DOI article:
Piwocka, Magdalena: "Misericordia Domini" z Sulisławic
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0071
15. Bursa skrzynkowa w Wimpfen am Berg. Ukrzyżowa- 16. Bursa skrzynkowa w Wimpfen am Berg. Cierniem
nie — awers wieczka (fot. ze zbiorów parafii ewangeli- koronowanie i Naigrawanie — rewers wieczka (fot. ze
ckiej w Wimpfen) zbiorów parafii ewangelickiej w Wimpfen)
Pośród pasyjnych tematów obecnych w de-
koracji kasetek i burs na korporały pojawia się
w XV wieku motyw Imago Pietatis — Miseri-
cordia Domini. Ahistoryczne, dewocyjne przed-
stawienie Chrystusa w studni, żywego, ukazują-
cego rany, osiągnęło w tym stuleciu postać
ideowo i formalnie dojrzałą, swój kanon ikono-
graficzny, istniejący w odmianach jedno-, dwu-
i trójosobowej61. Krystalizacja typu i niezwykła
popularność wizerunku umęczonego Zbawiciela,
przemawiającego do wiernych poprzez ostentację
oznak męki i poniżenia budzącą najgłębsze emo-
cje, miały swe źródło w prądach mistycznych
nurtującyh zachód Europy w wieku XIV i XV.
Dialog z umęczonym Chrystusem, kontemplacja
Jego człowieczeństwa, a także rozmiarów miło-
ści i ofiary, jaką poniósł dla odkupienia ludzko-
ści, były podstawą devotio moderna, inspiracją
prywatnej modlitwy i medytacji, osią ruchów
dolorystycznych i programów życia zakonnego
odnowionych przez nauczanie Bernarda z Clair-
vaux, św. Franciszka i św. Bonawentury 62. Kult
61 Złożoną problematykę przedstawienia, jego bizan-
tyński rodowód, wczesne przykłady (półpostaciowe dyp-
tyki i tryptyki) na łacińskim Zachodzie, dzieje proto-
typu z S. Croce in Gerusalemme, związek z tekstami
omawiają prace: E. Panofsky, Imago Pietatis: ein
Beitrag zur Typengeschichte des „Schmerzensmannes”
und der „Maria Mediatrix” [w:] Festschrift fiir M. J.
Friedlander zum 60. Geburtstage, Leipzig 1927, s. 261—
308 (przekład polski T. Dobrzenieckiego: Imago
Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawienio-
wych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka [w:] E. Pa-
nofsky, Studia z historii sztuki, oprać. J. Biało-
stocki, Warszawa 1971, s. 95—121); R. Bauerreiss,
Pie Jesu. Das Schmerzensmann-Bild und sein Einfluss
auf die mittelalterliche Frómmigkeit, Miinchen 1931;
G. von der O s t e n, Der Schmerzensmann. Typenge-
schichte eines deutschen Andachtsbildes von 1300 bis
1600 (Forschungen zur deutschen Kunstgeschichte, 7,
1935); R. B e r 1 i n e r, Arma Christi (Miinchner Jahr-
buch der bildenden Kunst, 3. F., VI, 1955), s. 35—152;
Z. Kruszelnicki, Obraz z Donaborowa i zagadnie-
nie ikonografii „Chrystusa w studni” (Teka Komisji Hi-
storii Sztuki, III, 1965), s. 77—154; C. B e r t e 11 i, The
Image of Pity in Santa Croce in Gerusalemme [w:]
Essays in the History of Art Presented to R. Wittkower,
London 1967, s. 40—55; M.-B. W a d e 11, Fons Pietatis.
Eine ikonographische Studie, Góteborg 1969; T. D o-
brzeniecki, Niektóre zagadnienia..., a. 7—219; Ten-
że, Imago Pietatis •—• jej treść i funkcja [w:] Funkcja
dzieła sztuki. Materiały Sesji SHS. Szczecin, listo-
pad 1970, Warszawa 1972, s. 73—92; T e n ż e, Wybrane
zagadnienia ikonografii pasyjnej w sztuce polskiej (No-
vum, 1981, 1/2), s. 108—149; H. B e 11 i n g, Das Bild und
sein Publikum im Mittelalter. Form und Funktion
friiher Bildtafeln der Passion, Berlin 1981 (tutaj powo-
ływana wersja angielska: The Image and Its Public in
the Middle Ages. Form and Funktion of Early Paintings
of the Passion, przekł. M. B a r t u s i s, R. Meyer,
New Rochelle (New York) 1990).
