Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 11.2007(2008))

1. Kraków-Wawel, kościół Św. Gereona
(Św. Marii Egipcjanki), rekonstrukcja rzutu poziomego
wg Szyszko-Bohusza

2. Kraków-Wawel, kościół Św. Gereona (Św. Marii Egipcjanki),
rekonstrukcja rzutu poziomego wg Pianowskiego i Firleta:

1 - fragmenty murów wcześniejszych od bazyliki, 2 — relikty
murów bazyliki, 3 — rekonstruowany przebieg murów,

4 — grobowiec

omówić, znalezioną najpierw przez Szyszko Bohusza,
a następnie odczytaną od nowa przez Pianowskiego
i Firleta, kryptę wschodnią kościoła Św. Gereona (Św.
Marii Egipcjanki).

Szyszko-Bohusz odkrył niemal w całości pół-
nocny mur krypty, a jedynie fragmentarycznie mur
południowy. Mur zachodni ujawniony został tylko
od strony wnętrza. Przy wschodnim krańcu muru
północnego odsłonięto początkowe kamienie apsydy.

9 Szyszko-Bohusz, o.c., s. 1.

10 Zachowały się jedynie dolne partie murów krypty, nie

ma zatem pewności czy odsłonięte półkolumny zostały osa-
dzone na pilastrach, czy na lizenach. Wydaje się jednak bar-
dziej prawdopodobne, że były to lizeny.

Wewnętrzne lico muru północnego opinały dwie
półkolumny przyścienne o gładkich trzonach, za-
chowane jedynie w dolnych partiach. Przy licu muru
południowego zachowała się tylko jedna półkolum-
na, ale w całej swej wysokości, łącznie z kapitelem
kostkowym. W miejscu podpór między nawowych
Szyszko-Bohusz odkrył pozostałości zachodniej pary
kolumn. Fragment trzonu południowej jest gładki,
natomiast północnej zdobiony jest trójpasmową,
płaskorzeźbioną plecionką9. Każda półkolumna
przyścienna była osadzona na lizenie łączącej się
z cokołem obiegającym wnętrze (ił. 3)10. Wszystkie
bazy należą do typu toskańskiego. Charakteryzują się
dosyć wyjątkowym rysem, w partii wklęsłej bowiem
umieszczone zostały dwa sznury.

Pianowski i Firlet odnaleźli w krypcie kamien-
ny fundament, biegnący pod dwiema kolumnami
zachodnimi, łączący północny i południowy mur
krypty, oraz identyczny od wschodu, z reliktami
dwóch baz. To odkrycie pozwoliło dokonać za-
sadniczej korekty rekonstrukcji Szyszko-Bohusza.
W krypcie znajdowały się bowiem pierwotnie tylko
cztery kolumny, które dzieliły ją na dziewięć przęseł.
Jak się okazało, przęsła zachodnie i środkowe miały
rzut prostokątów leżących (oś wschód-zachód).
Ważnym odkryciem było także odsłonięcie półkoli-
stych nisz w grubości muru, umieszczonych na osi
środkowego przęsła w ścianie północnej i południo-
wej. Ponadto w fundamencie gotyckich schodów
w południowo-wschodniej części krypty ujawniono
mały, płaskorzeźbiony kapitelik, wieńczący zapewne
jedną z kolumn krypty. Pianowski i Firlet uważają,
że omawiana krypta jest częścią kaplicy pałacowej
pod wezwaniem Św. Marii Egipcjanki, wzniesionej
przez Kazimierza Odnowiciela11.

Podsumowując wyniki badań Szyszko Bohusza
i zespołu Pianowski—Firlet można przyjąć, że omawia-
na krypta była wnętrzem halowym trzynawowym,
czteropodporowym, sklepionym. Artykulację mu-
rów wewnętrznych stanowiły kolumny przyścienne
umieszczone na lizenach, występujące na przemian
z niszami. Można przypuszczać, że nisz było więcej
niż dwie odnalezione. Niektóre kapitele miały formę
kostkową, inne były dekorowane reliefem.

Rzut poziomy krypty — prostokąt z półkolistą
apsydą od wschodu — oraz trzynawowe, sklepione
i halowe wnętrze nie wymagają komentarza. Tę

11 Firlet, Pianowski, Wyniki badań archeologicznych
iv rejonie katediy.s. 111—114.

18