DOI issue:
Przeglądy - recenzje - komunikaty
DOI article:Winiewicz, Joanna; Kuczman, Kazimierz: Dosso Dossi Na Wawelu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20618#0184
3. Prof. Jan Ostrowski i dr Ludwig Kammerlander podpisują
w Wiedniu umowę darowizny (fot. J. Kammerlander)
uzyskał Lanckoroński zgodę bez większych problemów.
Dosso znalazł się natomiast w grupie (tzw. 3), do której
zaliczono „dzieła sztuki w ścisłym tego słowa znacze-
niu”, tj. takie, które władze austriackie chciały zatrzy-
mać, ponieważ - jak stwierdzono - rodzina nie zamierza
ponownie osiedlić się w Austrii. Wyraził to otwarcie
dr Ernst Buschbeck, dyrektor Kunsthistorisches Museum
w Wiedniu w liście do generalnego konserwatora,
dra Ottona Demusa: „byłoby jednak rzeczą wymagającą
poważnego rozważenia, czy wydanie ostatecznego ze-
zwolenia na wywóz nie dałoby się połączyć z warun-
kiem uczynienia darowizny obrazów godnych pozyska-
nia [wunschenswerten] na rzecz zbiorów publicznych”14.
Zeusa Dossa wymienił Buschbeck wśród trzech obra-
zów, na których pozyskaniu dla galerii malarstwa Kunst-
historisches Museum zależało mu szczególnie. Z odręcz-
nych notatek Demusa, zachowanych wśród dokumen-
tów w archiwum BDA, wnioskować można, że dążył on
uparcie do pozyskania właśnie tego obrazu. Jego odręcz-
14 Buschbeck do Demusa, 12 września 1950, archiwum BDA, sygn.
148/Res/50, s. 17.
15 Archiwum BDA, sygn. 148/Res/50, s. 15.
16 List W. Kammerlandera do O. Demusa z dnia 15 grudnia 1951,
archiwum BDA, sygn. 202/ Res/50.
17 Archiwum BDA, sygn. 202/Res/51.
18 Archiwum BDA, sygn. 32 /Res/51, s. 44.
na notatka: „Mein Vorschlag - Dosso Schenkung [...]
Plastiken - Sonderregelung”15 [Moja propozycja — daro-
wanie Dossa (...) Plastyka (tj. przedmioty antyczne) -
specjalne uregulowanie] była aż nadto wyraźną sugestią
odnośnie do trybu postępowania w tej sprawie. Antoni
Lanckoroński nie godził się początkowo na darowanie
Dossa; proponował inne warianty, m.in. ofiarowanie
Muzeum innego obrazu16, stosownie do wyboru, które-
go dokonałby Bundesdenkmalamt. Sugerował też pra-
wo pierwokupu dzieła, które państwo austriackie naby-
łoby po wydaniu ostatecznego zezwolenia na wywóz
rodzinnej kolekcji. Propozycje te nie zostały przyjęte.
Ostateczną odpowiedź Demusa znamy z drugiej jego
odręcznej notatki, zachowanej wśród dokumentów z tego
czasu. I ona nie pozostawia wątpliwości co do jego ży-
czeń: „Dosso geschenkt - alles andere
an Bildern freigegeben” [Dosso podarowa-
ny, wszystkie inne obrazy można zwrócić]17. Notatka ta
nie jest datowana; wolno jednak sądzić, że pochodzi
z początku roku 1951; znalazła się bowiem przy doku-
mencie datowanym 1 lutego 1951. Lanckoroński - nie
mając innego wyjścia - przystał na tę propozycję i jego
adwokat zawiadomił generalnego konserwatora listem
z dnia 31 stycznia 1951, że zgadza się on przekazać
obraz Dossa jako darowiznę na własność państwu au-
striackiemu dla galerii Kunsthistorisches Museum: „auf
Grund der von mir mit dem Bundesdenkmalamt gefuhrten
Verhandlungen Graf Lanckoroński sich
entschlossen hat das Gemiilde von Dosso
Dossi «Zeus ais Weltenmaler- ais Kompensation
fur die zu erteilende Ausfuhrbewil-
1 i g u n g fur die restliche Lanckoronski’sche Gemalcle-
galerie [...] dem ósterreichischen Bundesstaat fur die
Gemaldegalerie des Kunsthistorischen Museums in Wien
ais W i d m u n g i n s E i g e n t u m zu ubertragen”
[podkr. JWW]18. 8 marca 1951 Antoni Lanckoroński uzy-
skał stosowne zezwolenie, na mocy którego reszta ko-
lekcji (z wyjątkiem zarezerwowanych także dla Kunst-
historisches Museum pięciu dzieł sztuki starożytnej) wy-
wędrowała z Austrii19. Do momentu przekazania obrazu
Dossa doktorowi Erwinowi Heinzlemu, pełniącemu obo-
wiązki konserwatora dla Vorarlbergu w Bregencji, zde-
ponowano go w sejfie bankowym Creditanstalt-Bankve-
rein w Bregencji. 31 października 1951 roku Heinzle prze-
jął obraz w imieniu generalnego konserwatora. Dosso osta-
tecznie znalazł się w Kunsthistorisches Museum. W pu-
blikowanych katalogach był określany jako zakup od hr.
Antoniego Lanckorońskiego20.
Źródła dostarczają dość skąpych wiadomości o Dos-
sim21. Vasari podaje, iż był on rówieśnikiem słynnego
19 Bundesministerium Fur Unterricht do Bundesdenkmalamt, 8 marca
1951, archiwum BDA, sygn. 52/Res/51, s. 40.
20 Zob. choćby Dosso Dossi..., gdzie jest reprodukowany na okład-
ce książki.
