17. Car Fiodor Iwanowicz, XIX w., rekonstrukcja fresku z w. XVI w Granowi-
tej Pałacie (wg The Facated Chamber in the Moscow Kremlin, Leningrad 1978)
tością fresków w Granowitej Pałacie było ukaza-
nie w monumentalnej formie na reprezentacyj-
nym miejscu współcześnie żyjących osób. Należy
zwrócić uwagę, że Uszakow nie wymienił nimbu
wokół głowy cara. Uwierzytelniał tożsamość
przedstawionych postaci nie tylko napis identy-
fikujący osobę cara Fiodora Iwanowicza, ale
także współczesne realia, przede wszystkim stro-
je. Ten zresztą rys pojawił się dużo wcześniej w
wizerunkach świętych rodzimych, jak Włodzi-
mierza, Borysa i Gleba 55: ich świeckie szaty peł-
niły funkcję znaku identyfikującego. W Grano-
witej Pałacie zostały użyte w podobnym celu,
będąc jednocześnie wyrazem realistycznych ten-
dencji malarstwa drugiej połowy wieku XVI56.
Przedstawienie na chorągwi różni się od opi-
sanych fresków nie tylko brakiem inskrypcji z
tytułem cara oraz tłem pozbawionym elementów
architektury, ale i ubiorami otaczających tron
dworzan, jak również sposobem trzymania in-
sygniów przez władcę, szczegółami jego szaty i
55 Np. ikona nowogrodzka z w. XV, zob. W. N. Ł a-
z a r i e w, Stranicy istorii nowgorodskoj żywopisi, Mo-
skwa 1983, tabl. 22.
obecnością nimbu wokół głowy. Stojący z obu
stron tronu poddani noszą typowe dworskie
stroje ceremonialne złożone z dalmatyki, zwanej
sakkosem, lorosu i płaszcza spiętego na prawym
ramieniu. Sakkos z lorosem przysługuje w ma-
larstwie ruskim archaniołom, królom starotesta-
mentowym, dostojnikom dworskim, np. w scenie
Sądu Piłata. Stanowi on tradycyjny atrybut
przynależny osobom związanym z dworem i nie
ma żadnych indywidualnych cech, pozwalają-
cych bliżej określić czas czy pochodzenie tak
ubranej postaci. Natomiast szata króla na cho-
rągwi wyróżnia się nie tylko złotą barwą, ozdob-
nością krzyżowego lorosu i barmy, lecz także sze-
rokimi rękawami, spod których widoczne są
mankiety sukni spodniej. W ten sposób nastąpiło
tu zespolenie w jedną całość dwóch elementów
ceremonialnego stroju carskiego: sakkosu z krzy-
żowym lorosem i płaszcza o szerokich rękawach.
W portretach carskich przestrzegano raczej za-
sady przedstawiania bądź płaszcza zapiętego, nie
56 O tendencjach realistycznych w malarstwie dru-
giej połowy w. XVI i wykorzystywaniu ich w służbie
propagandy pisał m. in. W. Mole, Sztuka rosyjska do
1914, Wrocław—Kraków 1955, s. 163 nn.
116
tej Pałacie (wg The Facated Chamber in the Moscow Kremlin, Leningrad 1978)
tością fresków w Granowitej Pałacie było ukaza-
nie w monumentalnej formie na reprezentacyj-
nym miejscu współcześnie żyjących osób. Należy
zwrócić uwagę, że Uszakow nie wymienił nimbu
wokół głowy cara. Uwierzytelniał tożsamość
przedstawionych postaci nie tylko napis identy-
fikujący osobę cara Fiodora Iwanowicza, ale
także współczesne realia, przede wszystkim stro-
je. Ten zresztą rys pojawił się dużo wcześniej w
wizerunkach świętych rodzimych, jak Włodzi-
mierza, Borysa i Gleba 55: ich świeckie szaty peł-
niły funkcję znaku identyfikującego. W Grano-
witej Pałacie zostały użyte w podobnym celu,
będąc jednocześnie wyrazem realistycznych ten-
dencji malarstwa drugiej połowy wieku XVI56.
Przedstawienie na chorągwi różni się od opi-
sanych fresków nie tylko brakiem inskrypcji z
tytułem cara oraz tłem pozbawionym elementów
architektury, ale i ubiorami otaczających tron
dworzan, jak również sposobem trzymania in-
sygniów przez władcę, szczegółami jego szaty i
55 Np. ikona nowogrodzka z w. XV, zob. W. N. Ł a-
z a r i e w, Stranicy istorii nowgorodskoj żywopisi, Mo-
skwa 1983, tabl. 22.
obecnością nimbu wokół głowy. Stojący z obu
stron tronu poddani noszą typowe dworskie
stroje ceremonialne złożone z dalmatyki, zwanej
sakkosem, lorosu i płaszcza spiętego na prawym
ramieniu. Sakkos z lorosem przysługuje w ma-
larstwie ruskim archaniołom, królom starotesta-
mentowym, dostojnikom dworskim, np. w scenie
Sądu Piłata. Stanowi on tradycyjny atrybut
przynależny osobom związanym z dworem i nie
ma żadnych indywidualnych cech, pozwalają-
cych bliżej określić czas czy pochodzenie tak
ubranej postaci. Natomiast szata króla na cho-
rągwi wyróżnia się nie tylko złotą barwą, ozdob-
nością krzyżowego lorosu i barmy, lecz także sze-
rokimi rękawami, spod których widoczne są
mankiety sukni spodniej. W ten sposób nastąpiło
tu zespolenie w jedną całość dwóch elementów
ceremonialnego stroju carskiego: sakkosu z krzy-
żowym lorosem i płaszcza o szerokich rękawach.
W portretach carskich przestrzegano raczej za-
sady przedstawiania bądź płaszcza zapiętego, nie
56 O tendencjach realistycznych w malarstwie dru-
giej połowy w. XVI i wykorzystywaniu ich w służbie
propagandy pisał m. in. W. Mole, Sztuka rosyjska do
1914, Wrocław—Kraków 1955, s. 163 nn.
116