62 Tło zmian, przesunięcie akcentu pobożności z roz-
ważania boskiej natury Chrystusa na Jego człowieczeń-
stwo, rozwój kultów dolorystycznych czci relikwii Męki
Pańskiej, Ran Chrystusowych omawiają: J. J. Kopeć,
Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średnio-
65
nie — awers wieczka (fot. ze zbiorów parafii ewangeli- koronowanie i Naigrawanie — rewers wieczka (fot. ze
ckiej w Wimpfen) zbiorów parafii ewangelickiej w Wimpfen)
Pośród pasyjnych tematów obecnych w de-
koracji kasetek i burs na korporały pojawia się
w XV wieku motyw Imago Pietatis — Miseri-
cordia Domini. Ahistoryczne, dewocyjne przed-
stawienie Chrystusa w studni, żywego, ukazują-
cego rany, osiągnęło w tym stuleciu postać
ideowo i formalnie dojrzałą, swój kanon ikono-
graficzny, istniejący w odmianach jedno-, dwu-
i trójosobowej61. Krystalizacja typu i niezwykła
popularność wizerunku umęczonego Zbawiciela,
przemawiającego do wiernych poprzez ostentację
oznak męki i poniżenia budzącą najgłębsze emo-
cje, miały swe źródło w prądach mistycznych
nurtującyh zachód Europy w wieku XIV i XV.
Dialog z umęczonym Chrystusem, kontemplacja
Jego człowieczeństwa, a także rozmiarów miło-
ści i ofiary, jaką poniósł dla odkupienia ludzko-
ści, były podstawą devotio moderna, inspiracją
prywatnej modlitwy i medytacji, osią ruchów
dolorystycznych i programów życia zakonnego
odnowionych przez nauczanie Bernarda z Clair-
vaux, św. Franciszka i św. Bonawentury 62. Kult
61 Złożoną problematykę przedstawienia, jego bizan-
tyński rodowód, wczesne przykłady (półpostaciowe dyp-
tyki i tryptyki) na łacińskim Zachodzie, dzieje proto-
typu z S. Croce in Gerusalemme, związek z tekstami
omawiają prace: E. Panofsky, Imago Pietatis: ein
Beitrag zur Typengeschichte des „Schmerzensmannes”
und der „Maria Mediatrix” [w:] Festschrift fiir M. J.
Friedlander zum 60. Geburtstage, Leipzig 1927, s. 261—
308 (przekład polski T. Dobrzenieckiego: Imago
Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawienio-
wych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka [w:] E. Pa-
nofsky, Studia z historii sztuki, oprać. J. Biało-
stocki, Warszawa 1971, s. 95—121); R. Bauerreiss,
Pie Jesu. Das Schmerzensmann-Bild und sein Einfluss
auf die mittelalterliche Frómmigkeit, Miinchen 1931;
G. von der O s t e n, Der Schmerzensmann. Typenge-
schichte eines deutschen Andachtsbildes von 1300 bis
1600 (Forschungen zur deutschen Kunstgeschichte, 7,
1935); R. B e r 1 i n e r, Arma Christi (Miinchner Jahr-
buch der bildenden Kunst, 3. F., VI, 1955), s. 35—152;
Z. Kruszelnicki, Obraz z Donaborowa i zagadnie-
nie ikonografii „Chrystusa w studni” (Teka Komisji Hi-
storii Sztuki, III, 1965), s. 77—154; C. B e r t e 11 i, The
Image of Pity in Santa Croce in Gerusalemme [w:]
Essays in the History of Art Presented to R. Wittkower,
London 1967, s. 40—55; M.-B. W a d e 11, Fons Pietatis.
Eine ikonographische Studie, Góteborg 1969; T. D o-
brzeniecki, Niektóre zagadnienia..., a. 7—219; Ten-
że, Imago Pietatis •—• jej treść i funkcja [w:] Funkcja
dzieła sztuki. Materiały Sesji SHS. Szczecin, listo-
pad 1970, Warszawa 1972, s. 73—92; T e n ż e, Wybrane
zagadnienia ikonografii pasyjnej w sztuce polskiej (No-
vum, 1981, 1/2), s. 108—149; H. B e 11 i n g, Das Bild und
sein Publikum im Mittelalter. Form und Funktion
friiher Bildtafeln der Passion, Berlin 1981 (tutaj powo-
ływana wersja angielska: The Image and Its Public in
the Middle Ages. Form and Funktion of Early Paintings
of the Passion, przekł. M. B a r t u s i s, R. Meyer,
New Rochelle (New York) 1990).
62 Tło zmian, przesunięcie akcentu pobożności z roz-
ważania boskiej natury Chrystusa na Jego człowieczeń-
stwo, rozwój kultów dolorystycznych czci relikwii Męki
Pańskiej, Ran Chrystusowych omawiają: J. J. Kopeć,
Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średnio-
65