DOI Artikel:
Kowalik-Gran, Iwona: Chorągiew moskiewska tzw: carów Szujskich w Muzeum Czartoryskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0112
10. Chrystus w mandorli, fragment rewersu chorągwi
(fot. S. Michta)
wzorem, można tłumaczyć archaiczne rysy,
zwłaszcza kompozycji na awersie, nie idące w
parze z manierą wykonania. Jednocześnie wy-
raźna różnica zachodząca między malowidłami na
awersie i rewersie, widoczna w zasadach zakom-
ponowania powierzchni, w sposobie przedstawie-
nia postaci, renesansowym raczej typie tronu
Marii a barokowym króla na rewersie, pozwalają
przypuszczać, że przy wykonywaniu chorągwi
brało udział albo kilku artystów, albo też jeden,
który przy realizacji ideowo ważniejszego malo-
widła na awersie bardziej był zobowiązany do
wierności wobec wzoru i tradycji.
Nawiązując do przytoczonych na wstępie po-
glądów, wydaje się, iż można wykluczyć jako
twórców chorągwi zarówno malarzy z kręgu
stroganowskiego, jak i pochodzących bezpośrednio
z Włoch. Najprawdopodobniej wywodzą się ze
środowiska zaznajomionego ze sztuką zachodnią,
być może za pośrednictwem malarzy polskich lub
ukraińskich, którzy pracowali w wieku XVII w
carskich warsztatach Orużejnej Pałaty. Uwagę
zwracają zwłaszcza podobieństwa do stylu arty-
stów z kręgu Szymona Uszakowa, a wśród nich
do malowideł Josifa Władimirowa w moskiew-
skiej cerkwi w Nikitnikach (por. ryc. 10 i 11).
Istotny akcent w obu kompozycjach stanowią
liczne napisy czarną farbą na złotych tłach,
a zwłaszcza napis wypełniający złoty krąg wokół
Matki Boskiej, mający niewątpliwie, obok zna-
czeniowej, funkcję dekoracyjną. Tworzą go lite-
ry o wysmukłych kształtach harmonijnie wypeł-
niające wyznaczone pola. Jedna litera ma wiele
wariantów: często jest zaokrąglona lub też zbli-
żona do prostokąta24 (ryc. 12). Znamienne jest
również stosowanie litery T zarówno w for-
mie jednej kreski z daszkiem, jak i trzech dłu-
gich lasek charakterystycznych dla pisowni
24 Zasadę sprowadzania kształtu liter do formy pro-
stokąta wprowadzili pisarze Nowogrodu w drugiej poło-
wie w. XVI; początkowo dotyczyła ona pięciu liter:
P, B, B, B, BI; por. B. Horodyski, Podręcznik paleo-
grafii ruskiej, Kraków 1951, s. 64.
106
(fot. S. Michta)
wzorem, można tłumaczyć archaiczne rysy,
zwłaszcza kompozycji na awersie, nie idące w
parze z manierą wykonania. Jednocześnie wy-
raźna różnica zachodząca między malowidłami na
awersie i rewersie, widoczna w zasadach zakom-
ponowania powierzchni, w sposobie przedstawie-
nia postaci, renesansowym raczej typie tronu
Marii a barokowym króla na rewersie, pozwalają
przypuszczać, że przy wykonywaniu chorągwi
brało udział albo kilku artystów, albo też jeden,
który przy realizacji ideowo ważniejszego malo-
widła na awersie bardziej był zobowiązany do
wierności wobec wzoru i tradycji.
Nawiązując do przytoczonych na wstępie po-
glądów, wydaje się, iż można wykluczyć jako
twórców chorągwi zarówno malarzy z kręgu
stroganowskiego, jak i pochodzących bezpośrednio
z Włoch. Najprawdopodobniej wywodzą się ze
środowiska zaznajomionego ze sztuką zachodnią,
być może za pośrednictwem malarzy polskich lub
ukraińskich, którzy pracowali w wieku XVII w
carskich warsztatach Orużejnej Pałaty. Uwagę
zwracają zwłaszcza podobieństwa do stylu arty-
stów z kręgu Szymona Uszakowa, a wśród nich
do malowideł Josifa Władimirowa w moskiew-
skiej cerkwi w Nikitnikach (por. ryc. 10 i 11).
Istotny akcent w obu kompozycjach stanowią
liczne napisy czarną farbą na złotych tłach,
a zwłaszcza napis wypełniający złoty krąg wokół
Matki Boskiej, mający niewątpliwie, obok zna-
czeniowej, funkcję dekoracyjną. Tworzą go lite-
ry o wysmukłych kształtach harmonijnie wypeł-
niające wyznaczone pola. Jedna litera ma wiele
wariantów: często jest zaokrąglona lub też zbli-
żona do prostokąta24 (ryc. 12). Znamienne jest
również stosowanie litery T zarówno w for-
mie jednej kreski z daszkiem, jak i trzech dłu-
gich lasek charakterystycznych dla pisowni
24 Zasadę sprowadzania kształtu liter do formy pro-
stokąta wprowadzili pisarze Nowogrodu w drugiej poło-
wie w. XVI; początkowo dotyczyła ona pięciu liter:
P, B, B, B, BI; por. B. Horodyski, Podręcznik paleo-
grafii ruskiej, Kraków 1951, s. 64.
106