DOI Artikel:
Nowakowska-Sito, Katarzyna: "Apollo - System Kopernika": Studium o witrażu Wyspiańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0167
6. Michał Anioł, Chrystus Zmartwychwstały, 1519—1520.
Rzym, S. Maria Sopra Minerva (wg F. Hartt, Michel-
-Ange. Toute la sculpture, Paris, 1971) (repr. J. Sito)
pisząc w liście do Rydla z 11 stycznia 1897:
„Chcę [...] malować na ścianie pod chórem po le-
wej od wejścia Ukrzyżowanie — gdzie będzie
ziemia, w ziemię wbity krzyż, na krzyżu czło-
35 Wyspiański, Listy zebrane..., s. 402.
88 Trojanowski, o.c., s. 1C8.
37 Hipoteza Kępińskiego o znajomości przez Wy-
spiańskiego publikacji Schurego, oparta na wzmiance
Sinki (w Antyku..., s. 42; nb. wzmianka ta nie dotyczy
wiek umierający z radością, z ochotą, człowiek-
-Bóg, Odkupiciel, Chrystus spełniający poświę-
cenie [...] Cała natura bierze udział w tym dra-
macie poświęcenia. Cała natura czuje się dumną,
że wydała takiego człowieka, z duszą Boga”35.
Projekt polichromii nie dochował się, jednak cie-
kawą uwagę wyraził w związku z nim Troja-
nowski w swojej pracy o Wyspiańskim, pisząc,
że „istnieje szkic ołówkowy, na którym obok
Chrystusa na krzyżu widać stojące postacie
i matkę Jego omdlałą podtrzymywaną przez in-
ne figury. Jakby zza horyzontu wznosi się Apol-
lo-słońce na rydwanie zaprzęgniętym w cztery
rumaki” 36.
Minio niezachowania wspomnianego przez
Trojanowskiego szkicu, uwaga ta dowodzi odczu-
wania powinowactwa Ąpollina z Chrystusem na
długo przed jego artystyczną ekspresją w Akro-
polis. Należałoby zatem zapytać o inspiracje
skłaniające Wyspiańskiego do stworzenia tej syn-
kretycznej koncepcji.
3.2. Koncepcja Apollina-Chrystusa na tle epoki
W przywoływanej tu kilkakrotnie publikacji
Kępiński zwrócił uwagę na ewentualną znajomość
przez Wyspiańskiego prac Eduarda Schurego
o historii wierzeń religijnych. Wywarły one pe-
wien (choć zapewne zbyt silnie akcentowany
przez autora) wpływ na idee religijnego synkre-
tyzmu i okultystyczno-mistyczne fascynacje sym-
bolistów lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
Toteż powoływał się on wielokrotnie na najpo-
pularniejszą w tych latach pracę Schurego, jaką
byli Wielcy wtajemniczeni (1. wyd. Paryż 1889) 37.
Chociaż Kępiński zdecydowanie przecenił od-
działywanie powyższej książki na twórczość au-
tora Akropolis, nie zwrócił jednak uwagi na jej
zasadniczą oś, zwłaszcza interesującą ze względu
na charakter dokonanej w witrażu religijnej syn-
tezy. Eklektyczna teoria Schurego czerpiąca
z całej tradycji mistycznej, począwszy od idei
pitagorejskich (pamięć duszy zachowująca wie-
dzę o procesach duchowych i dziejach Wszech-
świata), po pisma teozoficzne Rudolfa Steinera,
jest bowiem szczególnie interesująca ze względu
na synkretyczną syntezę bóstw przeprowadzaną
na planie kosmicznym. Kosmogonia naszego
układu planetarnego i ewolucyjne wykształcenie
jego literatury ezoterycznej), nie została przezeń popar-
ta przekonywającym dowodem. Natomiast rozdziały
książki Kępińskiego, przyjmujące publikację Schurego
za podstawę interpretacji, zawierają naszym zdaniem
wiele nieścisłości.
161
Rzym, S. Maria Sopra Minerva (wg F. Hartt, Michel-
-Ange. Toute la sculpture, Paris, 1971) (repr. J. Sito)
pisząc w liście do Rydla z 11 stycznia 1897:
„Chcę [...] malować na ścianie pod chórem po le-
wej od wejścia Ukrzyżowanie — gdzie będzie
ziemia, w ziemię wbity krzyż, na krzyżu czło-
35 Wyspiański, Listy zebrane..., s. 402.
88 Trojanowski, o.c., s. 1C8.
37 Hipoteza Kępińskiego o znajomości przez Wy-
spiańskiego publikacji Schurego, oparta na wzmiance
Sinki (w Antyku..., s. 42; nb. wzmianka ta nie dotyczy
wiek umierający z radością, z ochotą, człowiek-
-Bóg, Odkupiciel, Chrystus spełniający poświę-
cenie [...] Cała natura bierze udział w tym dra-
macie poświęcenia. Cała natura czuje się dumną,
że wydała takiego człowieka, z duszą Boga”35.
Projekt polichromii nie dochował się, jednak cie-
kawą uwagę wyraził w związku z nim Troja-
nowski w swojej pracy o Wyspiańskim, pisząc,
że „istnieje szkic ołówkowy, na którym obok
Chrystusa na krzyżu widać stojące postacie
i matkę Jego omdlałą podtrzymywaną przez in-
ne figury. Jakby zza horyzontu wznosi się Apol-
lo-słońce na rydwanie zaprzęgniętym w cztery
rumaki” 36.
Minio niezachowania wspomnianego przez
Trojanowskiego szkicu, uwaga ta dowodzi odczu-
wania powinowactwa Ąpollina z Chrystusem na
długo przed jego artystyczną ekspresją w Akro-
polis. Należałoby zatem zapytać o inspiracje
skłaniające Wyspiańskiego do stworzenia tej syn-
kretycznej koncepcji.
3.2. Koncepcja Apollina-Chrystusa na tle epoki
W przywoływanej tu kilkakrotnie publikacji
Kępiński zwrócił uwagę na ewentualną znajomość
przez Wyspiańskiego prac Eduarda Schurego
o historii wierzeń religijnych. Wywarły one pe-
wien (choć zapewne zbyt silnie akcentowany
przez autora) wpływ na idee religijnego synkre-
tyzmu i okultystyczno-mistyczne fascynacje sym-
bolistów lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
Toteż powoływał się on wielokrotnie na najpo-
pularniejszą w tych latach pracę Schurego, jaką
byli Wielcy wtajemniczeni (1. wyd. Paryż 1889) 37.
Chociaż Kępiński zdecydowanie przecenił od-
działywanie powyższej książki na twórczość au-
tora Akropolis, nie zwrócił jednak uwagi na jej
zasadniczą oś, zwłaszcza interesującą ze względu
na charakter dokonanej w witrażu religijnej syn-
tezy. Eklektyczna teoria Schurego czerpiąca
z całej tradycji mistycznej, począwszy od idei
pitagorejskich (pamięć duszy zachowująca wie-
dzę o procesach duchowych i dziejach Wszech-
świata), po pisma teozoficzne Rudolfa Steinera,
jest bowiem szczególnie interesująca ze względu
na synkretyczną syntezę bóstw przeprowadzaną
na planie kosmicznym. Kosmogonia naszego
układu planetarnego i ewolucyjne wykształcenie
jego literatury ezoterycznej), nie została przezeń popar-
ta przekonywającym dowodem. Natomiast rozdziały
książki Kępińskiego, przyjmujące publikację Schurego
za podstawę interpretacji, zawierają naszym zdaniem
wiele nieścisłości.
161