DOI Artikel:
Zgórniak, Marek: Dlaczego goryl Fremieta porywa kobietę?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0092
DZICY, UIBWVCUOMA-
MI j ZAROŚNIĘCI
8. Sławomir Mrożek, Dawni Słowianie
(wg S. Mrożek, Polska w obrazach, Kraków 1957)
dzenie w łowach i u kobiet, a także dodają odwagi.
Ciężarna kobieta ani ojciec dziecka nie mogą bezpiecz-
nie patrzeć na goryla, bo zamiast człowieka urodzi się
małpa73. Murzynki panicznie boją się goryli z powodu
73 Tamże, s. 147, 292, 294.
74 Tamże, s. 132—133, 135 (tam szczegóły o porwaniu).
75 Tamże, s. 136, 311, 392-393- Nawiasem mówiąc, Du
Chaiłłu pierwszeństwo w odkryciu goryli przyznaje J. L. Wilso-
nowi, misjonarzowi w Gabonie, u którego Savage natknął się na
pierwszą czaszkę (tamże, s. 386—387).
76 W W. Re a de, Savage Africa: Being the Narrative ofa Tour
in Eąuatorial, South-Westem, and North-Westem Africa: With Notes
on the Habits of the Gorilla, London 1863; A. E. Brehm, lllu-
striertes Thierleben, t. 1, Hildburghausen 1864, s. 16—17; Hart-
mann, op. cit., s. 4, 176-177.
7 V. Dupont de Compiegne, L’Afrique eąuatoriale.
Gabonais, Pahouins, Gallois, Paris 1875, s. 124, 260. Podaję we-
dług A. Wrześniowski, [przedmowa w:] Du Chaiłłu,
Przygody podróżnika i myśliwego w Afryce zachodniej przy-
stępnie opowiedziane. Warszawa 1878, s. VI.
78 A. Mar che, Voyage au Gabon et sur le fleuve Ogóue
(1873—1877), Tour du Monde, XVIIIe annee, 1878, nr 936, s.
376, 378.
7y Wrześniowski, op. cit., s. IX; Du Chaiłłu, Przygo-
dy..., s. 66.
historii o porwaniach; nie zawsze zresztą kończą się
one dramatem, opowiadano bowiem o osobie z ple-
mienia Mbondemo, która parę dni po uprowadzeniu
wróciła do wioski74. W kilku miejscach Du Chaiłłu pi-
sze, że nie wierzy, by goryl zaczajał się na drzewach na
swoje ofiary, a pod koniec książki dementuje plotki o
porwaniach kobiet75. Mimo dementi jego relacje uzna-
no wkrótce za nieścisłe właśnie w sprawach tyczących
goryli. Kwestionował je Anglik Reade, Niemcy
Brehm i Hartmann76, a także Francuzi: markiz de
Compiegne77 i Alfred Marche78, przytaczając dowody
na łagodność i sympatyczny charakter tych małp. Pol-
ski tłumacz opuszcza fragmenty „malujące straszną
dzikość i napastniczość gorylla, które niewątpliwie
grzeszą wielką przesadą i z prawdą się mijają”; poza
tym, już bez wyjaśnienia, skraca opowieść o uprowa-
dzeniu Mbondemo79. Opatrzona ilustracjami historia
o porwaniu dziewczyny w Gabonie wydana pod pseu-
donimem w roku 1867, rzekomo powtórzona za
zmarłym Livingstonem80, została zdementowana
przez tego ostatniego, który — jak się okazało — nie
zginął, lecz wrócił cało z kolejnej wyprawy81.
W latach osiemdziesiątych XIX wieku, gdy Fre-
miet tworzył swoją drugą rzeźbę, wiedziano już do-
brze - i nie tylko w kręgach specjalistów — że samce
goryli zwykle umykają przed człowiekiem82 i nie za-
kłócają mu rodzinnego spokoju, bo nie gustują
w kobietach83. Z powodu anatomicznej niezgodno-
ści i ograniczonego libido goryli byłoby to zresztą
mało prawdopodobne84; z różnic tych zdawano so-
bie sprawę już od 1 kwietnia 1869, kiedy to Paul
Broca na posiedzeniu Towarzystwa Antropologicz-
nego w Paryżu przedstawił wyniki swych badań85.
Do końca stulecia wiedza o prawdziwej naturze go-
80 J. Onslow [pseudonim], Captured by a Gorilla. A Pruły
Startling Narrative, Received from a Fellow Explorer, by the
Late Rev. Dr. Lwingstone, the Great Traveller, Philadelphia 1867
(wersja fr.: Enlevement d’une jeune filie par un gorille. Histoire reęue
d’un explorateurpar feu le reverend Dr Livingstone, le celebre voyageur\
wersja niem.: Von einem Gorilla geraubt, oba wyd. Philadelphia
1867).
81 Ducros, op. cit., s. 133.
82 Zob. np. O ust ale t, op. cit., s. 727—728.
83 Sformułowanie L. Maggi, U no scheletro di Gorilla, „Pa-
triotta”, 1879, nr 144 (2 XII).
84 Zob. J. Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i przy-
szłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, przeł. J. Weiner, War-
szawa 1998 (wyd. 2), s. 103—105 (zwłaszcza rysunek Samce w
oczach samic).
