DOI article:
Czerni, Krystyna: Witraż "Apollo" Stanisława Wyspiańskiego dla Domu Lekarskiego w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0151
11. Toruń. Krucyfiks z kościoła Sw. Jakuba, rysunek
ołówkiem, 1890 (wg Bunsch-Prażmowskiej)
katedry w Gnieźnie48. Tak w Chrystusie toruń-
skim, pozbawionym rąk, jak w figurze z Gniez-
na, naszkicowanej bez rąk i nóg — artysta ca-
łą uwagę skupił na twarzy i torsie Ukrzyżowa-
nego, co zbliża te rysunki do koncepcji Apollina.
Podwójne więzy opasujące boga słońca każą też
myśleć o podobnie skrępowanym św. Stanisła-
wie z kartonu wawelskiego.
Personifikacje krążących po niebie planet
także miały w sztuce Wyspiańskiego swoje „pre-
figuracje”. Dwie postaci bogów: Saturna i Jo-
wisza powtarzają motyw z rysunku Żywioł po-
wietrza (ryc. 13), na którym trzy zawieszone w
eterze skrzydlate figury siedzą w melancholicz-
nych pozach Myśliciela Rodina. Biegnący po or-
bicie Merkury przypomina Hermesa z ilustracji
do Iliady (ryc. 14), który w takim samym skrzy-
dlatym kapeluszu na głowie, podobnym zamaszy-
stym gestem wyciąga przed siebie zgiętą rękę
i „wiedzie duchy bohaterów do głębin Hadesu”.
48 M. B u n s c h-P r a ż m o w s k a, Szkicowniki mło-
dzieńcze Stanisława Wyspiańskiego 1876—1891, Wrocław
1959, s. 210, 213.
(wg Bunsch-Prażmowskiej)
12. Gniezno. Krucyfiks z katedry, rysunek ołówkiem, 1890
Leżąca u stóp Apollina Ziemia przywodzi na
myśl nagą, uśpioną na dnie pieczary kobietę ze
Skarbów Sezamu (ryc. 15). Podobnie w witra-
żach bocznych — pełzające, migotliwe płomienie
powtarzają rysunek ognia z witraży franciszkań-
skich, podczas gdy żywioł wody: gwiazdki na tle
barwnych łuków, zbliżone są do polichromii gli-
fów okiennych bazyliki Franciszkanów.
Niektóre z motywów kompozycji Apollina
przynależą do typowego repertuaru sztuki mo-
dernistycznej. Prócz Myśliciela — wpływ Rodi-
na widoczny jest także w personifikacjach trzech
planet żeńskich. Ciała nagich, długowłosych ko-
biet, tak często rzeźbione przez Rodina, obecne
także w twórczości krakowskich rzeźbiarzy,
głównie Konstantego Laszczki, należą do najpo-
pularniejszych motywów sztuki Młodej Polski,
powtarzają się też często u Wyspiańskiego.
Do innych wątków typowych dla sztuki tego
okresu należy kosmos, świat astralny. W witra-
żu Wyspiańskiego charakterystyczna jest ukośna
perspektywa kompozycji, która sprawia, że eli-
psy orbit „otwierają się” dynamicznie ku przo-
dowi, a cała kompozycja cofa się stopniowo
145
ołówkiem, 1890 (wg Bunsch-Prażmowskiej)
katedry w Gnieźnie48. Tak w Chrystusie toruń-
skim, pozbawionym rąk, jak w figurze z Gniez-
na, naszkicowanej bez rąk i nóg — artysta ca-
łą uwagę skupił na twarzy i torsie Ukrzyżowa-
nego, co zbliża te rysunki do koncepcji Apollina.
Podwójne więzy opasujące boga słońca każą też
myśleć o podobnie skrępowanym św. Stanisła-
wie z kartonu wawelskiego.
Personifikacje krążących po niebie planet
także miały w sztuce Wyspiańskiego swoje „pre-
figuracje”. Dwie postaci bogów: Saturna i Jo-
wisza powtarzają motyw z rysunku Żywioł po-
wietrza (ryc. 13), na którym trzy zawieszone w
eterze skrzydlate figury siedzą w melancholicz-
nych pozach Myśliciela Rodina. Biegnący po or-
bicie Merkury przypomina Hermesa z ilustracji
do Iliady (ryc. 14), który w takim samym skrzy-
dlatym kapeluszu na głowie, podobnym zamaszy-
stym gestem wyciąga przed siebie zgiętą rękę
i „wiedzie duchy bohaterów do głębin Hadesu”.
48 M. B u n s c h-P r a ż m o w s k a, Szkicowniki mło-
dzieńcze Stanisława Wyspiańskiego 1876—1891, Wrocław
1959, s. 210, 213.
(wg Bunsch-Prażmowskiej)
12. Gniezno. Krucyfiks z katedry, rysunek ołówkiem, 1890
Leżąca u stóp Apollina Ziemia przywodzi na
myśl nagą, uśpioną na dnie pieczary kobietę ze
Skarbów Sezamu (ryc. 15). Podobnie w witra-
żach bocznych — pełzające, migotliwe płomienie
powtarzają rysunek ognia z witraży franciszkań-
skich, podczas gdy żywioł wody: gwiazdki na tle
barwnych łuków, zbliżone są do polichromii gli-
fów okiennych bazyliki Franciszkanów.
Niektóre z motywów kompozycji Apollina
przynależą do typowego repertuaru sztuki mo-
dernistycznej. Prócz Myśliciela — wpływ Rodi-
na widoczny jest także w personifikacjach trzech
planet żeńskich. Ciała nagich, długowłosych ko-
biet, tak często rzeźbione przez Rodina, obecne
także w twórczości krakowskich rzeźbiarzy,
głównie Konstantego Laszczki, należą do najpo-
pularniejszych motywów sztuki Młodej Polski,
powtarzają się też często u Wyspiańskiego.
Do innych wątków typowych dla sztuki tego
okresu należy kosmos, świat astralny. W witra-
żu Wyspiańskiego charakterystyczna jest ukośna
perspektywa kompozycji, która sprawia, że eli-
psy orbit „otwierają się” dynamicznie ku przo-
dowi, a cała kompozycja cofa się stopniowo
145