lu-
blin 1976, s. 518—520.
63
wieczka bursy skrzynkowej
(rys. M. Schuster-Gawłowska)
bądź materia haftowana53, wreszcie malowidło
wykonane bezpośrednio na drewnianych ścian-
kach skrzynki lub na przytwierdzonych do nich
kawałkach płótna czy jedwabiu. Partie okleiny
tekstylnej na krawędziach pudełka przykrywała
pasmanteria (sznur, galon); narożniki zaopatry-
wano w guzy lub chwasty (podobne wykończe-
53 Kasetka na korporał, Westfalia, w. XIV/XV,
22,4 X 22,4 X 4,6 cm. Berlin, Kunstgewerbemuseum, nr
inw. 88.651 (M. Schuette, S. Miiller-Christen-
s e n, Das Stickereiwerk, Tiibingen 1963, s. 37, poz. 179).
Kasetka z haftowanymi napisami wewnątrz, Płd. Nider-
landy, 1576, 20 X 20 X 3,5 cm. Utrecht, Aartbisschoppelijk
Museum, nr inw. 2531 (Mayer-Thurman, Raiment
jor The Lord’s Service..., s. 162—163, poz. 63).
54 Mannowsky, o.c., poz. 375 i 376.
55 Kasetka pokryta z zewnątrz aksamitem, wewnątrz
nie brzegów spotyka się w bursach-torebkach).
Ruchome wieczko umocowywano niezbyt solid-
nie — grubym drutem lub małymi żelaznymi
kółkami. Między przykrywką a bokami znajdo-
wały się czasem taśmy lub rzemyki pozwalające
utrzymywać wieczko pod kątem prostym do dna
szkatułki (i zabezpieczające przed jego odpada-
niem ,,w tył”). Jako blokada-zamknięcie z przo-
du służył często guz lub węzeł z metalowych
nici. Zachowane obiekty nierzadko mają przy-
krywki luźne bądź częściowo oderwane, jak w
zespole gdańskim 54.
Na zewnątrz i wewnątrz drewnianej szkatuł-
ki istniało kilka płaszczyzn nadających się do
dekoracji. Zazwyczaj wypełniała ona awers i re-
wers wieczka, przy czym kompozycje figuralne,
symbole bądź ideogramy układały się po obydwu
jego stronach w przecistawnych kierunkach, tak
by po otwarciu — podniesieniu deseczki •— obraz
był zawsze ustawiony w pionie przed oczyma
patrzącego. Można prześledzić tę prawidłowość
na wszystkich dostępnych przykładach.
Wystrój znanej kasetki z Monachium reali-
zuje tę właśnie regułę za pomocą dwu różnych
technik hafciarskich. Pokrycie skrzyneczki zdobi
hierogram IHS, odwrotną stronę — chusta
Weroniki55 (ryc. 11). Dokładnie taką zasadę
dwustronnej dekoracji spełnia deseczka z Suli-
sławic (ryc. 12).
Treść spotykanych na bursach przedstawień
była bardzo różnorodna — od Zwiastowania
i Bożego Narodzenia56, poprzez Ogrojec, Cier-
niem koronowanie i Ukrzyżowanie, po wizerunki
świętych. Dominowały wątki pasyjne, jako bli-
żej związane z sakramentem ołtarza, z symboliką
obecną w liturgii mszalnej od początku Kano-
nu 57. W tym kręgu skojarzeń pozostaje ozdoba
skrzynki, zw. Korporalienlade, z katedry w Ba-
zylei, dziś w Historisches Museum w Bazylei
płótnem, Płd. Niemcy, poł. w. XV, 19,5 X 19 X 3,5 cm.
Monachium, Bayerisches Nationalmuseum, nr inw. T.
320 (S. D u r i a n - R e s s, Meisterwerke mittelalterlicher
Textilkunst aus dem Bayerischen Nationalmuseum.
Auswahlkatalog, Munchen-Ziirich 1986, s. 76-—77, poz. 24).
51 Von Erffa, RDK, III, szp. 229; Die Kunstdenk-
maler der Rheinprovinz, IV/4: Die Kunstdenkmaler des
Kreisses Euskirchen, oprać. E. Renard, P. C1 e-
m e n, Dusseldorf 1900, s. 150—152, tabl. X — wieczko
bursy skrzynkowej z kościoła w Niederberg ze sceną
Adoracji Dzieciątka.
57 Zahajkiewicz, o.c., s. 279—284; J. J. Ko-
peć, Przemiany ideowe w pasyjnej pobożności średnio-
wiecza [w:] Studia z dziejów liturgii w Polsce, II, pod
red. bpa M. Rechowicza i ks. W. Schenka, Lu-
blin 1976, s. 518—520.
63