21 Na temat Dossa zob. przede wszystkim: F. G i b b o n s, Dosso
and Battista Dossi: Court Painters at Ferrara, Princeton 1968; A. B a 1 -
180
w Wiedniu umowę darowizny (fot. J. Kammerlander)
uzyskał Lanckoroński zgodę bez większych problemów.
Dosso znalazł się natomiast w grupie (tzw. 3), do której
zaliczono „dzieła sztuki w ścisłym tego słowa znacze-
niu”, tj. takie, które władze austriackie chciały zatrzy-
mać, ponieważ - jak stwierdzono - rodzina nie zamierza
ponownie osiedlić się w Austrii. Wyraził to otwarcie
dr Ernst Buschbeck, dyrektor Kunsthistorisches Museum
w Wiedniu w liście do generalnego konserwatora,
dra Ottona Demusa: „byłoby jednak rzeczą wymagającą
poważnego rozważenia, czy wydanie ostatecznego ze-
zwolenia na wywóz nie dałoby się połączyć z warun-
kiem uczynienia darowizny obrazów godnych pozyska-
nia [wunschenswerten] na rzecz zbiorów publicznych”14.
Zeusa Dossa wymienił Buschbeck wśród trzech obra-
zów, na których pozyskaniu dla galerii malarstwa Kunst-
historisches Museum zależało mu szczególnie. Z odręcz-
nych notatek Demusa, zachowanych wśród dokumen-
tów w archiwum BDA, wnioskować można, że dążył on
uparcie do pozyskania właśnie tego obrazu. Jego odręcz-
14 Buschbeck do Demusa, 12 września 1950, archiwum BDA, sygn.
148/Res/50, s. 17.
15 Archiwum BDA, sygn. 148/Res/50, s. 15.
16 List W. Kammerlandera do O. Demusa z dnia 15 grudnia 1951,
archiwum BDA, sygn. 202/ Res/50.
17 Archiwum BDA, sygn. 202/Res/51.
18 Archiwum BDA, sygn. 32 /Res/51, s. 44.
na notatka: „Mein Vorschlag - Dosso Schenkung [...]
Plastiken - Sonderregelung”15 [Moja propozycja — daro-
wanie Dossa (...) Plastyka (tj. przedmioty antyczne) -
specjalne uregulowanie] była aż nadto wyraźną sugestią
odnośnie do trybu postępowania w tej sprawie. Antoni
Lanckoroński nie godził się początkowo na darowanie
Dossa; proponował inne warianty, m.in. ofiarowanie
Muzeum innego obrazu16, stosownie do wyboru, które-
go dokonałby Bundesdenkmalamt. Sugerował też pra-
wo pierwokupu dzieła, które państwo austriackie naby-
łoby po wydaniu ostatecznego zezwolenia na wywóz
rodzinnej kolekcji. Propozycje te nie zostały przyjęte.
Ostateczną odpowiedź Demusa znamy z drugiej jego
odręcznej notatki, zachowanej wśród dokumentów z tego
czasu. I ona nie pozostawia wątpliwości co do jego ży-
czeń: „Dosso geschenkt - alles andere
an Bildern freigegeben” [Dosso podarowa-
ny, wszystkie inne obrazy można zwrócić]17. Notatka ta
nie jest datowana; wolno jednak sądzić, że pochodzi
z początku roku 1951; znalazła się bowiem przy doku-
mencie datowanym 1 lutego 1951. Lanckoroński - nie
mając innego wyjścia - przystał na tę propozycję i jego
adwokat zawiadomił generalnego konserwatora listem
z dnia 31 stycznia 1951, że zgadza się on przekazać
obraz Dossa jako darowiznę na własność państwu au-
striackiemu dla galerii Kunsthistorisches Museum: „auf
Grund der von mir mit dem Bundesdenkmalamt gefuhrten
Verhandlungen Graf Lanckoroński sich
entschlossen hat das Gemiilde von Dosso
Dossi «Zeus ais Weltenmaler- ais Kompensation
fur die zu erteilende Ausfuhrbewil-
1 i g u n g fur die restliche Lanckoronski’sche Gemalcle-
galerie [...] dem ósterreichischen Bundesstaat fur die
Gemaldegalerie des Kunsthistorischen Museums in Wien
ais W i d m u n g i n s E i g e n t u m zu ubertragen”
[podkr. JWW]18. 8 marca 1951 Antoni Lanckoroński uzy-
skał stosowne zezwolenie, na mocy którego reszta ko-
lekcji (z wyjątkiem zarezerwowanych także dla Kunst-
historisches Museum pięciu dzieł sztuki starożytnej) wy-
wędrowała z Austrii19. Do momentu przekazania obrazu
Dossa doktorowi Erwinowi Heinzlemu, pełniącemu obo-
wiązki konserwatora dla Vorarlbergu w Bregencji, zde-
ponowano go w sejfie bankowym Creditanstalt-Bankve-
rein w Bregencji. 31 października 1951 roku Heinzle prze-
jął obraz w imieniu generalnego konserwatora. Dosso osta-
tecznie znalazł się w Kunsthistorisches Museum. W pu-
blikowanych katalogach był określany jako zakup od hr.
Antoniego Lanckorońskiego20.
Źródła dostarczają dość skąpych wiadomości o Dos-
sim21. Vasari podaje, iż był on rówieśnikiem słynnego
19 Bundesministerium Fur Unterricht do Bundesdenkmalamt, 8 marca
1951, archiwum BDA, sygn. 52/Res/51, s. 40.
20 Zob. choćby Dosso Dossi..., gdzie jest reprodukowany na okład-
ce książki.
21 Na temat Dossa zob. przede wszystkim: F. G i b b o n s, Dosso
and Battista Dossi: Court Painters at Ferrara, Princeton 1968; A. B a 1 -
180