85 „La formę du penis presente, dans la serie des primates,
des differences tres-considerables; ił est certain que sous ce rap-
port la conformation de 1’homme est speciale, mais celle du
chimpanze, celle du gorille sont peut-etre plus speciales encore
[...] La connaissance de ces faits permet de considerer comme fort
improbables les histoires que racontent les negres sur les preten-
86
MI j ZAROŚNIĘCI
8. Sławomir Mrożek, Dawni Słowianie
(wg S. Mrożek, Polska w obrazach, Kraków 1957)
dzenie w łowach i u kobiet, a także dodają odwagi.
Ciężarna kobieta ani ojciec dziecka nie mogą bezpiecz-
nie patrzeć na goryla, bo zamiast człowieka urodzi się
małpa73. Murzynki panicznie boją się goryli z powodu
73 Tamże, s. 147, 292, 294.
74 Tamże, s. 132—133, 135 (tam szczegóły o porwaniu).
75 Tamże, s. 136, 311, 392-393- Nawiasem mówiąc, Du
Chaiłłu pierwszeństwo w odkryciu goryli przyznaje J. L. Wilso-
nowi, misjonarzowi w Gabonie, u którego Savage natknął się na
pierwszą czaszkę (tamże, s. 386—387).
76 W W. Re a de, Savage Africa: Being the Narrative ofa Tour
in Eąuatorial, South-Westem, and North-Westem Africa: With Notes
on the Habits of the Gorilla, London 1863; A. E. Brehm, lllu-
striertes Thierleben, t. 1, Hildburghausen 1864, s. 16—17; Hart-
mann, op. cit., s. 4, 176-177.
7 V. Dupont de Compiegne, L’Afrique eąuatoriale.
Gabonais, Pahouins, Gallois, Paris 1875, s. 124, 260. Podaję we-
dług A. Wrześniowski, [przedmowa w:] Du Chaiłłu,
Przygody podróżnika i myśliwego w Afryce zachodniej przy-
stępnie opowiedziane. Warszawa 1878, s. VI.
78 A. Mar che, Voyage au Gabon et sur le fleuve Ogóue
(1873—1877), Tour du Monde, XVIIIe annee, 1878, nr 936, s.
376, 378.
7y Wrześniowski, op. cit., s. IX; Du Chaiłłu, Przygo-
dy..., s. 66.
historii o porwaniach; nie zawsze zresztą kończą się
one dramatem, opowiadano bowiem o osobie z ple-
mienia Mbondemo, która parę dni po uprowadzeniu
wróciła do wioski74. W kilku miejscach Du Chaiłłu pi-
sze, że nie wierzy, by goryl zaczajał się na drzewach na
swoje ofiary, a pod koniec książki dementuje plotki o
porwaniach kobiet75. Mimo dementi jego relacje uzna-
no wkrótce za nieścisłe właśnie w sprawach tyczących
goryli. Kwestionował je Anglik Reade, Niemcy
Brehm i Hartmann76, a także Francuzi: markiz de
Compiegne77 i Alfred Marche78, przytaczając dowody
na łagodność i sympatyczny charakter tych małp. Pol-
ski tłumacz opuszcza fragmenty „malujące straszną
dzikość i napastniczość gorylla, które niewątpliwie
grzeszą wielką przesadą i z prawdą się mijają”; poza
tym, już bez wyjaśnienia, skraca opowieść o uprowa-
dzeniu Mbondemo79. Opatrzona ilustracjami historia
o porwaniu dziewczyny w Gabonie wydana pod pseu-
donimem w roku 1867, rzekomo powtórzona za
zmarłym Livingstonem80, została zdementowana
przez tego ostatniego, który — jak się okazało — nie
zginął, lecz wrócił cało z kolejnej wyprawy81.
W latach osiemdziesiątych XIX wieku, gdy Fre-
miet tworzył swoją drugą rzeźbę, wiedziano już do-
brze - i nie tylko w kręgach specjalistów — że samce
goryli zwykle umykają przed człowiekiem82 i nie za-
kłócają mu rodzinnego spokoju, bo nie gustują
w kobietach83. Z powodu anatomicznej niezgodno-
ści i ograniczonego libido goryli byłoby to zresztą
mało prawdopodobne84; z różnic tych zdawano so-
bie sprawę już od 1 kwietnia 1869, kiedy to Paul
Broca na posiedzeniu Towarzystwa Antropologicz-
nego w Paryżu przedstawił wyniki swych badań85.
Do końca stulecia wiedza o prawdziwej naturze go-
80 J. Onslow [pseudonim], Captured by a Gorilla. A Pruły
Startling Narrative, Received from a Fellow Explorer, by the
Late Rev. Dr. Lwingstone, the Great Traveller, Philadelphia 1867
(wersja fr.: Enlevement d’une jeune filie par un gorille. Histoire reęue
d’un explorateurpar feu le reverend Dr Livingstone, le celebre voyageur\
wersja niem.: Von einem Gorilla geraubt, oba wyd. Philadelphia
1867).
81 Ducros, op. cit., s. 133.
82 Zob. np. O ust ale t, op. cit., s. 727—728.
83 Sformułowanie L. Maggi, U no scheletro di Gorilla, „Pa-
triotta”, 1879, nr 144 (2 XII).
84 Zob. J. Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i przy-
szłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, przeł. J. Weiner, War-
szawa 1998 (wyd. 2), s. 103—105 (zwłaszcza rysunek Samce w
oczach samic).
85 „La formę du penis presente, dans la serie des primates,
des differences tres-considerables; ił est certain que sous ce rap-
port la conformation de 1’homme est speciale, mais celle du
chimpanze, celle du gorille sont peut-etre plus speciales encore
[...] La connaissance de ces faits permet de considerer comme fort
improbables les histoires que racontent les negres sur les preten-
86